Þjóðviljinn - 23.12.1947, Blaðsíða 42

40
ÞJÖÐ VILJINN
Jólin 1947
Porhjjörm Sigurgeirsson:
fislndaiðkanlr Bandan k jamanna a ófriöarár-
Hír ú cltlr fer örlítlð st.vtt erlmli, sem Þorbjörn
Slgurgelrsson, islen/ki kjarnorkufneðinírurinn,
flutti £ háskólanuni í Jiaust um vísimlaiðkanir
Tiundaríkjainanna á styrjaldarárunum. Þorbjörn
hefur Kóðfúslejfa lánað Þjóðviljanum handrit sitt
til prentunar.
í þessu erindi mun ég leitast viö aö lýsa vísinda-
starfsemi Ameríkana, eins og cg kynntist henni þau
tvö ár, sem ég var í Ameríku. Ég kom vestur rétt
áður en stríðinu við Japan lauk og fékk því tækifæri
til að fylgjast með þeim breytingum, sem urðu á
starfsháttum vísindastofnana og rannsóknastöðva,
þegar oki ófriðarins létti af [æim.
Aukin heilsuvernd — meðal við sjóveiki
Mest kynntist ég störfum eðlisfræðinganna, en ég
fékk einnig tækifæri til að kynnast nokkuð starfs-
háttum lifeðlisfræðinga og stærðfræðinga.
Eg fór vestur í því skyni að kynna mér lífeðlis-
fræði, og fyrsta hálfa árið, sem ég var fyrir vestan,
ísinn og hún ekki megnað að standa á fætur aftur og
frosið þar í hel, enda var hún komin langt á leið.
Báðar höfðu þær verið á réttri leið, en átt fupp í
veðrið að sækja, sem mun hafa verið nokkuð austan-
stætt á Sléttunni, og ekki orkað á móti veðurofsan-
um. Þaö var trú rnanna þar á Sléttunni, að þetta hafi
verið gjörningaveður, sem Mývetningurinn hafi gert
að Sesselju, en mórauði hundurinn hafi verið sending
frá honum. Því kölluðu Sléttukarlar stórhríð þessa
„Sesseljubyl".
Nokkrir, sem úti voru í bylnum, þóttust hafa orðið
varir við eldglæringar, en þær áttu jafnan að fylgja
gjömingaveðrum.
Pétur greri sára sinna og fluttist frá Leirhöfn
laust eftir þetta. Bjó seinna langa tíð að Blikalóni á
Melrakkasléttu. Hann kvæntist aftur og átti Björgu
Halldórsdóttur frá Vallakoti í Reykjadal.
B. S.
effsr þau,
hitti ég aðallega lífeðlisfræðinga. Það var svo um þá
eins og aðra vísindamenn, að á stríðsáninum voru
starfskraftar þeirra notaðir eins og hægt var í þágu
hersins. Þeir voru sendir á herstöðvarnar til að kynna
sér skilyrði þau, sem hermennirnir áttu við að búa,
og til að rannsaka þá sjúkdóma, sem þjáðu þá. Síð-
an var unnið á rannsóknastofnunum heima fyrir, að
þvi að finna ráð við þessum sjúkdómum. Með hjálp
þessara marina tókst að halda hernrnn við góða
heilsu, jafnvel þar sem heilsufarsleg skilyrði voru
mjög slæm eins og sums staðar í Kyrrahafinu. Mal-
arían gerði engan usla, fundið var bóluefni við in-
flúensu, jafnvel eins auðvirðileg veiki og sjóveikin
var ekki látin afskiptalaus, og sagt ’er, að fundizt
hafi óbrigðult meðal við henni. Þó veit ég ekki, hvort
þetta meðal hefur ennþá verið látið almenningi í
té. Margir fengust við rannsóknir á þeim sérstöku
áhrifum, sem flugmennirnir verða fyrir í sambandi
við hernaðaraðgerðir. Áhrif þrýstingsbreytinga, sem
fram koma, þegar flugvél steypir sér niður og síðan
réttir sig upp, voru rannsökuð með þvi að nota stór-
ar skilvindur, sem framkalla sömu kraftverkanir, og
fá blóðið til að renna frá höfðinu. Áhrif mikillar
hæðar voru aðallega í’annsökuð á hundum, sem lok-
aðir voru inni í loftþéttum klefum, og loftinu dælt
bur-tu. Jafnvel þó að súx’efnisgríma sé notuð, svo að
nægilegt súiæfni fáist til öndunar, þá er mikil loft-
þynning samt hættuleg vegna þess að loftbólur mynd-
ast í blóðinu, sem geta stíflað háræðarnar.
Takmörk líi's og dauöa
Það var þó engan veginn svo að allir lífeðlisfræð-
ingar Bandaríkjanna stöi’fuðu í þágu hersins. Mai’gir
þeirra gátu haldið áfram að glíma við grundvallar-
atriði lífeðlisfræðinnar, svo sem t. d. erfðir og múta-
tionir eða stökkbreytingar. Eg var svo heppinn, strax
eftir að ég kom vestur, að komast á námskeið varð-
andi bakteríuvírusa, sem var haldið af prófessor Max
Delbriick. Hann er eðlisfræðingur að ménntun en