Þjóðviljinn - 11.04.1981, Blaðsíða 2

2 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 11. og 12. apríl 1981
skammtur
Af söngrænni spaðadrottningu
Blaðstjórnin hefur farið þess á leit við mig
að ég skrifi listræna gagnrýni um óperuna
Spaðadrottninguna, sem margir telja höfuð-
verk Tsjækofskís.
Mér er þettabæði Ijúft og sky lt, þó ég hafi að
vfsu ekki séð verkið í flutningi sjónvarpsins á
dögunum. Ég nauðaþekki „Spaðadrottning-
una" frá námsárum mínum og veit af langri
reynslu að saga er sjón ríkari og þvf oft óþarft
að rýna f hlutina aðmiklu gagni þó skrifa eigi
gagnrýni.
SPAÐADROTTNINGIN
Þegar vel ja á sögusvið f yrir harmleik er oft
brugðjð á það ráð að láta leikinn hef jast á
torgi, eða í garði. Þetta þjónar tvennum til-
gangi, að leyfa f lytjendum að bera harm sinn
á torg og gera garðinn frægan.
Á þetta gamalkunna ráð bregður einmitt
Tsjækofskí í Spaðadrottningunni.
I. þáttur
Við erum stödd í Pétursborg. Nánar tiltekið
á einhvers konar barnaleikvelli.
Vandræðalegar, en snoppufríðar barnapíur
eru f óðaönn að passa barnakór kynþroska
smámeyja sem syngja og sippa sem óðar
séu, þó þær ættu fyrir löngu að vera farnar
að gera hitt.
Víndauður róni situr á bekk og sef ur úr sér
(tilgangur ól jós).
Þarna hittast svo—eins og fyrir einskæra
tilviljun— f jórir hefðarmenn: Chekalinskí,
Súria Hermann og Tomskí.og syngja um það,
hvað það sé gaman að hittast svona á förnum
vegi.
Skyndilega fær Hermann botnlangakast og
þeir félagarnir syngja um það hinn fræga
kvartett,, Refriado appendiks".
Þegar kvartettinum lýkur, liggur Hermann í
hnipri á garðbekknum en róninn er vaknaður.
Hermann virðist of kvalinn til að geta rétt úr
sér og f slíkum „þjáningarkuðungi" f lytur
hann aríuna „Botón ojal pantalone", en í arí-
unni skýrir hann þeim félögunum frá því að
hann hafi fest flibbahnappinn í buxnaklauf-
inni og þess vegna sé hann í þessari kvalaf ullu
stellingu.
Chekalinski bregður þegar hnífi og sker
flibbann í sundur að aftan. Hermann réttir úr
sér, en flibbinn situr fastur í klaufinni.
II. þattur
Nú trúir Hermann þeim félögum fyrir þvf
að hann þjáist ekki að iðrakvef i, heldur ástar-
sorg, en það valdi honum óbærilegri þjáningu
að vita ekki, hver hin heittelskaða sé.
Á meðan hann er að syngja um þetta ein-
stæða, kvalafulla sálarástand, reynir hann
árangurslaust að ná flibbanum úr buxna-
klaufinni og í þeim svifum kemur Lísa inn á
sviðið með gamla og hruma greifafrú í hjóla-
stjól.
Greifafrúnni — sem orðin er sjón-
döpur— verður starsýnt á tilburði Hermanns
í hinni vonlausu baráttu við tvíklofinn flibb-
ann í klauf inni. Og það er eins og æskuljóma
bregði fyrir á vörtum slegnu andlitinu, lík-
hárin bifast og hún syngur hina gullfallegu
aríu „ Non credo mio ocúlí" (Lausl. þýtt: Ég
trúi ekki mínum eigin augum). En í miðju við-
laginu ,, Diverti miembro" (Tvíklofinn vinur)
leiðir Lfsa greifafrúna í sannleikann um það
að ekki sé allt sem sýnist og síst af öllu flibb-
inn í klaufinni.
