Dagblaðið Vísir - DV - 13.05.1995, Blaðsíða 37

LAUGARDAGUR 13. MAÍ 1995
45
Skák
Botvmnik lagði
sitt af mörkum
í ljósi sögunnar mætti líkja skák-
stíl Mikhails Botvinniks viö þjóð-
skipulag Sovétríkjanna og skal eng-
an undra þótt hann heföi notið hylli
meöal æðstu ráðamanna þar. Taflið
grundaði hann á fastmótuðum áætl-
unum sem hann útfærði af vísinda-
legri nákvæmni. í raun gafst lítið tóm
til þess að leyfa andanum að fara á
flug, hvorki fyrir hann né andstæð-
inginn, sem lét auðveldlega bugast
af ógnarvaldinu. Hins vegar var tafl
Botvinniks byggt á traustum og heil-
brigöum grunni; „strategían" var
auðskilin og að þvf leyti hafa skákir
hans þótt gott veganesti ungum
skákmönnum á þroskabraut.
Botvinnik bar heimsmeistaratign í
alls þrettán ár en með hléum þó.
Hann naut þess að hafa sjálfur kom-
ið því svo fyrir að heimsmeistarinn
gæti freistað þess að endurheimta
glataðan titil að ári. Þannig náði
hann fram hefndum gegn Smyslov
(1958) og Tal (1961), sem báðir höfðu
betur í einvígi gegn honum. í einvígi
við Bronstein (1951) og Smyslov
(1954) hélt Botvinnik titlinum á jöfnu.
Hann var því enginn yfirburðamað-
ur á þessum árum. Sigra sína mátti
hann fyrst og fremst þakka mikilli
vinnusemi og vönduðum undirbún-
ingi. Svo öguð vinnubrögö voru í
raun nýlunda á þeim tíma, enda
skammt síðan skáklistin hafði verið
á „kaffihúsastiginu".
Viö undirbúninginn lét Botvinnik
ekkert smáatriði fram hjá sér fara.
Hann tefldi gjaman æfingaskákir við
aðstoðarmann sinn, Slava Ragozin, í
því skyni aö reyna ný afbrigði og
vepjast aðstæðum á skákmótum. Ein
æfingin fólst í þvi að Ragozin púaði
vindlingareyk framan í meistara
sinn meðan á tafli stóð. Ekki fylgir
^sögunni hvort þetta varð aö lokum
Botvinnik aö aldurtila en hann lést
í Moskvu 5. maí sl„ á 84. aldursári.
Botvinnik hafði lag á því að koma
sér í mjúkinn hjá yfirvöldum, sem
sáu þar góðan fulltrúa kerfisins. Bot-
vinnik var af þessum sökum ákaflega
umdeildur og ekki bætti úr skák
sterkur persónuleikinn, sem á köfl-
um virtist fráhrindandi. Skákfélag-
amir komu í veg fyrir aö hann tefldi
með ólympíusveit Sovétmanna í
Helsinki 1952 - sjálfur heimsmeistar-
inn!
Botvinnik var heldur ekkert að
skafa utan af hlutunum í dómum sín-
um um aðra menn. Smyslov sagði
hann t.a.m. hafa verið latan aö eðlis-
fari og að hann hefði tekið lífsins
lystisemdir fram yfir skyldurnar.
Þessir tveir voru þó aldrei neinir
hatursmenn þrátt fyrir þijú heims-
meistaraeinvígi. Síðustu æviárin bjó
Botvinnik í Moskvu, skammt frá sín-
um gamla keppinaut og hermt er að
þeir hefðu átt daglegt símasamband.
Botvinnik deildi efsta sæti á stór-
mótinu í Moskvu 1935 ásamt Flohr,
fyrir ofan Lasker og Capablanca. Þá
var hann 24 ára gamall og frammi-
staða hans vakti mikla athygli.
Næstu árin óx honum enn ásmegin
og trúlega stóö enginn honum jafn-
fætis um og eftir styijaldarárin. í
Groningen 1946, fyrsta stórmótinu
eftir stríö, varð Botvinnik efstur og
í HM-keppninni 1948 sigraöi hann
með yfirburðum - varð þremur vinn-
ingum fyrir ofan Smyslov. Næstu 15
árin hafði hann nóg að gera við að
heyja einvígi og taflmennska hans
þess á milli var stopul. Hann hélt því
raunar fram á efri árum að ungu
mennirnir tefldu allt of mikið en
legðu ekki næga rækt við skákrann-
sóknir. Þessi orð mættu íslenskir
Mikhail Botvinnik, sem var heimsmeistari i þrettán ár með hléum, var frum-
kvöðull á sviði vísindalegra vinnubragða skákmannsins.
Að sögn Botvinniks verður svörtu
stöðunni nú ekki bjargað, því að hvít-
ur ræður yfir öllum þeim reitum sem
máli skipta.
