Þjóðviljinn - 24.10.1981, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 24—25. október 1981
stjórnmál á sunnudegi
Nýir samherjar
Ólafur Ragnar
Grímsson skrifar
MAJOR
UNITED
STATES
BASES
IN THE
UNITED
KINGDOM
OUS Air Force ★US Navy
★ US Naval detachments
☆ US Army detachments
iFi(|ufes sliow humlici o(
personncl to nedfest »'uii(Jfed|
TOTAL US PERSONNEL: 25,000 (Approx.)
Kortið sýnir helstu herstöövar Bandarikjanna á Bretlandseyjum.
Breska verkalýðshreyfingin, Verkamannaflokkurinn og Frjálslyndi
fl aI/ »1 L o fo nú 1/rn ficí K rrifffliifni** rí,. aAimi
Um helgina halda Samtök her-
stöðvaandstæðinga landsráð-
stefnu og hin nýja evrópska frið-
arhreyfing efnir til f jöldaaðgerða
viða úm álfuna. A fáeinum
mánuðum höfum viö^eignast öfl-
uga sveit samherja, sem I sínum
löndum heyja nú baráttu sömu
ættar og við höfum háö um ára-
tugi. Breska friðarhreyfingin
krefst brottflutnings allra banda-
riskra herstööva og bæði Verka-
mannaflokkurinn og Frjálslyndi
flokkurinn hafa lýst stuðningi við
þá stefnu. 1 Noregi og Danmörku
er krafist slita á tengsium viö
kjarnorkuvopnakerfi stjórveldis-
ins. I Hollandi og Þýskalandi
hafnar hin sókndjarfa friöarsveit
bandarlskum kjarnorkueldflaug-
um, sem NATO ákvaö aö flytja
þangað. Og söm er sagan frá
Belglu og Italiu. I öllum þessum
NATO-ríkjum eru nú öflugar
hreyfingar sem berjast gegn
bandariskum hernaðarfjötrum.
Aldrei fyrr hefur málstaöur Is-
lenskra herstöðvaandstæðinga
endurómað á slikan hátt frá er-
lendum ströndum. Kórkallið um
„herinn burt” hljómar nú á öllum
lýðfrjáisum þjóðtungum aöildar-
rikja Atlantshafsbandalagsins.
Undrun — Ótti
Vöxtur friöarhreyfingarinnar
virðist hafa komið Islendingum
nokkuð á óvart. thaldsblöðin
vildu lengi vel sem minnst um
hana vita og ekki var örgrannt
um, að ýmsir ágætir herstööva-
andstæðingar hristu bara höfuðið
og létu i ljósi vissa tortryggni. Við
erum svo vanir þvi að heyja okk-
ar baráttu einir, að ris erlendra
samherjahreyfinga gat virkað
sem tálsýn á suma, örlaöi jafnvel
á þvi að einstaka maöur teldi
stefnukröfur friðarhreyfingar-
innar i hinum ýmsu löndum vera
einhvers konar NATO-galdra.
Slikt hik var skiljanlegt i fyrstu.
En fljótlega sáu herstöðvaand-
stæðingar aö stórir atburðir voru
aö gerast. Innblásnir af hinum
evrópsku aðgerðum efndu Aust-
firöingar til Stokksnesgöngu og
brutu þar með blaö i sögu her-
stöðvabaráttunnar á Islandi.
Þegar höfundur þessarar
greinar efndi til blaðamanna-
fundar að loknum friðarfundi á
Alandseyjum og kynnti kröfurnar
um kjarnorkuvopnalaust svæöi á
Norðurlöndum og starfsemi norr-
ænu friðarhreyfinganna, létu litlu
natostrákarnir á ritstjórnarskrif-
stofum Morgunblaösins og VIsis
sér fátt um finnast, létu jafnvel að
þvi liggja aö þessi friðarhreyfing
væri bara hugarfóstur mitt —
„einhver” friðarhreyfing , „svo-
kölluð” friöarhreyfing sem „þó er
varla til” voru virðulega orö i
leiðarapistlum frá þeim tima.
