Þjóðviljinn - 24.12.1961, Qupperneq 19

Það var svalt og notalegt í stóru bið-
stofunni í New Memorial Hospítal.
Það var ekki laust við að sjúklingun-
um væri órótt sem sátu þar og voru
að bíða eftir því að röðin kæmi að
þeim. Sumir reyndu að stytta sér stund-
ir méð því að blaða í vikublöðum, aðr-
ir gerðu ekki annað en að stara út í
bláinn. Við og við var sjúkrabörum
ekið hjá, og gerðu það aðstoðarmenn
klæddir hvítum sloppum. Fólkið fylgdi
þeim eftir með augunum, unz þeir
hurfu sjónum við endann á þessum
langa gangi.
Tompkins bankamaður tók í. hönd
sér síðasta eintakið af The New Yorker,
en fyndnin og fjörið í dálkunum, sem
hann var vanur að hafa svo gaman
af, átti ógreiðan aðgang að honum í
þetta skipti. í gær var allt svo sem
vera bar, það var ekki lengra síðan.
En um morgunverðartímann hafði það
borið til, að honum varð litið á blaða-
grein um krabbamein. Þar ýar skil-
merkilega frá því skýrt, hvernig skipt-
ing frumanna, sem vanalega gerist sam-
kvæmt föstu lögmáli líkamans, brýzt
skyndilega úndan þessari stjórn, ærist,
fer að gerast í ofboði svo að af hljót-
ast illkynjuð æxli, sem heilsu manns
og lífi stafar hætta af. Höfundur grein-
arinnar bar þessa skemmdarverkastarf-
semi einstakra líkamsvefja saman við
óstjórn og upplausn í þjóðfélagi, eða
byltingaráform, og mælti svo um, að
bið eina sem dygði gegn þessu sem
binu væri hnífur eða sverð.
„Það hlýtur að vera rétt“, sagði
Tompkins við sjálfan sig, „að hér dug-
ir ekkert kák. Si vis pacem para bell-
um (viljirðu hafa frið skaltu hervæð-
ast)“. Og á leiðinni í bankann gat
henn ekki hrundið frá sér þeim ljóta
grun, að einhver slík ískyggileg og
byltingarkennd frumuskipting kynni að
vera í aðsigi eða þegar hafin í líkama
hans sjálfs, og meðan hann var við
verk sitt £ bankanum, að afgreiða ávís-
anir, fannst honum undir niðri sém
yrði hann var við að eitthvað óviðfelld-
ið væri að gerast í þessu vel skipu-
lagða samfélagj. af frumum, sem hann
kallaði líkama sinn. Honum var þungt
í höfði og óhægt um andardrátt, og
hann fami til verkja í öllum liðamótum.
Auk þess var matarlystin sama sem
engin og þessvegna tók hann þá ákvörð-
un að hætta við að fá sér að borða.
um hádegið, en verja heldur tímanum
til þess að fara í ókeypis rannsókn í
rannsóknarstofu spítala nokkurs, sem
var örstutt frá bankanum. Honum
fannst hann verða að fá úr því 'skorið'
þegar í'stað, hvort nokkur af frumun-
um í líkama hans hefði tekið upp á
slíkum; ósóma, að fara að skiptast í vit-
leysu.
í biðstofunni var margt um mann-
inn, svo han tók sér blað,'spttist í eina
hægindastólinn, sem var auður, og fór
að lesa. Nú leið honum miklu betur,
hann fór að sjTja, og ekki leið á löngu
áður en blaðið féll hægt úr hendi hans
niður á gólfið.
AUt í einu réttust allir upp í sætun-
um og litu, í áttina til dyranna inn að
lækningastofunni. Út um þær kom há-
vaxinn maður í drifhvítum slopp.
Tompkins þekkti þennan mann í sjón,
því hann hafði oft séð myndir af hon-
um í blöðunum. Þetta var Streets lækn-
ir, viðfrægur maður, einkum fyrir
rannsóknir á óeðlilegum breytingum á
líkamsvefjum. Læknirinn kom þegar
í stað auga á Tompkins, þó að afar
digur frú skyggði nærri því alveg á
hann, og hann gekk rakleitt að hon-
. . . því líkast að væri hann úlfaldinn frægi að fara gegnum nálaraugað.
um með báðar hendur framréttar.
