Dagblaðið Vísir - DV - 12.11.1994, Blaðsíða 24

24
LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 1994
Brot úr ævisögu Einars Bollasonar, Riðið á vaðið:
105 dagamartröð
- lýsing á fangavist Einars vegna Geirfinnsmálsins árið 1976
Einar Bollason og eiginkona hans, Sigrún Ingólfsdóttir.
Körfuboltastjarnan Einar Bollason hafin á loft.
Bókaútgáfan Fróöi er að gefa út ævi-
sögu Einars Bollasonar, Riðið á vað-
ið, sem Heimir Karlsson skráði. Hér
á eftir fer kafli úr bókinni þar sem
Einar lýsir ömurlegri einangrunar-
vist í Síðumúlafangelsinu.
Fyrstu jólin í nýja húsinu voru eft-
irminnileg og óraði ekkert okkar fyr-
ir því hvað nýja árið bæri í skauti
sér. Hinn örlagaríki dagur 26. janúar
1976 mun aldrei renna neinum í fjöl-
skyldunni úr minni. Eldsnemma
morguns, um sexleytið, vaknaði ég
við allóskemmtilega heimsókn eins
og ég hef þegar greint frá.
Fangaverðirnir vísuðu mér inn í
örsmáan fangaklefa, sem var vægast
sagt óvistlegur. Lítið borð, stóll og
beddi var það eina sem ég hafði til
afnota. Enn vissi ég hvorki upp né
niður, því enginn lögreglumannanna
eöa fangavarðanna hafði mælt viö
mig eitt einasta orð. Ég var algjörlega
miður min og líklega í nokkurs kon-
ar losti þegar ég lagðist út af á harð-
an beddann. Ég reyndi þó aö róa mig
með því að telja mér trú um að uih
einhvern hræðilegan misskilning
væri að ræða, sem örugglega yrði
öllum ljós innan stundar. Ég ákvað
því að reyna að bíða rólegur, óþarft
væri aö ímynda sér kringumstæöur
verri en þær hugsanlega voru. Þá
hvarflaði ekki aö mér hvað beið mín
næstu vikur og mánuði.
Sem betur fer gat ég róað mig
furðufljótt. Ég hélt áfram að telja
mér trú um að þessi misskilningur
hlyti að leysast innan tíðar, ég yrði
beðinn afsökunar og fengi að fara
frjáls ferða minna. Smátt og smátt
gerði ég mér þó grein fyrir því að það
var aðeins óskhyggja. Ég var flæktur
í eitthvað sem ég vissi ekki hvaö var.
Einkennileg
yinnubrögð
Þaö sýndi hversu starfsaðferð sak-
sóknara og rannsóknarlögreglu var
ófagmannleg að rólyndi mitt, þegar
ég var settur inn, skyldi hafa staðfest
grun þeirra á sekt minni í máhnu.
Þeir töldu það einkennilegt að skap-
mikill maður eins og Einar Bollason
skyldi ekki hafa orðiö bijálaður við
handtökuna. Það hlyti ótvírætt að
gefa til kynna að ég væri sekur. Ég
hef það eftir áreiðanlegum heimild-
um aö þetta kom fram í samræðum
rannsóknaraðila og var áhtið mjög
grunsamlegt. Ég hef oft leitt hugann
að því hvemig í ósköpunum á að
vera hægt að dæma um það hvernig
hver og einn á að bregðast við undir
svona kringumstæðum. Ekki þóttu
mér þessi vinnubrögð bera vott um
að fagmenh stæðu að rannsókn máls-
ins.
Meðan á gæsluvarðhaldinu stóð, í
105 daga, varð ég fyrir nokkrum and-
legum áfohum. Fyrsta alvarlega
áfalhð fékk ég nokkrum dögum eftir
handtökuna en það versta ekki fyrr
en langt var hðið á gæsluvarðhalds-
tímabihð.
Aldrei gert flugu mein
Ingvar vinur minn Bjömsson, lög-
fræöingur, heimsótti migí fangaklef-
ann og var hann fyrsti og eini maður-
inn sem fékk að hta til mín þann tíma
sem ég var í haldi. Ingvar sagði mér
hvemig í pottinn var búið, hver
ástæðan væri fyrir vem minni fyrir
innan rimlana. Hann tjáði mér að ég
væri grunaður um aðild að óhugnan-
legu sakamáh. Samkvæmt vitnis-
burði nokkurra ungmenna, þar á
meöal Erlu hálfsystur minnar, sem
gmnuð vom um moröið á Geirfinni,
á ég að hafa verið samsekur og til-
heyrt hópnum. Mér kom fyrst hlátur
í hug, en svo féllust mér gjörsamlega
hendur og ég mátti ekki mæla.
