Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.1994, Blaðsíða 12
12
FIMMTUDAGUR 3. NÓVEMBER 1994
Erlendbóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Catherine Cookson:
The Golden Straw.
2. lain Banks:
Complicity.
3. Stephen Kjng:
Nightmares and Dream-
scapes.
4. Peter Hoeg:
Miss Smilla's Feelíng for
Snow.
5. Michael Crichton:
Dísclosure.
6. Ruth Rendell:
The Crocodile Bird.
7. Roddy Doyle:
Paddy Clarke Ha Ha Ha.
8. Susan Hitl:
Mrs. de Winter.
9. Joanna Trollope:
A Spanish Lover.
10. Patricia D. Cornwell:
Cruel and Unusual.
Rit almenns eölis:
1. Andy McNab:
Bravo Two Zero.
2. W.H. Auden:
Tell MetheTruthabout Love.
3. Dirk Bogarde:
A Short Walk from Harrods.
4. Bill Watterson:
Homicidal Psycho-Jungle Cat.
5. Jung Chang:
Wild Swans.
6. Terry Waite:
Taken on Trust.
7. J. McCarthy & J. Morrell:
Some Other Rainbow.
8. J. Cleese 8i R. Skynner:
Life and how to Survive It.
9. Carl Giles:
Giles Cartoons 1995.
10. Brian Keenan:
An Hvil Cradling.
(Byggt á The Sunday Tímes)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Horbjorg Wassmo;
Lykkens son.
2. Leif Davidsen:
Den troskyldige russer.
3. Peter Hoag:
Froken Smillas
fornemmelse for sne.
4. Antonia Byatt:
Besættelse.
5. Tom Clancy:
Dodens karteller.
6. Jan Guillou:
Oje for oje.
7. John Grisham:
Klienten.
(Byggt á Políliken Sondag)
Edward Albee
með nýtt verk
Það kemur kannski mörgum á
óvart að leikskáldið Edward Albee
skuli enn vera að skrifa leikrit. í
hugum margra er Albee nefnilega
fyrst og síðast leikritahöfundurinn
sem samdi hið magnaða verk „Hver
er hræddur við Virginiu Woolí?“ -
en það var frumsýnt fyrir þrjátíu og
tveimur árum, 1962, og ávann höf-
undinum heimsfrægð.
Enda hafa verk hans ekki sést á
sviði í frægustu leikhúsborgum
heimsins árum saman. Þau hafa ekki
verið sett upp í London síðan 1972
og ekki á Broadway í New York frá
árinu 1983.
En nú er að verða á þessu breyt-
ing, að minnsta kosti í bresku höfuð-
borginni þar sem nýjasta leikrit
skáldsins verður frumsýnt á næst-
unni.
Glæsileg byrjun
Edward Albee fæddist árið 1928.
Foreldrar hans eru ókunnir. Hann
var ættleiddur af Francis og Reed
Albee sem var auðugur maður og gat
því veitt drengnum ljárhagslegt ör-
yggi. En æska Edwards var engu að
síður stormasöm. Loks þegar hann
var 18 ára vísaði frú Albee honum á
dyr. Hann hélt til New York og fékk
sér vinnu hjá símafyrirtæki, Western
Union.
Tíu árum síðar sendi hann frá sér
fyrsta leikrit sitt. Það var einþáttung-
urinn „Saga úr dýragaröinum" (The
Zoo Story) sem vakti strax mikla at-
hygli. Þar segir frá ungum manni
Edward Albee - snýr aftur i Lundún-
um eftir nær tuttugu ára hlé.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
sem gefur sig á tal við miðaldra karl
sem situr á bekk í garði, játar fyrir
honum ýmsar ávirðingar og knýr
hann loks til aö myrða sig. Þótt marg-
ir þættust kenna verulegra áhrifa frá
snillingi fáránleikans, lonesco, í
þessu verki - og rey ndar í „The Sand-
bag“ og „The American Dream“ sem
fylgdu í kjölfarið - þótti Albee hafa
skapað sér persónulegan stíl. Og
þann stíl fullkomnaði hann árið 1962
með áðumefndu frægasta leikriti
sínu - sem jafnframt var fyrsta verk
hans í fullri lengd.