Hún gengur til Hermanns, tjáir honum ást
sfna með því að losa flibbann og setja hann á
sinn stað (um hálsinn). Síðan saumar hún
flibbann saman að aftan, laumar að
Hermanni lykli og segir honum að koma á
sinn f und í skjóli næturinnar, en nota fyrir alla
muni ekki lykilinn, heldur koma í gegnum
gluggann.
III. þáttur
Þátturinn hefst með þeirri ógnþrungnu
hrollvekju sem sjálfsagtá sér enga hliðstæðu í
öllum hinum f jölskrúðugu óperubókmenntum.
Greifafrúin kemur inná sviðið og háttar sig.
Þegar klukkan slær svotólf tekur hún af sér
hárkolluna og í því kemur Hermann, sem leið
liggur, innum gluggann.
Sú hrikalega og ógnþrungna sjón sem mætir
honum—greifafrúin hárkollulaus á
slopp—er honum um megn. Hann hnígur
niður í sömu stellinguna og í garðinum
(flibbahnappsstellinguna), en greifafrúin,
sem gerir sér ekki Ijóst að Hermann er allur,
heldurað hann sé kominn til ástarfundar við
sigog skjögrar að himinsænginni, leggst þar á
bakið og tekur andvörpin.
Nú kemur Lísa inn, sér hvernig komið er og
drekkir sér samstundis í ánni Nevu, sem
rennur þarna um.
Og þannig lyktar þessum átakanlega harm-
leik.
Það er næsta undarlegt að aðeins einn
islenskur gagnrýnandi skuli hafa f jallað um
Spaðadrottninguna og það raunar af slíkri
ónákvæmni að ég get ekki orða bundist.
Þessi gagnrýnandi segir að Hermann hafi
verið eins og lundabaggi, en Lísa eins og illa
vafin rúllupylsa. Þetta stenst ekki nema hvað
Hermann-áhrærir. Lísa er í óperunni Spaða-
drottningunni síður en svo „illa vafin" — fyrr
en þá alveg undir leikslok..
Og þó ef til vill megi segja að hún hafi verið
einsog lif rarpylsukeppur verður að taka slíkri
fullyrðingu með varúð, þar sem ekki er vitað
til þess að Tsjækofskí haf i nokkurn tfma aug-
um litið, eða í sig látið, lifrarpylsu.
Að greifafrúin hafi verið eins og hertur
þorskhaus í fyrsta þætti, vísa ég alfarið til
föðurhúsanna. Það er ekki fyrr en hún er búin
að taka af sér hárkolluna og komin á nátt-
sloppinn í lll.þætti, sem ótvírætt skreiðaryf ir-
bragð kemur á þessa aðalbornu hefðarkonu.
En hvað sem allri gagnrýni Ifður er eitt víst að
þessi gamla vísa er enn í fullu gildi:
Óperuna allir sjá,
allir þykjast heppnir,
þó að verkið endi á
að allir séu drepnir.
Stefán: Gerir lít á Dauöa-
hafiö
Eiríkur: Máliö tekiö til vin
samlegrar athugunar i viö-
skiptaráöuneytinu.
Sverrir: Fær tækifæri tilaö
fylgjast meö bardögum.
Magniís: Ruglaöist i rim-
inu.
Utgerðarmenn
nokkrir austan af fjöröum eru nú
staddir I Frakklandi til aö leita
hófanna um togarakaup i skipa-
smiöastöö þar. Taliö er aö gjald-
eyrisfyrirgreiösla muni veröa
tekin til vinsamlegrar athugunar
i viöskiptaráöuneytinu þar sem
umboösmenn viökomandi skipa-
smiöastöövar eru engir aörir en
þeir frændur, Vilhjálmur Arna-
son lögfræöingur (bróöir viö-
skiptaráöherra) og Eirikur
Tómasson (sonur ráöherrans)
Þeir
Þórshafnarmenn misstu siöur en
svo móöinn þó aö þeir misstu af
togara um daginn. Nú hafa þeir
tilkynnt Framkvæmdastofnun
rikisins aö þeir bjóöist til aö
ganga inn i kaup á togara nokkr-
um sem veriö er aö smiöa i Nor-
egi og eigi hann aöeins aö kosta
um 3 miljaröa gamalla króna sem
þykja kostakaup og mun hag-
stæöari en þau fyrri. Er nú von-
andi aö fari aö rætast úr hjá þeim
nyröra
Hagstofan
er komin i standandi vandræöi
meö nafnnúmer þar sem nú
vantar númer á nýja borgara.