17. - cxd5 18. Rxd5 Dc6 19. Rc4 Rg6
20. Rd6 Be6
Ekki gengur 20. - Bxd6 vegna 21.
HxfB, svo að svartur tekur til bragðs
á fóma skiptamun. Botvinnik finnur
sterkari leiö.
21. Rxe7 Rxe7
Eða 21. - Hxe7 22. RÍ5+ Bxf5 23.
exf5 og vinnur mann vegna tvöfaldr-
ar hótunar.
.1 1
7 A A 4i tir
6 W&JL* Á
5 4 á
3 JL
2 & A &
1 UW ist
ABCDEFGH
Umsjón
Jón L. Árnason
22. Hxf6! KxfB 23. Dh5 Rg6 24. Rf5!
Lykilleikurinn. Ef nú 24. - Bxf5 25.
exf5 og hótar drottningunni og ridd-
aranum í senn. Eða 24. - Hh8 25. h4!
(hótar 26. Bg5 +! og mát í næsta leik)
Bxa2 26. Hdl Had8 27. Bg5+ (þett^
gefur Botvinnik upp í skýringum við
skákina en 27. Dg5 + ! er ekki síöra)
hxg5 28. Dxg5+ Ke6 29. Rg7 mát.
24. - Hg8 25. Dxh6 Bxa2 26. Hdl Had8
27. Dg5 + Ke6 28. Hxd8 fB 29. Hxg8 Rf4
Enginn vinnur skák með því að
gefa hana.
30. Dg7
En nú hafði Tartakower séð nóg
og gafst upp.
unglingar taka til alvarlegrar athug-
unar.
Síðast tók Botvinnik þátt í skák-
móti í Leiden 1970 en eftir það helg-
aði hann sig skákkennslu, auk þess
sem hann starfaöi um tíma að rann-
sóknum á sviði rafmagnsverkfræði.
Botvinnik var strangur kennari.
Margir stórmeistarar, sem nutu
handleiðslu hans á sínum yngri
ámm, hafa lýst því hve honum tókst
að dýpka skilning þeirra. Garrí
Kasparov var í hópi nemenda hans
en eitthvað slettist upp á vinskapihn
á síðari ámm. Þegar Kasparov var
hér á ferð á dögunum þótti honum
aðspurðum litið til Botvinniks koma.
Heimsmeistaramir hafa allir lagt
sitt af mörkum til þróunar skáklist-
arinnar. Arfleifð Botvinniks er fyrst-
og fremst á sviði vinnubragða og
hversu alvarlega hann tók viðfangs-
efni sitt. Að þessu leyti var hann
frumkvöðull sem kynslóðirnar hafa
byggt á. Þekkingu á „strategíu" hefur
hins vegar fleygt mjög fram síðan á
dögum Botvinniks. Hætt er við að
aðferðir hans dygðu ekki lengur á
stórmótum.
Botvinnik gat líka teflt býsna
skemmtilega ef sá gállinn var á hon-
um, þótt leikfléttur og taktískar
vendingar væm ekki hans sterkasta
hlið. Mig langar aö rekja hér skák
sem fékk fegurðarverðlaun á stór-
mótinu í Nottingham 1936. Botvinnik
leikur kappann Tartakower grátt en
skákin sýnir um leið hversu skiln-
ingur á stöðubaráttu var raunveru-
lega skammt á veg kominn á þessum
ámm.
Hvítt: Mikhail Botvinnik
Svart: Savielly Tartakower
Forn-indversk vörn.
1. Rf3 RfB 2. c4 d6 3. d4 Rbd7 4. g3 e5
5. Bg2 Be7 6. 0-0 0-0 7. Rc3 c6 8. e4
Dc7 9. h3 He8 10. Be3 Rf8 11. Hcl h6
12. d5 Bd7 13. Rd2 g5?
Tartakower hefur að vanda teflt
byijunina frumlega en ekki að sama
skapi gæfulega. Þessi síðasti leikur
er „strategísk" mistök, sem Botvinn-
ik færir sér vel í nyt. Betra er 13. -
Rg6 en svartur getur þá svarað 14.
f4 með 14. - exf415. gxf4 Rh4 o.s.frv.
14. f4 gxf4 15. gxf4 Kg7
Trúlega er skárra að fóma h-peð-
inu með 15. - exf4 16. Bxf4 Rg6 og fá
tangarhald á e5-reitnum í staðinn.
16. fxe5! dxe5 17. c5
28" LITASJÓNVARP
A _________
# Hagœða Surromd
Nicam-Stereo!
• Nicam Stereo
Surround-hljómgaeði
• íslenskt
textavarp
• Super Planar
myndlampi
• og margt fleira...
ALLT ÞETTA
FYRIR AÐEINS
69.800
STGR.
SjÓNVRRPSIVIlÐSTÖÐIN
SÍÐUMÚLA 2 • SÍMI 68 90 90