Þjóðviljinn - 11.04.1981, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — PJÓÐVILJIMN 'Helgin 11. óg 12. aprll 1981
Tvöfalt siðgæði
og Amnesty
• All ir vita að af brot gegn mannréttindum eru f ramin
í stórum stíl um allan heim. Menn eru handteknir fyrir
skoðanir og pólitíska starfsemi sem er valdhöfum ekki
aðskaptog enn algengari er að sjálfsögðu sú aðferð sem
erfiðara er að hanka valdamenn á: að beita skoðana-
kúgun með atvinnuofsóknum. Pyntingar á pólitískum
föngum/ mannrán og morð/ sem enginn þykist geta
bo, ið ábyrgð á, eru og algengari miklu en flestir
vita.,
• En þeir sem órétti eru beittir sitja því miður ekki
allir í sama báti. Flestir tel ja sig eiga nokkurn rétt til að
lýsa samúð sinni eða samstöðu með ofsóttum mönnum,
en alltof margirfremja um leið synd sem kenna má við
tvöfalt siðgæði. Augljósdæmi gætu verið þessi: Opinber
málgögn í Austur-Evrópu geta mótmælt hástöfum
mannréttindabrotum í Suður-Ameríku — en þau munu
ekki viðurkenna að nein slík brot séu framin hið næsta
þeim sjálfum, né heldur í þeim ríkjum þriðja heimsins
sem hafa samstöðu með austurblokkinni í utanríkis-
málum. Með hliðstæðum hætti vita vestræn málgögn
allt um sovéska eða tékkneska andófsmenn, atvinnuof-
sóknir eða útlegðardóma yf ir þeim — en koma af f jöllum
þegar spurt er eftir verkalýðsforingjum í Argentínu eða
Brasilfu, sem hafa verið handteknir, eru horfnir, hafa
verið myrtir. Það þekkja allir Lech Walesa, en hver
hefur fylgst með baráttu Lula, hins merka leiðtoga
verkamanna í Sao Paula sem nýlega var dæmdur í
þriggja og hálfs árs fangelsi? Ekki Morgunblaðið, svo
mikið er víst.
• Ein eru þau samtök, sem vinna vel og dyggilega
gegntvöföldu bókhaldi af þessu tagi,en það eru Amnesty
International.i Þau samtök verða tvítug í næsta mán-
uði. Amnesty hef ur nú 300 þúsund meðlimi í 110 þjóðríkj-
um. Þau hafa unnið gífurlega merkilegt starf bæði að
því að safna upplýsingum um stöðu mannréttinda í hin-
um einstöku löndum og baráttu fyrir því að fá lausa
samviskufanga. Og þau gera sér ekki mannamun: þau
hafa einmitt tekið að sér marga þá menn ofsótta og
pyntaða sem aðrir hafa látið sér sjást yfir, sumpart
vegna hins tvöfalda siðgæðis sem fyrr var nefnt, sum-
part vegna upplýsingaskorts.
• Nú síðast hafa samtökin komið sér upp kerfi sem
nefnist Urgent Action, sem mætti kenna við hjálp f við-
lögum. Þetta kerfi þýðir að samtökin geta með sfm-
skeytum og f jarritum náð til um tíu þúsund manna um
heim allan ti I að taka þátt í að reyna að hjálpa föngum
eða horfnum mönnum sem eru í bráðum háska. Þetta
kerfi hefur þegar gefiðgóða raun.
• önnur nýjung í starfi Amnesty eru svonefndir
læknahópar, en í þeim eru nú 4000 læknar í 26 löndum.
Þessir hópar hafa þegar komið að góðu haldi í baráttu
Amnesty gegn pyntingum á f öngum.
• Hin alþjóðlegu mannréttindasamtök eru um þessar
mundir tvítug, sem fyrr segir — og er afmælið góð
ástæða til að minna á þau og hvetja til eflingar þeirra.
Og svo á það, að þau eiga í f járhagslegum erf iðleikum.