Rakkaður niður
Albee sendi frá sér mörg leikrit
næstu árin á eftir frumsýninguna á
„Hver er hræddur við Virginíu
Woolf?“. Þar má nefna ,iTiny Alice“
(1964), „A Dehcate Balance" (1966)
og „Box-Mao-Box“ (1968). En þau
fengu gjarnan dapra dóma í Banda-
ríkjunum og reyndar víðar.
Þó hélt hann áfram að skrifa. Árið
1983 var „The Man with Three
Arms“ frumsýnt á Broadway. Það
verk fjallar um mann sem verður
frægur þegar honum vex þriðja
höndin, en gleymist svo um leið og
hún visnar og hverfur á ný. Albee
hlaut enn hörmulega dóma gagnrýn-
enda og sýningar á verkinu lögðust
af eftir hálfan mánuð. Síðan hefur
hann ekki látið sjá sig á Broadway.
En nú er nýjasta leikrit Albees sem
sagt að hefja göngu sína í London -
fyrsta verk hans sem þar sést í tæp
tuttugu ár. Þaö heitir „Three Tall
Wornen" og var fyrst sýnt í Vínar-
borg árið 1991. Hin kunna Maggie
Smith fer með aðalhlutverkið sem
sagt er byggt á fósturmóöur höfund-
arins - þeirri sömu og rak hann út
úr húsi átján ára gamlan. Frumsýn-
ingin verður 15. nóvember.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Michael Crichton:
Disclosure.
2. Ðean Koontz:
The Door to December.
3. Danielle Steet:
Vanished.
4. Anne Rice:
Interview with tbe Vampire.
5. E. Annie Proulx:
The Shipping News.
6. V.C. Andrews:
Pearl in the Mist.
7. Judith McNaught:
A Holiday of Love.
8. Tom Clancy:
Without Remorse.
9. Kevin J. Anderson:
Champions of the Force.
10. Winston Groom:
Forrest Gump.
11. Laura Esquivel:
Like Water for Chocolate.
12. Sandra Brown:
Hidden Fires.
13. Peter Hoeg:
Smilla's Sense of Snow.
14. W.E.B. Griffin:
Honor Bound.
15. Robert Jordan:
The Fires of Heaven.
Rit almenns eðlis:
1. B.J. Eadié 8i C. Taylor:
Embraced by the Light.
2. Howard Stern:
Private Parts.
3. Delany, Delany & Hearth:
Having Our Say.
4. Thomas Moore:
Care of the Soul.
5. Karen Armstrong:
A History of God.
6. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
7. Rush Límbaugh:
See, I Told You So.
8. Maya Angelou:
Wouldn't Take Nothíng for
My Journey now.
9. M. Scott Pe.ck:
Further along the Road Less
Traveled.
10. M. Hammer & J. Champy:
Reengineeríng the Corporation.
11. Michael Crichton:
Five Patients.
12. Kathleen Norris:
Dakota.
13. Maya Angelou:
I Know why the Caged Bird Sings.
14. Anne Rivers Siddons:
John Chancellor Makes (Vle Cry.
15. Susanna Kaysen:
Girl, Interrupted.
(Byggt á New York Times Book Revtew)
Vísindi
Sjór hitnar
á Græn-
landssundi
Þýskir haffræðingar hafa fund-
ið út aö sjór hitnar nú ár frá ári
í hafdýpinu milli íslands og
Grænlands. Að vísu munar ekki
miklu en nógu samt til að vís-
indamenn vilja vita hvað veldur.
Að sögn Þjóðverjanna hefur
sjór á 2000 metra dýpi hitnað jafnt
og þétt í rúman áratug. Af ein-
hveijura ástæðum blandast heit-
ur og kaldur sjór ekki eins og
fyrr úti fyrir Vestíjörðum.
Þetta kann með tíö og tíma aö
hafa veruleg áhrif á hafstrauma
og ísalög í norðurhöfum. Því lítur
ekki út fyrir að hafís verði mikill
við íslandsstrendur nasstu árin.