Hvernig gat það eiginlega staðist?
Ég, Einar Bohason, bendlaður við
morðmál. Ég sem aldrei hafði gert
flugu mein og alla tíð verið algjörlega
laus við ofbeldi. Ég var vitanlega
þekktur fyrir mikið keppnisskap á
íþróttavehinum, en það vissu þeir
sem þekktu mig vel að ég hafði aldr-
ei lagt hönd á nokkum mann. Of-
beldi hafði ætíð staðið mér víðs íjarri,
aö minnsta kosti síðan Sannir Vest-
urbæingar börðust við Tígriskló á
Landakotstúni.
Ingvar, sem hafði þekkt mig í mörg
ár, var vitanlega sannfærður um
sakleysi mitt. Hann vfldi þó fá að
vita og heyra það frá mér sjálfum,
hvort nokkur minnsti möguleiki
væri á því, að ég hefði með einhverj-
um hætti flækst inn í máhð. Ég
kvaðst aldrei hafa komið nálægt því
fólki, sem grunað væri um morðið á
Geirfmni, og hefði aldrei haft saman
við það að sælda utan hálfsystur
mína, Erlu.
„Það er nóg fyrir mig að vita það
tfl að trúa sakleysi þínu,“ sagði Ing-
var.
Engin samskipti
við fjölskyldu
Rannsóknin, sem um mig snerist,
var tekin svo alvarlega af lögreglu
og ríkissaksóknaraembætti að þau
skipti, sem lögfræðingur minn fékk
að heimsækja mig í fangaklefann,
voru teljandi á flngrum annarrar
handar. Konu mína og börn fékk ég
ekki að sjá né heyra þá 105 daga sem
mér var haldið í einangrun, en Sigr-
ún var dugleg að skrifa mér bréf
meðan á fangelsisdvölinni stóð, allt
að þrjú tfl fjögur á viku. Þau voru
öh ritskoðuð' af fangavörðunum, en
það var svo sem í fullu samræmi viö
allt sem á undan hafði gengið. Bréfln
voru mér sem andleg næring, enda
las ég þau aftur og aftur.
Ég hef reynt að gleyma þessu
óhugnanlega æviskeiði í lífi mínu
með því að þurrka út ahar þær end-
urminningar sem það varöar. Eitt og
annað stendur þó alltaf upp úr, sem
ekki verður af máö, þótt enginn sér-
stakur dagur í fangaklefanum sé mér
ofarlega í huga. Ég verð þó að segja
að fangaverðir og starfsmenn Síðum-
úlafangelsisins sýndu mér allir, utan
einn, fádæma kurteisi og allt að því
hlýhug, sem mér fannst endurspegla
þeirra skoðun á sakleysi mínu. Að-
Bræðurnir Einar og Bolli.
eins einn fangavörður sýndi mér
einu sinni dónaskap, reyndar ekkert
alvarlegan, en svo viökvæmur var
ég á þessum tíma að það dugði til
þess að festast svo í minni mér að
ég sá ekki ástæðu tfl að taka í hönd
hans og þakka honum fyrir þegar
mér var sleppt að lokum.
Suma þessara fangavarða hef ég
hitt síðan og heilsað þeim af heflum
hug, enda er ekkert við þá að sakast,
þeir unnu aðeins sitt starf og reynd-
ust mér afar vel.
Alvarlegt áfall
Andlegt ástand mitt gerðist æ verra
í fangelsinu. Það sveiflaðist milh
mikihar bjartsýni og ógurlegrar ör-
væntingar. Ég hágrét og skelhhló
nánast í sömu andránni. Mjög slæm
hðagigt, sem ég hafði fengið nokkr-
um árum áður í ökkla og hné, gerði
vart við sig að nýju í fangelsinu, en
hún er einmitt tahn geta blossað
upp, verði sjúklingurinn fyrir and-
legu áfalh. Kvahmar sem henni
fylgdu vom ægilegar og ekki tfl að
bæta ástandið. Fljótlega voru mér þó
gefin viðeigandi lyf, sem dugðu til
að halda gigtinni í skeíjum.
