Þjóðviljinn - 24.12.1965, Page 91

BRYTINN
eftir HANS SCHERFIG
Það var um haust, að ég
kom að hinu enska aðalssetri
Daverill Hall. Þessi sögufræga
höll er hálfa dagleið frá Lon-
don, og umbverfi hennar er
gróðursælt og aðlaðandi. Höll-
in er gömul og svipmikil.
Leiðin heim að henni liggur
í gegnum hinn afarstóra skrúð-
garð hennar, en hann skiptist
þversum og langsum og á ská
og aftur á ská í reiti afgirta
gömlum trjágöngum, svo ekki
er auðvelt að rata. Þetta er
haft svona til að skjóta
aðkomumanni lotningarfullum
skelk í bringu, vekja honum
tilfinningu fyrir smæð sinni
og auvirðileika, svo hann hljóti
að álíta sig, er hann loksins
fær að ganga fyrir hans há-
göfgi, Daverill lávarð, sem
hvern annan vesælan orm í
duftinu.
Maðurinn, sem tók á móti
mér í forsal hallarinnar virt-
ist vera þarna í hinum sama
tilgangi. Á þvi var enginn vafi
áð honum var ætlað að gera
gestinn feiminn og miður sín.
Enda var maðurinn kjörinn, í
þet.ta hlutverk. Aldrei hef ég
séð hátíðlegri mann og alvöru-
þrungnari. Andlitið, sem var
slétt og augnabrúnirnar dálítið
hafnar, bar vott um ósegjan-
lega tign og 'upphafna, óbif-
andi rósemi. Og hann hafði
snúið yfirskegg sitt eins og
Phileas Fogg í Umhverfis jörð-
ina á áttatíu dögum.
Hann heilsaði mér með hóf-
samlega útmældu lítillæti.
Hneigði höfuðið rétt mátulega,
en ekki millimetra fram yfir
brýnustu þörf. Og þó að hann
breytti ekki nokkra vitund um
svip, og þó að enginn dráttur
í andliti hans gæfi nokkurn
skapaðan hlut til kynna, tókst
honum samt að láta mig skilja
svo að ekki varð um villzt,
hvaða álit og þokka hann hefði
á þessari persónu.
Hann hafði ekki þurft lang-
an tíma til að átta sig á mér,
ekki nema eitt augnatillit, og
útkoman gat varla verið lak-
ari. Ég hafði fengið mér ný
föt í London í tilefni af þess-
ari heimsókh. Mér höfðu þótt
þessi föt góð, úr dýrindis eíni
og glæsileg í sniði. Nú sá ég
að eitthvað hlaut að skorta á.
Annað hvort var of mikið eða
of lítið stopp í öxlunum, eða
þá að hnapparnir á vestinu
voru ekki mátulega margir.
Og þetta var nóg til að koma
upp um mig. Ég nefndi nafn
mitt og umlaði eitthvað fleira
— ég var málarinn, sem átti
—. Það var vonazt eftir yður.
herra, sagði hann, og það var
jökulkuldi í röddinni. Þegar
þér eruð tilbúinn, vill Hans
hágöfgi fá að tala við yður.
Hann hreyfði hönd og óðar
var sprottinn upp úr ósýnis-
tóminu lifandi maður, þjónn,
sem tók ferðatöskuna mína og
málarakassann, og gekk svo á
undan mér upp breiðan hall-
arstigann, lagðan teppum.
Ekki hafði ég lengi dvalizt
á þessum stað þegar mér var
orðið það ljóst, að maðurinn,
sem tók á móti mér, var að-
alpersóna hússins. Þetta var
brytinn. Hann svaraði að öllu
leyti til þess, sem ég hafði
gert mér í hugarlund um ensk-
an bryta hjá stórhöfðingja. Já,
það vantaði ekkert á.
Annars hefur aldrei komið
fyrir annað en ég hafi orðið
fyrir vonbrigðum af að sjá í
fyrsta sinn fræga staði, gripi
eða persónur. Alltaf vantaði
eitthvað á. Péturskirkjan var
ekki eins stór og ég hafði hald-
ið. Eiffelturninn og skýskaf-
arnir í New York ekki eins
háir og ég hafði haldið. Fyrst
þurfti að ná í upplýsingar um
hæð og breidd og þykkt og
bera siðan saman við Sívala-
turn, áður en maður gæti lát-
ið sér tilhlýðilega mikið um
finnast. Hvaðeina sem ég hafði
séð af merkilegum sýningar-
gripum í Evrópu, hafði reynzt
vera öðruvísi en ég hafði bú-
izt við. En enskur bryti í höll
aðalsmanns veldur engum
manni vonbrigðum. Hann er
nákvæmlega eins og vera ber.
Um hann hefur hver maður
lesið í ótal bókum. Hann er
óumbreytanlegur.
Auðvitað hét hann Jakob.
Hann hefði ekki getað heitið
neitt annað. 1 Daverill Hall var
enginn jafntiginn og hann.
Auðvitað var Daveriil iávarður
tignin sjálf uppmáluð og virðu-
leikinn, þar sem hann birtist
með einglyrni sitt og óviðjafn-
anlega rósemi. En hvað var
það á móts við Jakob? Ég veit
ekki hve margir ættliðir af
forfeðrum Daverills hafa átt
heima í Daverill Hall, en mér
var sagt að forfeður Jakobs
hefðu verið brytar í höllinni
lengur en elztu menn myndu,
já lengur en nokkrar sagnir
náðu til. Jakob var ávöxtur af
margra alda þjálfun í háttvísi
og virðuleik.