„Herra Tompkins, hvernig stendur á
því að þér eruð hingað kominn?"
Tompkins varð hvumsa við, því ,þó að
hann þekkti vel lækninn, svo frægan
mann, var ekki við því að búast að
læknirinn þekkti hann.
„Ég kom hingað," sagði Tompkins,
„til þess að fá úr því skorið hvaða
mitosishlutfall sé í líkamsvefjum mín-
um, og hvort nokkuð beri á neoplastisk-
um formíasjónum eða hvort nokkur
hætta sé á metastasis." (Hann talaði
svona latínuskotið til þess ef verða
mætti að svo háfleygt og lítt skiljan-
legt mál almenningi gæti réttlætt það
í augum viðstaddra að læknirinn sneri
sér til hans á undan þeim sem áður
voru komnir).
„Rétt er nú það,“ sagði læknirinn og
varð allt í einu alvarlegur í bragði.
„Við ættum líklega að skreppa inn
í yður og l.itast um til að geta
gengið úr skugga um að frumurnar
í líkama yðar hagi sér eins og
þeim ber að gera. Ég ætla að spýta
yður inn í blóðrásina á s.iálfum yður,
og leyfa yður að skyggnast þar um
bekki, þér getið orðið margs vísari af
því. Það tekur ekki nema hálfa mín-
útu að fara hringferðina, og til þess
að okkur gefist tóm til að átta okkur
og hafa gagn af þessu, ætla ég jafn-
framt því sem ég smækka okkur sjálfa
niður úr öllu valdi, að teygja tímann
fyrir meðvitund okkar í sama hlut-
falli."
Um leið og hann var að mæla þetta,
tók hann litla bandsprautu upp úr vas-
anum á sloppnum sínum, og beindi
skínandi nálinni að Tompkins, en hon-
um fannst hann sogast af miklu afli
inn um eitthvert op, því líkast sem
væri hann úlfaldinn frægi að fara
súrefni handa frumunum í líkamanum.
En finnist þér fara illa um þig, skaltu
klifra upp á eitt af þessum erythrocyt-
um og hvíla þig þar, það er álíka nota-
legt að sitja þar og á hinu fljúgandi
klæði ævintýranna."
Þá tók Tompkins eftir því að í kring-
um hann var mikill fjöldi af íhvolíum
hlutum, sem flutu í vökvanum. Hver
blóðvökvann, geta þau numið og bor-
ið með sér sjötugfalt á við það sem
blóðvökvinn megnar.“
„Ekki eru þau lítils megandi, sagði
Tompkins íhugandi.
„Satt er það,“ svaraði læknirinn. „Ég
skal segja þér það, að enn veit eng-
inn til fullnustu hvernig þau eru sam-
sett. Efnafræðingarnir eru enn að glíma
Grein sú sem hér birtist er tekin úr einni aí
bókum bandaríska vísindarnannsins og rithöfundar-
ins George Gamow sem flestum betur kann þá erf-
iðu list að segja frá vísindalegum efnum á alþýð-
legan og skemmtilegan hátt. Hann heíur skapað
sögupersónu, bankastarfsmann sem kallast Cyril
George Henry Tompkins, sem á vanda fyrir að
dreyma hina íurðulegustu hluti. 1 einni bók Gam-
ows (Herra Tompkins lærir staðreyndir lífsins) seg-
ir írá því þegar Tompkins dreymdi að hann íæri í
ferðalög um sinn eigin líkama. Það er kafli úr
þeirri bók sem hér birtist. Teikningarnar sem fylgja
eru eftir höfundinn.
gegnum nálaraugað. Næst fannst hon-
um eitthvað stingast inn í handlegginn
fyrir ofan olnboga, sogandin breyttist
í þrýsting, og Tompkins fannst sér vera
fleygt sem af hendi inn í hraðan
straum af gagnsæjum gulleitum vökva.