Á tímabih var ég orðinn svo örviln-
aður að ég hugleiddi í alvöru hvort
ég hefði flækst inn í eitthvert mál,
orðið vitni að einhverjum óhug og
fengið svo mikið lost að ég myndi
ekki nákvæmlega hvað hefði gerst.
Trú mín á réttarkerfinu var sem sagt
svo sterk að ég var farinn að trúa
því sjálfur að ég væri jafnvel sekur
þar sem mér var haldið inni svo
lengi.
Ég fór tvisvar sinnum út fyrir dyr
þann tíma sem mér var haldið í ein-
angruninni og sýnir það glöggt
hvernig mannréttindi voru brotin á
svívirðflegan hátt. Inni í örsmáum
klefanum skyldi ég dúsa með þeim
undantekningum að ég fékk að fara
á salernið og í bað einu sinni á dag.
Mér er til efs að sá einstakhngur sé
til, sem ekki hefur bugast og verið
reiðubúinn að játa sérhverja synd í
lífi sínu eftir viku einangrun í fang-
elsi. Það er ógjörningur fyrir þá, sem
ekki hafa setið í einangrun, að setja
sig í spor þeirra sem upplifað hafa
þá skelfflegu lífsreynslu. Andlegt
álag á slíkum einstakhngi er gífur-
legt og fáir sleppa heflbrigðir frá
þeirri meðferð sem ég mátti þola. Ég
má teljast heppinn, þótt ég hafi oft
verið ansi nálægt því að gefast upp.
Var aö bugast
Eftir viku í einangruninni var ég
við það að bugast. Ég var á hinn bóg-
inn ákveðinn í því að láta ekki hug-
fallast og bjó mér því tfl ákveðið kerfi
tfl að komast í gegnum hvern dag. í
fyrsta lagi fór ég í bað á hverjum ein-
asta degi og tók mér eins langan tíma
í þaö og ég mögulega gat. í öðru lagi
las ég óhemjumikið. Ég reyndi að
komast yfir allar þær bækur sem
mér stóð tfl boða að lesa, en fanga-
verðimir voru iðnir við aö útvega
mér lesefni. í þriðja lagi ákvað ég að
gera líkamsæfingar þrisvar sinnum
á dag, að svo miklu leyti sem hægt
er að gera æfingar í fjögurra fer-
metra fangaklefa. Þá ákvað ég að
þroska með mér þá von að réttlætið
sigraöi að lokum, hversu langan tíma
sem það tæki, en sakleysi mitt hjálp-
aði auðvitað mikið tfl í þeim efnum.
Síðast en ekki síst hélt ég dauðahaldi
í barnstrúna, sem amma mín og afi
höíðu þroskað með mér. Ég bað Guð
um styrk oft á dag og mér leið sér-
staklega vel eftir hverja bæn.
Trúin veitti mér mikinn styrk í
þessari miklu raun. Hún hjálpaði
mér geysilega mikið, en þátttaka mín
í KFUM á unga aldri átti eftir að
reynast mér vel í þessum erfiðleik-
um. Þó að ég hefði ekki ræktað trú
mína lengi frá þeim tíma, þá sat hún
djúpt í sálartetrinu, eins og hún væri
tflbúin ef til hennar yrði leitað.
Trúin hjálpar
Ég tel virkflega reyna á það hvort
einstaklingur er trúaður eða ekki,
þegar hann lendir í miklum erfiðleik-
um og þarf hjálp. Ég tel þann ein-
stakling, sem hefur orðið þess aðnjót-
andi að alast upp í kristinni trú og
siðfræði hennar, mun betur undir
þaö búinn að mæta alls kyns erfið-
leikum og áfollum á lífsleiðinni en
ella. Sigrún er sem betur fer sam-
mála í þessum efnum og því höfum
við lagt mikla áherslu á það í uppeldi
dætra okkar að innræta þeim sið-
fræði kristinnar trúar. Við höfum
kennt þeim aö biðja og fara með
bænimar hvert einasta kvöld fyrir
svefninn. Bent þeim á að hika ekki
við að biðja, líði þeim illa eða eigi þær
að öðm leyti erfitt. Bryndís, næst-