Siðan eru ekki liðnir nema fjór-
ir mánuðir. Nú er svo komiö, að
stóru natosrákarnir I Washing-
ton, Bonn og Brussel sofa vart af
ótta við framsókn friðarhreyfing-
arinnar. Og hópur Islenskra nato-
þingmanna situr á fundi i heila
viku I Munchen til aö skeggræða
fram og aftur um hættuna af frið-
arsókninni. Friöarhreyfingin,
sem litlu natostrákarnir á rit-
stjórnarskrifstofum Morgun-
blaðsins og VIsis héldu i sumar að
væri ekki til, er orðin öflugasta
fjöldahreyfing álfunnar frá
striöslokum, forsiðuefni blaöa og
fréttatimarita viða um heim,
ræðuefni natoforingja og banda-
riskra ráðherra á fjölmörgum
áhyggjufullum hermálafundum.
Sögulegir
fjöldafundir
Sókn friðarhreyfingarinnar
hefur birst i margvislegum
myndum. Nánast i hverri viku
undanfarna mánuði hefur veriö
efnt til ýmiss konar aðgerða I
flestum rikjum Evrópu. Þó ber
hæst tvo fjöldafundi i Þýskalandi,
sem báöir munu geymast á
spjöldum sögunnar sem sérstök
timamót i evrópskri sögu. I júni
sóttu um 100.000 manns friöar-
fund I Hamborg I tengslum viö
kirkjudaga sem hin þýska systur-
kirkja islensku þjóðkirkjunnar
efndi til. I október komu svo
250.000 til fundar i Bonn. Það var
stærsta fjöldasamkoma i sögu
Vestur-Þýskalands. Þúsundir
rútubila og tugir sérstakra járn-
brautarlesta fluttu fólkið viða að.
Flestir komu auövitað frá Þýska-
landi, en friðarhreyfingarnar I
Hollandi, Belgiu, Bretlandi, ttaliu
og á Norðurlöndum skipulögðu
einnig ferðir á fundinn. Forystu-
menn úr ríkisstjórnarflokkum
fluttu þar ávörp. Röskur fjórö-
ungur þingmanna krataflokksins
lýsti yfir formlegum stuðningi
þótt Helmut Schmidt hefði lagt
blátt bann við sliku. Willy Brandt
var hins vegar I stuöningssveit
fundarins og tjáði flokksbróður
sínum, kanslaranum, að margt
væri verra I sögu Þjóðverja en
fólk að krefjast friðar.
Þessir tveir fjöldafundir hafa
orðiö tilefni til viötækrar fjöl-
miðlaumræðu um friðarhreyfing-
una og sýnt ráðamönnum, að hér
er á ferðinni fjöldabarátta sem si-
fellt veröur öflugri. Og um þá
helgi, sem nú er að liða, er efnt tif
fleiri hliðstæðra funda. I dag
verður I London fjöldafundur
friðarhreyfingarinnar, sem
áformaö er aö sóttur verði af yfir
100.000 fylgismönnum. Sams kon-
ar fundir verða I dag eöa á morg-
un á ttaliu, Spáni og i Noregi og
vlöar. Vikan sem nú er að hefjast
hefur I mörgum löndum verið
valfn sem sérstök friðarvika. Það
er þvi vel til fundiö, aö Samtök
herstöðvaandstæðinga skuli ein-
mitt halda iandsráðstefnu sina
um þessa sömu helgi.
Grundvöllur
friðar-
hreyfingarinnar
Hinn mikli sóknarkraftur frið-
arhreyfingarinnar vekur eðlilega
forvitni um samsetningu hennar,
baráttuaðferöir og stefnumið. 1
reynd er hreyfingin nokkuð mis-
munandi frá einu landi til annars.
Hún er bandalag ýmiss konar
samtaka, hópa og skipulags-
heilda sem hafa náð saman um
nokkrar meginkröfur I afvopnun-
armálum og miða aðgerðir sinar
fyrst og fremst viö það sem hægt
er aö ná hvað breiðastri samstöðu
um. Ólikar áherslur eru látnar
vikja fyrir sameiginlegum meg-
inkröfum. Brottför bandarískra
kjarnorkuvopna og tækjabúnaðar
sem tengist notkun helvopnanna,
lögformleg stofnun kjarnorku-
vopnalausra svæða og kjarnorku-
afvopnun Sovétrikjanna og
Bandarikjanna eru höfuðþættir I
hinum sameiginlega stefnu-
grundvelli.