Honum varð felmt við, eins og óvön-
um manni að fara á kaf í vatn, og
hann buslaði ákaft í vökvanum til
þess að reyna að sleppa, en 'þó að það
kæmi öldungis fyrir ekki, fann hann
ekki til neinna óþæginda af því að
vera í kafi, og lungun virtust starfa
eðlilega. „Þetta vai' ljóti hrekkurinn“,
hrópaði hann, „skyldi hann vera bú-
inn að breyta mér í fisk?“
„Vertu ekki hræddur um það,“ var
sagt rólegri röddu skammt frá hon-
um. „Þeim sem flýtur í blóðrás sjálfs
sín, er engin þörf á að breytast í fisk,
því blóðið flytur með sér gnægð af
um sig var þrjú fet á þykkt og h.u.b.
tuttugu að þvermáli, og virtust vera
klæddir fagurrauðu flaueli. Þeir
Tompkins klifruðu upp á einn af þess-
um ,,bátum“ og þótti Tompkins þá
sem öllum vanda væri af létt.
„Eru þá þessir erythrocytar, sem þú
svo kallar, nokkuð annað en það sem
við leikmenn köllum rauð blóðkorn?"
sagði .hann og hallaði sér" aftui' á bak
á flauelsmjúkan beðinn. „Ekkert ann-
að, „erythros" í grísku merkir „rauð-
ur“. Efnið sem veldur hinum rauða
lit, heitir hemoglobin eða blóðrauði,
og það er mjög flókið efni að sam-
setningu, og ákaílega næmt fyrir súr-
efni. Þegar blóðið streymir um lung-
un, nema blóðkornin kynstur af súr-
efni og bera til allra vefja líkamans.
Sko, þó að rauðu blóðkornin séu ekki
nema fimmtíu af hundraði móts við
við þetta vandamál, og enn hefur þeim
ekki tekizt að hafa hendur í hári nema
lítils hluta af þessu mjög samsetta
mólikúli. Það kalla þeir hematín.
Taktu við þessu stækkunargleri og
sjáðu hvort það er ekki satt að sam-
setningin sé nokkuð flókin."
„Áttu við það að ég muni geta greint
hvert atóm fyrir sig í þessu mólikúli?“
spurði Tompkins undrandi.
„Það ættirðu að geta. Þú ert ekki
nema tvö mikron nú sem stendur. Þess-
vegna munu þér sýnast atórnin vera
hnattlaga hlutir, tíundi til fertugasti
hluti úr millímetra að þvermáli! Það
þarf enga smásjá til að geta greint
glöggt samsetningu þe-ssa mólikúls,
heldur aðeins venjulegt stækkunargler.
Sko, líttu á þessa nabba þarna á yfir-
borði blóðkornsins, sem þú situr á.“
Tompkins tók við stækkunarglerinu,
lagðist á grúfu á blóðkornið og leit í
gegnum það á klasa af sjötíu og sjö
atómum sem mynduðu hematínmólikúl.
1 miðju var þungt járnatóm, en hin
röðuðu sér utan að því á reglubundinn
hátt. Næst járnatóminu voru fjögur
köfnunarefnisatóm og tuttugu kolefnis-
atóm. Utar mátti greina raðir af kol-
vetnishópum, sem gengu út frá mið-
bikinu í allar áttir eins og fálmarar
á kolkrabba. Utan að þessum „fálmur-
um“ röðuðust súrefnisatóm. Eins og
flugur sem dragast ómótstæðilega að
kongulóarneti, þannig di’ógust súrefn-
isatómin að hematíninu.
„Skrítið er þetta,“ sagði Tompkins,
og horfði fast og reyndi að setja allt á
sig sem bezt, ég sé greinilega hvernig
hematínið er samsett, en hinir hlutar
þessa mólikúls, sem raunar eru miklu
meiri um sig, renna út í móðu fyrir
augunum á mér.“
„Það kemur af því að þá hluti sem
^ÓLABLAÐ ÞJÓÐVILJANS —