— Jakob sýnir yður leik-
stofuna, sagði Daverill lávarð-
ur. Ég vona að yður gangi vel
að vinna verkið. Lafði Daver-
ill hefur séð myndir eftir yður
í London og hún hrósaði yður
mikið.
Þégar ég var í London hafði
ég einu sinni fengið tilbóð um
að skreyta barnaherbergi. Ég
málaði frumskóg á veggina og
setti fíla, gíraffa og nashyrn-
inga í þennan skóg. Þetta þótti
mér skemmtilegt verk. En ekki
voru menn á eitt sáttir um
ágæti þess. Sumir sögðu að
dýrin mín væru ekki í sam-
ræmi við dýrafræðina, og að
þetta mundi rugla hugmyndir
barnanna um náttúruna. En
sem betur fór þótti sumum
þetta gott.1 Meðal þeirra var
lafði Daverill. Og það var
betra en ekki, því orðumhenn-
ar var mikill gaumur gefinn,
og þeim trúað. Það var borin
lotning fyrir lafði Daverill.
Hún horfði lengi á myndir
mínar af fílum gegnum skaft-
gleraugun sín Og að síðustu
stakk hún upp á því að ég
kæmi til Daverill Hall til þess
að mála álíka myndir á vegg-
ina í leikstofu sona hennar.
Maður hennar hafði einhvern-
tíma farið á stórgripaveiðar í
Afríku, og hún vonaðist til að
þessar myndir gætu kveikt hjá
sonum hennar löngun til að
fara að dæmi hans. Ef þeir
sæju dagsdaglega myndir af
þessum stórkostlegu dýrum;
hlaut svo að fara, áleit hún,
að það tendraði hjá .þeim ó-
mótstæðilega löngun til að út-
rýma sem flestum af tegund-
inni.
Ég varð auðvitað fegnari en
frá megi segja. Viðurkenning
lafði Daverill var mér ákaflega
mikilsvirði, eftir allt skilnings-
leysið, sem ég hafði orðið fyr-
ir. Og óðar en ég komst burtu,
var ég lagður af stað til Dav-
erill Hall án þess raunar að
gruna það hve hátíðlegur og
lotningarhroilvekjandi staður-
inn var.
Um morguninn, þegar ég
kom út úr herbergi mínu, og
niöur í forsalinn, stóð Jakob
þar hálfboginn fyrir framan
arininn með harðkúluhatt. í
höndunum. Hann bærði ekki á
sér og svipurinn var svo há-
tíðlegur, að það var engu lik-
ara en hann væri að messa f
einhverri launhelgi. Ég gat
ekki að mér gert að spyrja
hann hvað hann væri að gera
við hattinn. Og hann svaraði
án þess að líta við, með dýpstu
alvöru: — Ég er að verma
hatt Hans hágöfgi.
Stundvíslega klukkan tiu s
hverjum morgni fór Daverill
lávarður 1 göngu í garðinum
sínum. Og stundvíslega klukk-
an fimm mínútur fyrir tíu var
Jakob kominn að arninum til
að verma hattinn, svo hann
væri mátulega ylríkur fyrir
hið ágæta höfuð hágöfginnar.
Jakob hafði gætur á hverj-
um hlut í því húsi. Meðan
verið var að borða stóð hann
hreyfingarlaus við dyrnar og
gætti að matborðinu. Hann
stjórnaði þjónunum sem gengu
um beina með því. að kinka
kolli örsnoggt, örlítið og nærri
ósýnilega, og mér var vel ljós’t
af svip hans, að hann skildi
greinilega, að raunar mundi ég
hafa lært í föðurlandi mínu
þá list að handleika boga og
örvar, en hitt var jafnvist, að
ég hafði aldrei séð hníf og
gaffal, eða að minnsta kosti
ekki séð siðmenntað fólk hand-
leika þessa hluti.
Gestirnir voru margir. Ýms-
ir ættingjar og vinir húsráð-
anda af aðalsstétt. Og samtal-
ið var lipurt og létt.
Lávarðurinn sýndi mér þá
kurteisi að fara að tala um
Svíþjóð, sem hann hélt að
hlyti að vera höfuðborgin í
Kaupmannahöfn. Og ofursti
með hvítt yfirskegg spurði mig
um víkingana og rak það öfugt
ofan í mig að landar mínir
væru hættir að stunda sjórán.
í hvert skipti, sem ég sagði
eitthvað, fannst mér Jakob
verða hneykslaður ofan í tær af
því að önnur éins persóna og
ég skyldi dirfast að láta sína
ómenntuðu rödd heyrast í
slíku umhverfi.
Kona nokkur, sem hafði á-
huga á bókmenntum, — ég
held hún hafi verið hertoga-
frú eða eitthvað þessháttar,
sýndi mér sérstaka góðvild.
— Æi, já, list, sagði hún.
Hvað er list? Og allir kinkuðu
kolli íhugandi með aðdáun.
Ekki þótti mér minna til koma
þegar hún fór að tala um hið
danska skáld Henry Ipsen.
— Auðvitað þekkið þér Ip-
sen? sagði hún við Daverill
lávarð. Hans hágöfgi kinkaði
kolli með aivöru. — Já, ætli
ekki það, það er eitthvað til
eftir hann, minnir mig, ein-
hvern sem hefur samið ein-
hver tónverk, sagði hann.
Þá fannst mér að ég þyrfti
lika að láta ljós mitt skína, og
ég fór að tala um Bernard
Shaw. Og ég var svo montinn
af þekkingu minni, að ég tók
ekki eftir dauðabögninni, sem
á var dottin allt í einu. Ég
Framhald á 92 siðu
JÓLABLAÐ — 91