Þjóðviljinn - 24.12.1961, Síða 28

} að Þorbjörgu hafi skipzt jarðir á
Fljótsdalshéraði úr Eiðaauð, sem síðan
hafa verið í ættinni, og Árni Þorleifs-
son vitjað eignar sinnar á Héraði, er
hann kom austur. Ekkert er nú um
þetta vitað, en líklegt er, að sú jörð
hafi verið í Tunguhreppi, því munn-
mæli eru það, að Árni, sem átti að
vera tóskytta góð, hafi unnið greni í
Geirastaðalandi í Tungu. Fyrir utan
búsetu hans á Móbergi, er hans get-
ið á Tindum í Svínavatnshreppi. Fór
af honum fjöikynngisorð, og er hann
líklega sá Árni, sem samdi við kölska
um að slá túnið á Tindum, sem í
þjóðsögum segir og kviðlingurinn stað-
íestir:
Grjót er nóg í Gníputótt
— glymur járn í steinum.
Þótt túnið sé á Tindum mjótt,
tefur það fyrir einum.
Sú saga fylgdi þessum bræðrum að
norðan, að þeir hefðu verið breytnir
í háttum og eigi komið sér vel, en
verið þó röskir menn. Þetta orðspor
þaðan að norðan mun eigi á rökum
reist, en eiga sér vissar orsakir, því
einn þeirra, Erlendur, sagði sögur, sem
áreiðanlega eru sama eðlis og sögur
vel-lygna-Bjarna, en fólkið hefur ekki
áttað sig á gjörð þeirra og tekið þær
of bókstaflega. Sú saga, sem hér verð-.
ur sögð af Þórði, gat einmitt verið
þannig tilkomin, og kannski sögð til
að villa um aðra sögu, sem verið hef-
ur rétt, en óþægileg.
Sú saga er sögð af Þórði, að hann
gisti í Möðrudal, og átti það að vera,
er þeir bræður fluttu austur. Þar var
þá hinn margvísi prestur Narfi Guð-
mundsson, er hélt staðinn frá
1672—1685. Er líklegt, að einmitt á
þeim árum hafi þessi fjölskylda flutt
austur, en þá Var Erlendur of ungur
^(f. 1675)' til þess að hrekkjasögur af
honum úr Langadal eigi við rök að
styðjast.
NaiTi prestur svaf i skála meðal
vinnumanna sinna, og mun hann þá
enn hafa verið ókvæntur, en hann
virðist ekki kvænast fyrr en litlu fyr-
ir 1680. Griðkur höíðu sett graut á
hlóðir í skálanum, en farið síðan til
annarra verka, en karlmenn eigi
klæddir. Þórður svaf í hinum sama
skála, og tók nú grauturinn að vella.
Naríi prestur sagði til sinna pilta að
hræra í grautnum, en þeir lágu sem
fastast. Brást þá Þórður, gesturinn,
fram úr sínu rúmi og hrærði í
grautnum. Narfi prestur, sem var vit-
ur maður og framsýnn, gat þá ekki
orða bundizt og mælti það um Þórð,
er síðan þótti á sannast, að fyrir hon-
um lægju meiri forlög og velsæld en
þeim hinum, sem ekki gegndu skyldu
sinni, að hlýðnast húsbóndanum.
Þórður kvæntist fyrir 1689 Oddnýju
Pálsdóttur, er þá var ekkja eftir Ein-
ar nokkurn, sem eigi er þekktur. Bjó
hún á Brekku. í Fljótsdai, er var þá
ein af Skriðuklaustursjörðum, svo að
gera má ráð fyrir því, aö eigi hafi hún
verið íjáð kona. Hún var talin mik-
ilhæf kona og átti skammt að rekja
ætb til Þorsteiiís jökuls, hins merka
bónda á Brú í Jökuldal um og eftir
1500. Þau Oddný og Þórður áttu einn
son barna, Árna f. 1689.
Árið 1703 búa þau á Arnheiðarstöð-
um. Var sú jörð kristfjárjörð og áttu
biskupar byggingarráðin. Ekki finnst
byggingarbréf Þórðar fyrir Arnheiðar-
stöðum, en ekki mun hann hafa kom-
ið þangað fyrr en litlu fyrir 1700. Með
Þórði er á Arnheiðarstööum 1703 móð-
ir hans, Guðrún Þórðardóttir, 74 ára.
Er ókunnug ætt hennar og getgátur,
að hún hafi verið systir Sturlu, föður
séra Böðvars á Valþjófsstað, fá ekki
staðizt; auk hennar tvær dætur Odd-
nýjar af fyrra hjónabandi, Helga og
Oddný. Varð Helga mikil ættmóðir,
átti Rustikus hinn forna á Kóreks-
stöðum, Þorsteinsson.
Bessi, bróðir Þórðar er þar vinnu-
maður, ókvæntur, 36 ára. Hann bjó
síðar á Hrafnkelsstöðum, 1734, en 1753
býr ekkjan Kristín Sigurðardóttir þar.