Myndbönd
í síma
Japanska rafeindafyrirtækiö
Sharp hefur kynnt nýjan mögu-
leika á að senda stafrænar mynd-
ir í gegnum síma. Nú er hægt að
tengja vepjulega videotökuvél við
símann og senda myndir hvert á
land sem er svo fremi að tölva sé
við hinn enda línunnar.
Enn er aöeins hægt að senda
kyrrmyndir með þessari tækni
en vonir standa til aö hægt veröi
aö senda líka lifandi myndir áöur
en langt um líður.
Umsjón
Gfsli Kristjánsson
FILAR I AFRiKU
PUNGI: Allt að 5.900 kg ALDUR: Um 70 ár að meðaltali
ÁÆTLAÐUR FJÖLDIAFRÍKUFÍLA
EFTIR LANDSVÆÐUM
NOKKRAR STAÐREYNDIR UM AFRÍKUFÍLINN
HÆÐ: Allt að 4 metrar
upp á hrygg
FÆÐA:
Jurtaæta. Lifir aðallega á grasi, laufi
ávöxlum, greinum og sprotum
AÆTLAÐUR HEILDAR-
FJÖLDIAFRÍKUFÍLA
-UUitiu
1970 76 -79 81 82 85 87 89 90 92
REUTER
Ríkisstjórn Suður-Afríku ætlar að leggja
til við ráðstefnu um verslun með afurðir
af dýrum í útrýmingarhættu að banni
við sölu á afurðum af fílum verði aflétt.
Bannið hefur staðið í 5 ár. Ráðstefnan
verður haldin í Flórída nú í nóvember
Suður-Afríkumenn hyggjast selja kjöt og húðir af
um 500 fílum árlega. Hagnaðinum á að verja til
náttúruverndar. Ekki á að selja fílabeinið.
ÚTBREIÐSLA FÍLA í AFRÍKU
Fílabein
Tennurnar eru notaðar t
skartgrípi, nóturápianó
og i natnskilti
Eltirspum eftir lilabeini
helur ekki minnkað þrátt
Ivrir bann við sölu á bví
Húðir
Notaðar i kúrekastigvél
Bjarga fílum með því að skjóta þá
Ríkisstjórnir ýmissa Afríkuríkja
hafa velt fyrir sér þeim möguleika
að forða fílum álfunnar frá útrým-
ingu með því að heimila yeiðar á
þeim. Stjórn Suður-Afríku hefur nú
tekið frumkvæði í þessu máli og ætl-
ar að leggja til að leyfðar verði tak-
markaðar veiðar á fílum.
Tillagan verður lögð fyrir ráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna um
verslun með afurðir af dýrum í út-
rýmingarhættu. Ráðstefnan verður
sett í Fort Lauderdale í Flórída næst-
komandi þriðjudag, 8. nóvember.
Fílum í Afríku hefur fækkað gífur-
lega síðustu tvo til þrjá áratugina.
Fyrir aldarfjórðungi voru þeir í það
minnsta fimm milljónir. Nú er vart
meira en 10% af stofninum eftir.
Veiðar valda mestu um þessa þróun.
Fílunum hefur ekki fækkað að ráði
eftir að veiðar voru bannaöar fyrir
fimm árum en samt sígur enn á
ógæfuhliðina. Haldi svo fram sem
horfir verður Afríkufílnum útrýmt.
Hugmyndin um aö veiða fíla til að
bjarga stofninum byggir á því að ef
yfirvöld tryggja visst framboð af fíla-
cifurðum fellur verð á þeim og þar
meö minnkar freisting veiðiþjófa til
að fella dýrin. Veiðibannið hefur leitt
til þess að verð á fílabeini og húöum
hefur hækkað gífurlega. Þá sækjast
ýmsir ættbálkar eftir kjötinu. FÍlar
eru því skotnir í óleyfi um alla álf-
una. Takmarkaðar heimildir til veiða
munu einnig gefa nokkuð í aðra hönd
og þá fjármuni hyggjast stjómvöld
nota til að vemda fílastofninn.