Eins og kunnugt er ræöur staf-
rófsröö hvar viö lendum inn i nú-
merarööinni og sums staöar er
hún oröin svo þétt aö ekki er pláss
fyrir fleiri inni á milli. Má þvi
segja aö slegist sé um hvert nú-
mer sem losnar. Gárungarnir
segja aö nú sé þaö úr móö aö
börnin biöji ömmu sina um rokk-
inn hennar aö henni genginni
heldur segi þau: Amma, má ég fá
nafnnúmeriö þitt?
Stefán
Valgeirsson alþingismaöur er
staddur i Israel þessa dagana og
er þaö almælt meöal samþing-
manna hans aö hann sé aö semja
þar um aö „gera út I Dauöahaf-
inu”.
Og
fleira af þingmönnum. Fjögurra
manna sendinefnd frá Alþingi er
nú á förum til Sovétrikjanna i
boöi æöstaráösins þar og þykir
sumum lltið fyrir þá boðþiggj-
endur leggjast sem böröust sem
mest gegn þátttöku íslendinga I
Olympfuleikunum i Moskvu i
fyrra. Einn af þátttakendum er
Sverrir Hermannsson alþingis-
maöur Sjálfstæöisflokksins og
segja gárungur aö honum muni
veröa boöiö allt aö landamærum
Afghanistan þar sem hann fái
tækifæri til að fylgjast með bar-
dögum i sjónauka ur.dir handar-
jaöri rússnléskra hershöföingja.
íslendingabyggðin
iGimli I Kanada á 100 ára afmæli
á þessu ári. Verður margt um
dýröir á afmælishátiöinni og m.a.
flytur 18 manna leikhópur nem-
enda framhaldsskólans á Gimli
frumsamiö leikrit sem nefnist
Harald og Yelisatweta. Fjallar
þaö um islenska og úkrainska
landnema sem settust aö á Gimli
foröum og samskipti þeirra. Nöfn
söguhetja eru tekin úr Haralds
sögu haröráöa en hann lagði ást
á prinsessuna Yelisatweta úr
Áusturvegi foröum. A Nýja-ís-
landi I Kanada var allur þorri
fólks kominn annaðhvort frá Is-
landi eöa sléttum Suöur-Rúss-
lands og þvi má segja aö þar hafi
gömul samskiptasaga Slafa og
norrænna þjóöa veriö aö endur-
taka sig.
Magnús
L. Sveinsson er eins og fleiri
Sjálfstæöismenn kominn i próf-
kjörsham og i vikunni boðaöi
hann til fundar meö Breiöhylting-
um vegna „fyrirhugaörar
byggöar I Elliöaárdal”. TIu
mættu á fundinn aö meötöldum
framsöeumönnum og fundar-
stjóra. Skýringin á þessari lé-
legu aösókn kann aö stafa af þvl
Haraldur: Þykir ekki meö
öllu óhlutdrægur.
aö nýja aöalskipulagiö sem
Magnús er aö berjast gegn gerir
alls ekki ráö fyrir neinni byggö i
Elliöaárdal. Hins vegar er fyrr-
verandi hraöbrautarstæöi noröan
Stekkjarbakka með aðalskipu-
laginu tekiö frá til annarra nota
eftir aldamót!
Ákveðið
hefur veriö aö leggja „Morgun-
póstinn” endanlega niöur i vor.
Þættinum hefur hrakaö svo i
vetur aö megn óánægja er meö
hann hjá ráöamönnum útvarps-
ins, auk þess sem fréttastofa
hljóövarpsins hefur aldrei tekiö
þáttinn I sátt. Þá munu einnig
hafa komiö fram kvartanir vegna
pólitiskrar hlutdrægni stjórn-
enda, bæöi I vali viðmælenda og
ekki slöur I spurningum sinum.
Þykir mönnum hafa keyrt um
þverbak eftir aö Haraldur Blön-
dal tók viö stjórninni ásamt Páli
Heiöari.