Þessi kona er eflaust ekkja Bessa
og hefur verið dóttir Sigurðar bónda
á Kleppjárnsstöðum í Tungu, Þórðar-
sonar, og ætla ég af ýmsu, að þetta sé
Þórður er bjó í Fellum, getur við
visitasíur biskupa, Snjólfsson prests
á Ási, Bjarnasonar. Séra Grímur var
sonur Bessa og getið finnst Þórðar
Bessasonar í Fljótsdal, og hefur hans
sonur verið Árni á Víðivöllum 1762,
eflaust íaðir Finnboga á Arnhóls-
stöðum í Skriðdal f. 1765. Árni, sonur
Þórðar, er þá 14 ára, og fóstursynir
eru Jón Einarsson 9 ára og^Grímur
Þorleifsson 10 ára. Segir það þá sögu
að Þorleifur á Víðivöllum, sem fyrr
gat, er bróðir Þórðar.
Þrír vinnumenn á góðum aldri eru
á heimili Þórðar og þrjár ungar vinnu-
konur, sem sýnir það að Þórður hefur
búið vel á Arnheiðarstöðum, og verið
áthyggjusámur bóndi og efnamaður,
eins og Narfi prestur spáði honum.
Ekki verður þeirra síðar vart, Þor-
ieifs Árnasonar og Gríms sonar hans.
Erlendur býr í Brekkugerði 1703 og
hefur eina 17 ára stúlku á búi. Ekki
er vitað hvort hann hefur átt hana
síðar, en ekki getur barna hans, utan
Gróu, áðurnefndrar, og móðir hennar
hét Gróa Finnbogadóttir á Ásgeirs-
stöðum í Eiðaþinghá 1703. Ekki er ljóst
hvort hún hefur verið kona Erlendar,
en hún virðist ógift þegar hennar er
getið í dómi ásamt dóttur sinni 1752.
Gat Erlendur þá verið dáinn. Erlend-
ar er getið við búskap á Hofi i F.el 1-
um 1723, en 1734 er hann ekki í bú-
endatölu né 1753, en fram um 176®<
telur séra Einar að hann hafi lifað-
Það er eigi með öllu líklegt.
Erlendur var kallaður Erlendur klóki
og hrekkja-Erlendur. Mun ekkert tif
marks um það nema þær sögu.r, sem
hann hefur sagt af sjálfum sér, og:
allar eru i þeim stíl að vera klókindi
eða hrekkir. Við athugun sést að
þetta eru skáldsögur, sagðar til gam-
ans og kannski til að gabba auðtrúa.
fólk, sem heíur trúað þeim, því eng-
um manni taldist það fært á þessum
dögum, uppá sína sóluhjálp, að fara
með lygi.
Var t.d. ein sagan á þá lund,, að
hann hefði kúgað Þorstein sýslumann
Sigurðsson til að greiða-, svo til hvað,
sem honum sýndist, fyrir sig, og átti
sú saga að liggja til, að sýslumaður
tck lögtak hjá Erlendi, sem þá átti
að búa á Klúku, hjábýli í túni á Víði-
völlum, þar sem Þorsteinn sýslumað-
ur bjó. Erlendur var ekki heima og
tók sýslumaður kú í lögtakið og mark-
aði sér hana á eyrum. Er Erlendur
kom heim skar hann kúna, en herti
e.vrun með marki sýslumanns og
kallaði glöp hans í embætti að marka
kúna. Hafði Erlendur síðan eyrun fyr-
ir pressu á sýslumann.
Hér er náttúrlega aðeins skemmtil-
lega logið. Fátæklingar kúguðu ekki
sýslumenn á þessum tíma, og allra sízt
ríkan og glöggan mann, eins og Þor-
stein sýslumann, jafnvel þótt þeir
hefðu kunnað að hafa málefni að ein-
hverju leyti rétt. Mun hitt sannara,
að Erlendur hafi dvalið síðustu ár sín
í skjóli Þorsteins sýslumanns, og sagt
söguna til þess, að ekki skyldu menn
halda, að Þorsteini gengi eintóm

Vlðskiplamemi! Munið, að með því að verzla við kaupfélagið
tryggið þér bezt yðar eigin hag.
Öskum öllum viðskiptamönnum vorum gleðilegra jóla og góðs
og farsæls árs og þökkum viðskiptin á liðna árinu.
ECaupfélagiS FRAM
Neskaupstað.
BDimd U ifcíH
Munið
mvAfSi.'í íjt
að vér erum ætíð þjónar viðskiptavinarins.
Þökkum viðskiptin.
Gleðileg jól! — Gott og íarsælt komandi ár!
Kaupféiag Austfirðingo
Seyðisfirði.
: i.v j " - •♦Öfi- 1 írj
i.iif1 ....................v'i'fw'ir-"1;.1
28) — JÓLABLAÐ ÞJÓÐVILJANS