Þessi stefna hefur náð að skapa
samfylkingu með ótrúlegri
breidd. A hinum sögulegu fjölda-
fundum I Bonn og Hamborg og nú
um helgina I London, Noregi,
Italiu og viðar standa hlið við hliö
sósialistar og frjálslyndir, miðju-
menn og ýmiss konar vinstri
sinnar, kaþólskir og mótmæl-
endur, prestar og forystumenn
verkalýösfélaga, æskulýöur og
aldraöir félagar úr umhverfis-
verndarsamtökum, kvennahreyf-
ingu, verkalýðssamtökum og fjöl-
mörgum öðrum félagseiningum.
Aldrei fyrr hefur jafnfjölskrúöug
sveit skipað sér i eina fylkingu.
Það er þessi breidd sem skapar
ótta I brjóstum viggiaðra herfor-
ingja, skelfir oddvita hernaðar-
bandalaganna og heldur andvöku
fyrir vopnaframleiðendunum.
Það skyldi þó aldrei vera, aö fólk-
iö sjálft knýi fram friö.
Kirkjan
og verkalýðs-
hreyfingin
Þótt ýmiss ný samtök hafi
styrkt friöarhreyfinguna er þátt-
ur kirkjunnar og verkalýðshreyf-
ingarinnar tvlmælalaust stærst-
ur. Þessar tvær gamalgrónu bar-
áttukempur hafa fært friöarsókn-
inni fjársjóð reynslu, aðgang aö
öflugum umræðuvettvangi og
þúsundir þjálfaöra liðsmanna. 1
Hollandi og Þýskalandi hafa
prestar og kirkjustofnanir verið I
fararbroddi. I Bretlandi og Nor-
egi hafa stærstu verkalýössam-
böndin rutt stefnukröfum friðar-
hreyfingarinnar nýjar brautir.
Þaö er Friðarráð hollensku
kirknanna, sem skapaöi fjölda-
starf i mörg hundruö söfnuðum. 1
hverri viku eru umræðufundir i
kirkjunum um baráttuna gegn
vigbúnaðinum. Og allir stærstu
stjórnmálaflokkar landsins hafa
nú lýst yfir stuðningi við stefnu
Friðarráðsins og skoðanakann-
anir sýna, aö mikill meirihluti
hollensku þjóöarinnar er sama
sinnis. I Þýskalandi hafa lút-
hersku kirkjudeildirnar haft for-
göngu um fjöldafundi, gefið út ít-
arlegar greinargeröir og fjölda
kynningarrita, skipulagt ráð-,
stefnur og þing kirkjunnar manna
þar sem stefna friðarhreyfingar-
innar hefur veriö skýrö og mótuð.
1 Belgiu og viðar starfa öflug
samtök kaþólskra manna, Pax
Christi, sem náð hefur virku sam-
bandi við kaþólskar kirkjudeildir
i Austur-Evrópu og i Bandarikj-
unum I þvi skyni aö þróa sameig-
inlegan stefnugrundvöll i barátt-
unni gegn kjarnorkuhervæðing-
unni.
I Noregi var það Samband
málm- og skipasmiða, sem veitti
kröfunni um kjarnorkuvopna-
laust Norðurlönd brautargengi og
á þingi norska Alþýðusambands-
ins varð hún formlega stefnumál
norsku verkalýöshreyfingarinn-
ar. Siðan hafa önnur norræn
verkalýössambönd gert kjarn-
orkuvopnalaus Norðurlönd aö
sinni stefnu og hafið virka um-
ræöu- og útgáfustarfsemi mál-
staðnum til stuönings. Verka-
mannasambandið i Bretlandi
samþykkti ályktun um brottför
bandariskra herstöðva og ein-
hliða kjarnorkuafvopnun Breta.
Likt og I Noregi tók breska
Alþýðusambandiö siðan undir
þessar kröfur og forystumenn
•erkalýðsfélaganna fluttu tillögu
sama efnis á þingi Verkamanna-
flokksins og var hún samþykkt
með yfirgnæfandi meiri hluta. 1
desember efna svo breskir námu-
verkamenn til heimsþings námu-
verkafólks til aö ræða afvopnun-
armálin.
A sama tima og kirkjudeildir og
verkalýössamtök i ná-
grannalöndum okkar eru i farar-
broddi friðarumræðunnar hafa
kirkjan og verkalýðshreyfingin á
Islandi veriö sein að taka við sér.
Kirkjan hér hefur þó I þessum
efnum forskot á verkalýðshreyf-
inguna. 1 Skálholti var haldin
helgarráðstefna um frið og jóla-
hefti Kirkjuritsins verður helgað
þessari umræðu. í sumar var
spurt: „Hvað dvelur islensku
kirkjuna?” Og hún tók myndar-
lega viö sér. Nú er spurt: Hvaö
dvelur islensku verkalýöshreyf-
inguna?