Formaður þeirra, José Zalaquett, útlagi frá Chile, sagði
á blaðamannafundi nýverið, að samtökin legðu mikla
áherslu á sjálfstæði sitt og því vildu þau ekki taka við
peningum frá neinni ríkisstjórn eða ríkisstofnun, ekki
einu sinni frá Sameinuðu þjóðunum, sem eru stofnun,
margra rfkja. Það skiptir miklu máli f yrir árangur þann
sem Amnesty gæti náð, að samtökin væru með öllu óháð
öðrum en meðlimum sínum og velunnurum. Og því er
ítrekuð nauðsyn þess, að menn komi sem mest og best til
liðs við þau samtök sem rísa f lestum betur undir þeirri
sæmdareinkunn, sem kennd er við hreinan skjöld.
— áb.
Veldur
Margar spurningar hljóta að
hafa vaknað i brjóstum þeirra
sem áttu þess kost i lok siöustu
viku aö sitja ráöstefnu ASl um
tölvumál. Þessi ráöstefna er
fyrsta alvarlega tilraunin af
hálfu verkaljíössamtakanna til
aö taka þessi mál til umfjöll-
unar og ekki seinna vænna,
þvi örtölvubyltingin mun flæöa
yfir Island á næstu árum ekki
siöur en önnur þróuð riki, sem
stundum eru kölluö iönvædd, en
mér finnst varla að viö höfum
efni á að kalla okkur enn. Það
hefur aö visu örlaö á áhuga hjá
einstökum verkalýösfélögum að
undanförnu; bókageröarmenn
hafa beinlinis neyðst til aö ræða
málin og fyrir nokkru hélt
Verslunarmannafélag Reykja-
vikur kvöldfund um tölvuvæð-
inguna.
Eölilega er verkalýöshreyf-
ingin nd i varnarstöðu. Dæmin
frá öörum löndum sýna og
sanna, aö i kjölfar tölvuvæð-
ingarinnar kemur vofa atvinnu-
leysisins. Þótt bent sé á
stóra kosti örtölvubyltingar-
innar eru hætturnar lika auð-
séöar þeim sem sjá vilja. Um
leiö og viö losnum við hættuleg,
erfið og óþrifaleg störf verða
þau sem öllum fjöldanum bjóö-
ast á móti einhæf og innihalds-
laus eða á þvi er amk. stór
hætta. Vissulega veröa sum
störf lika skemmtilegri, léttari,
og innihaldsrikari, en þvi mibur
litur ekki út fyrir, að þau verði
ýkja mörg, þannig að þeir sem
þau hreppa veröa hálfgeröur
forréttindahópur. Þessi atriöi
eru mikilvæg, en það er þó fyrst
og fremst atvinnuleysisögnin
sem spyrna þarf gegn. Þeir sem
bjartsýnir eru benda gjarnan á,
aö ný störf skapist i staö hinna
sem leggjast niöur og hægt sé
aö deila niður atvinnunni meö
styttingu vinnutimans. Areiðan-
lega er þetta lika rétt ef vilji er
fyrir hendi hjá viðkomandi
valdaaðilum. Sévilji fyrir hendi
má nota aröinn af aukinni fram-
leiöni vegna tækniþróunar til aö
greiða fólki lifsafkomulaun fyr-
irstyttri vinnutima en áður. Sé
vilji fyrir hendi má beina sam-
eiginlegum gróöa þjóðfélagsins
vegna tæknivæöingar til að búa
heldur
að hennar kröfum um fulla at-
vinnu og innihald vinnunnar að
þvi marki að ekki sé litið á
manninn sem tengibúnaö viö hiö
vélræna. Þá munu atvinnu-
rekendur einungis nota tækni-
byltinguna til aö skapa sjálfum
sér aukinn einkagróöa. Það
verður þvi aldrei lögð of mikil
áhersla á meöákvöröunarrétt
vinnandi fólks, enda voru allir
sammála um það á ASl-ráð-
stefnunni. Hitt kanna svo að
vefjast fyrir fleirum en mér
hvernig hann veröur tryggöur
og til nákvæmlega hvers notað-
ur. Umræður um það eru næsta
skrefið.