Kvennahreyfing-
ar, sveitarstjórnir,
Æskulýðssamtök
Þótt kirkjan og verkalýöshreyf-
ingin séu stóru systurnar i hinni
viðtæku friöarhreyfingu eru fjöl-
margir aörir, sem hafa komiö þar
myndarlega við sögu. Kvenna-
hreyfingin á Norðurlöndum
skipulögöu fræga friöargöngu frá
Kaupmannahöfn til Parisar, sem
vakti verulega athygli á málstað
hreyfingarinnar. Sömu samtök
efna i samvinnu við aöra til við-
tækrar undirskriftarsöfnunar til
stuðnings kröfunni um kjarn-
orkuvopnalaus Norðurlönd.
Um 100 sveitarstjórnir i Bret-
landi hafa formlega lýst umdæmi
sin kjarnorkuvopnalaus svæöi og
þar með komið I veg fyrir stað-
setningu helvopnanna. Þessar til-
lögur hafa skapað viðtækar um-
ræöur i viðkomandi sveitarfélög-
um og virkjaö Ibúana til þátttöku
I málefnasókn friðarhreyfingar-
innar. 1 flestum sveitarstjórnum
eru það bæjarfulltrúar Verka-
mannaflokksins og Frjálsiynda
flokksins, sem hafa myndað
meirihlutann aö baki ályktunum
um kjarnorkuvopnalaus sveitar-
félög. Fulltrúar Ihaldsflokksins,
lagsbræöur Moggaihaldsins á
Islandi hafa hins vegar verið á
móti.
I öllum þeim löndum sem hér
hafa veriö til umræöu, hafa æsku-
lýðssamtök tekiö virkan þátt I
sókn friðarhreyfingarinnar. Þátt-
taka miðaldra og eldra fólks I
hinni nýju hreyfingu hefur hins
vegar veriö svo afgerandi að hinn
mikli fjöldi æskufólks hefur
blandast öðrum þátttakendum á
eölilegan hátt. Friöarhreyfingin
er engin sérstök æskulýðs-
hreyfing, en æskulýðssamtök
hafa helgað henni krafta sina.
Æskulýðsfélög stjórnmálaflokka,
samtök ungra verkamanna,
kristileg æskulýðssamtök og fjöl-
margar aðrar æskulýðshreyfing-
ar hafa með formlegum hætti
gerst stuðningssamtök friðar-
hreyfingarinnar.
Æskulýðssamtök og kvenna-
hreyfingar, kirkja- og verkalýðs-
félög eru ásamt félagsskap um-
hverfisverndarmanna og ný-
stofnuðum andófshreyfingum
gegn kjarnorkuhervæöingunni
þeir meginburöarásar, sem gert
hafa friðarhreyfinguna að kröft-
ugustu fjöldahreyfingunni i álf-
unni.
Lærdómar
Þegar islenskir herstöðvaand-
stæðingar koma saman á lands-
ráðstefnu getum viö fagnaö
glæsilegum árangri samherja
okkar i öörum löndum. Barátta
þeirra færir okkur margvislega
lærdóma um starfsaöferðir,
stefnuáherslur og málflutning.
Friðarhreyfingin hefur náð
pólitiskum þroska og fjöldafylgi
sem hræðir vigbúnaðarsinna i
herbúöum NATO
Við getum tekið mið af mörgu,
sem á siðustu mánuðum hefur
fært erlendum samherjum okkar
sögulegan árangur. Nýstárlegar
baráttuaðferöir, notkun á fjöl-
þættum umræðuvettvangi i blöð-
um og innan félagasamtaka,
bandalag við hin óliklegustu öfl,
umburðarlyndi gagnvart sér-
stöðu hinna mismunandi fylk-
inga, áhersla á þær meginkröfur,
sem flestir geta sameinast um,
einbeiting á skýr framkvæmda-
skref til að losa um herf jötra risa-
veldanna — allt eru þetta þættir,
sem okkur ber aö skoöa vel og
ræða.
Við höfum eignast hundruöir
þúsunda af samherjum i evrópsk-
um nágrannalöndum. Þaö er al-
gert nýmæli i langri baráttusögu
islenskra herstöövaandstæðinga.
Sllk þáttaskil færa okkur ný tæki-
færi til sóknar.