Endurmenntun. Um hana eru
allir sammála. En þar er lika
mörgu ósvarað, bæöi varðandi
sjálft inntak fræöslunnar og
kostnaðarhliðina. Hver á aö sjá
um hana, atvinnurekendur,
verkalýðsfélögin eða rikið? Eöa
allir þessir aðilar sameigin-
lega? Frumkrafa hjá verka-
lýöshreyfingunni hlýtur þó að
vera aö þessi fræösla sé veitt á
launuðum vinnutima, þannig aö
allir geti nýtt sér hana. Hér er
margt órætt.
Og þá er það upplýsingasöfn-
unin. Hvernig verður komið I
veg fyrir, að upplýsingar sem
atvinnurekandi hefur aflað sér
með milligöngu tölvukerfis
skaði á einhvern hátt persónu-
lega friðhelgi viökomandi
starfsfólks eða gerði þvl óhægra
um vik síöar t.d. viö atvinnu-
leit? Lagasetningin getur heft
misnotkun, en hún ein getur
ekki orðið algild trygging.
Umræðurnar eru rétt á
frumstigi. Ekki bara hjá okkur
á tslandi, heldur lika þeim
verkalýöshreyfingum erlendis
sem þó hafa verið að velta mál-
unum fýrir sér I nokkur ár. Viö
gerð næstu kjarasamninga mun
ASÍ fara fram á rammasamn-
ing um tölvukerfi I atvinnulif-
inu. Það er byrjunin. En fram-
undan er ómælanlegt starf i
þessu sambandi og þar er mikil-
vægt að almennir félagar
verkalýðshreyfingarinnar taki
þátt 1 umræðum og mótun.
Framtið okkar allra er undir þvi
komin hverra hagsmunir ráöa
ferðinni viö örtölvubyltinguna.
—vh
hver á
betur að félagslegum þáttum
einsog aðhlynningu aldraðra,
sjúkra og barna. A þeim geira
mættu aö ósekju koma fleiri at-
vinnutækifæri einsog nú er farið
að kalla stööur, þar mættikoma
til fleira fólk til aö inna af hendi
þau hlýju, mannlegu störf sem
aldrei veröa leyst af höndum
meö vélum hversu fullkomnar
sem þær kunna að verða. Það
má lika nota þennan gróða og
fristundir sem styttri vinnutimi
veitir til aukinnar menntunar
þjóöarinnar, ungra jafnt sem
eldri. Efvilji er fyrir hendi.
Það er kannski ekki sist um
þennan vilja og þetta ef sem
ráðstefnu ASl var ætlað að
fjalla, þótt ekki væri það bein-
linis sett upp þannig. En þau
þrjú meginatriði sem hæst bar I
öllum umræöum voru með-
ákvöröunar- eöa ihlutunarrétt-
ur, endurmenntun vinnandi
fólks og fræösla um tölvuþróun-
ina og að lokum viöbrögö gegn
hugsanlegri misnotkun upplýs-
ingasöfnunar.
Veldur hver á heldur. Beiting
tækninnar og aölögun að tölvu-
væöingunni eru félagslegt og
pólitiskt atriöi og skipan þess-
ara mála mun endurspegla
valdahlutföllin i þjóöfélaginu.
Sé verkalýðshreyfingin áhuga-
h’til eða áhrif hennar litil sem
engin veröur tæknin ekki löguð
Vilborg
Harðard
skrifar
UOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjódfrelsis
(Jtgefandi: Otgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ólafsson.
ritstjórnargrein
Auglýsingastjóri: Þorgeir Ólafsson.
Umsjónarmaöur sunnudagsbiaös: Guöjón Friðriksson.
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlöðversson
Blaöamenn: Álfheiður Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
'son.
Iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Þingfréttaritari: Þorsteinn Magnússon.
Otlit og hönnun: Guðjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
llandrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
úr almanak inu
Augiýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guörún Guðvarðardóttir, Jóhannes Haröarson.
Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir, Bára Sigurðardóttir.
Sfmavarsla: Olöf Halldórsdóttír, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bíistjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Otkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Sföumúia 6,
Reykjavlk, sfmi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf..