Þjóðviljinn - 24.10.1981, Blaðsíða 16

16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 24—25. október 1981
UM BÓKIIMA
Flökkulíf er æskusaga Hannesar Sigfússonar
skálds. Hann segir f rá bernsku- og uppvaxtarárum
í Reykjavík, f jölskylduhögum þar sem á ýmsu
gengur, endasleppri skólavist, f jölbreytilegri æsku-
reynslu. Hannes verður skálda yngstur til að lesa úr
verkum sfnum í útvarp, — og litlu síðar heldur hann
til Noregs að læra refarækt! Um þann náms- og
starfsferil fer eins og f leira að hann verður ekki til
frambúðar. Hannes gerist sölumaður og fer í þeim
erindum umhverfis land, en jafnframt fæst hann
við skáldskap, umgengst aðra unga áhugamenn um
bókmenntir sem í bróðerni mæla andleg afrek sín
við skáldverk félaganna. Svo kemur að því að
Hannes ætlar að lifa af ritstörfum. Það gengur
miður vel og tuttugu og þriggja ára gamall kveður
hann lesandann, framtíðin býsna óljós, en þó er
hann staðráðinn í að fara til útlanda og reyna að
koma undir sig fótunum sem skáld.
Höfundur skoðar sjálfan sig með húmor í auga,
beiskjulaus í garð samferðamanna og án nokkurrar
tilhneigingar til mikillætis eða sjálfsvorkunnsemi.
— Hannes Sigfússon varð eitt helsta skáldið í hópi
þeirra sem nefnd hafa verið atómskáld, og frásögn
hans er fróðleg um mótunarár þeirra höfunda sem
báru fram nýjan Ijóðstíl í bókmenntunum undir
miðbik aldarinnar.
Kafli úr skáldsögu Hannesar Sigfússonar
skálds sem kemur út hjá Iðunni í haust
Hann hét Hólmjárn og skrifstofa hans var i stóru timburhúsi viö Tjörn-
ina.”
Hannes Sigfússon
Mér varð oft hugsað um
ótrygga framtið mína þetta^
sumar meðan ég ráfaði með
reikningana frá málningarverk-
smiðjunni. Ég var enn staðráðinn
i að verða rithöfundur. bað var
markmið sem ég aldrei missti
sjónir af, en samtimis gerði ég
mér ljóst að ég yrði að gegna ein-
hverju jarðbundnara starfi jafn-
framtritmennskunni, að minnsta
kosti fyrstu árin. Vandinn var að
finna starf sem tryggði mér
nægar fristundir til að skrifa jafn-
hliða þvi.
Af tilviljun rakst ég á blaðavið-
tal við landbúnaðarráðunaut sem
hélt þvi fram að refarækt væri
arðvænleg atvinnugrein fyrir
bændastétt landsins. Að minnsta
kosti sem aukastarf. Norskir
bændur hefðu þegar hlotið góða
reynslu af silfurrefum, og þvi
skyldu ekki islenskir bændur hag-
nýta sér brautryðjendastarf
þeirra? Ráðunauturinn bauð
fram aðstoð sina hverjum þeim
sem óskaði frekari upplýsinga.
Orðið aukastarf varð mér
starsýnt á. Aukastarf — það var
einmittorðið sem hafði suðað eins
og fluga i hausnum á mér allt
sumarið án þess mér tækist að
koma þvi heim og saman við
nokkra skynsamlega iðju. En
refarækt, það var sennilega
lausnin. Arðvænlegt aukastarf!
stóð í viðtalinu. Ef bændur gátu
haft refarækt að aukastarfi, þvi
skyldi þá ekki rithöfundur geta
það?
Þ vi lengur sem ég velti þvi f yr ir
mér, þeim mun sannfærðari varð
ég um að örlögin hefðu gefið mér
visbendingu. Hvaða starf þurfti
refahirðir að leysa af hendi?
Fóðra refina, sennilega tvisvar á
dag. Var þaðallt og sumt? Hann
gæti átt kofa við hliðina á refa-
bUinu þannig að hann slyppi við
að ómaka sig langt. Það tæki i
hæsta lagi klukkutima að fóðra
refina morgun og kvöld, og
lungann Ur deginum gæti hann
skrifað. Það er að segja: gæti ég
skrifað.
Ég sökkti mér æ dýpra niður i
hugmyndir minar um þetta óska-
starf rithöfundar, og ég ákvað að
ganga á fund landbUnaðar-
ráðunautarins til að fá frekari
upplýsingar.
Hann hét Hólmjárn og skrif-
stofa hans var i stóru timburhUsi
við Tjörnina. Hann var smávax-
inn,en þróttmikil röddin léði hon-
um nokkurn myndugleika. Hann
fagnaði mér vel.
— Þér eruö ungur maður sem
eigið framti'ðina fyrir yður, sagði
hann þegar hann heyrði erindi
mitt, — og samagildirum refina.
Ég ersannfærður um að þér mun-
uð aldrei iðrast eftir að ganga þá
braut, þvi refahirðing á mikla
framtið fyrir sér á Islandi. Um
það er ég sannfærður, Ég er
feginn að þér brugðuð svona
skjótt við blaðaviðtalinu, það
lofar góðu. Þér eruð reyndar
fyrsti fyrirspyrjandinn. Það lofar
aftur góðu — fyrir yður.
Hann fór mörgum orðum um
væntanlega blessun refaræktar
fyririslenskan landbúnaðog varð
áfjáður og tók að ganga um gólf.
Hann minnti mig á Napóleon.
Hann hafði gert hernaðaráæthin,
og mér skiidist að ég væri fyrsti
hermaðurinn hans.
— Hvað á ég að gera? spurði
ég.
— Gera? Hann stakk við fæti
framan við stólinn þar sem ég sat
og virtist koma af fjöllum. —
Gera? Það er einmitt það — hvað
eigum við að gera? Eitt er vist:
hér getið þér ekkert lært. Þér
verðið að fara Ut.
- út?
— Þér verðið að fara til Noregs
og læra refahirðingu þar.
— Eru skólar þar?
— Tja, það veit ég ekki. Ætli
landbúnaðarháskólinn....
— Þar fæ ég ekki inngöngu,
flýtti ég mér að gripa fram í fyrir
honum. — Ég hef engin prófskir-
teini.
— Það var nii verra. En raunar
ætti ekki að vera nauðsynlegt að
innritast á landbúnaðar-
háskólann. Stórt refabU ætti að
nægja.
— Er nokkurt refabU i Staf-
angri?
— Hversvegna spyrjið þér að
þvi?
— Systir min býr þar.
— bað var heppilegt, sagði
hann og néri saman höndunum. —
Þá getiðþérbUiðhjá henni meðan
þér eruð við nám.
— Það má vel vera. Ég ætla að
skrifa henni og spyrja.
Hólmjárn tók litið hefti upp úr
skrifborðsskúffunni og fletti þvi.
— Sjáum til. Vist er refabú i
grennd við Stafangur, og jafnvel
fleiri en eitt. Ég skal skrifa og
spyrja hvort þau geti tekið
nemendur.
Það var fastmælum bundið að
ég ætti að mæta á skrifstofunni
hans jafnskjótt og ég hefði fengið
svar frá systur minni.
Ég skrifaði Grétu og fékk svar.
Ég væri velkominn, svaraði hún,
og þau hlökkuðu til að hafa mig
sem gest i nokkra mánuði.
Hvenær kæmi ég?
Ég flýtti mér til Hólmjárns með
bréfið. Það kom á daginn að hann
hafði einnig fengið bréf frá
Stafangri. Ég gæti byrjað sem
lærisveinn á refabúi eftir tvo
mánuöi. Við vorum báðir fegnir
fréttunum. Hann néri saman lóf-
unum og sagði:
— NU fer að glaðna til. Svo
sannarlega er farið að glaðna til.
Mérvar ljóst, að ég var orðinn
einskonar brautryðjandi fyrir
konungshugsjón hans, og hann
batt við mig miklar vonir sem
refahirði. Við urðum dUs áður en
við skildumst.
Það var borin von að ég gæti
fengið opinberan styrk til náms i
refahirðingu. Þeir timar voru enn
ekki upp runnir. Ég varð sjálfur
að spara fyrir hálfu farinu.
Mamma lofaði að hjálpa mér um
afganginn. Og ég hélt áfram að
rukka, langt fram yfir haustmán-
uði.
Siðan barust mér óvænt tíðindi,
sem gerðu mig bjartsýnni á
framtíðina en nokkru sinni fyrr.
Ég fékk bréf frá Utvarpsráði
sem borist hafði til Grindavikur
og mamma sendi mér með
breyttu heimilisfangi. Smásagan
sem ég hafði skrifað snemma
sumars og sent ráðinu hafði verið
samþykkt til flutnings og ég var
beðinn að mæta á skrifstofu Ut-
varpsráðs til viðtals. Bréfið var,
undirritað Helgi Hjörvar.
Ég fór þangað með öndina i
hálsinum og hitti fyrir nýjan
Napóleon. Hólmjárn og Helgi
Hjörvar virtust vera af sama
kynflokki: nefnilega hinum
napóleonska. Litlir menn og
raddsterkir og svo valdsmanns-
legir i framkomu að manni duttu
strax í hug herforingjar sem
undirbUa stórorrustu.Báðirhöfðu
þann ávana að skálma um gólfið
þegar þeir töluðu, — taktföstum
skrefum og tiltölulega löngum
þegar þess var gætt hve stuttir
þeir voru til klofsins. Mér fannst
ég vera umkringdur litlum mönn-
um sem kepptust um að leggja á
ráðin um framtið mina.
Gagnstætt Hólmjárni var Helgi
Hjörvar nauðasköllóttur.
— Jæja er þetta Hannes Sigfús-
son? sagði hann og þrýsti hönd
mina þéttingsfast — Eins og fram
gengur af bréfi minu hefur
Utvarpsráð lesið smásögu yðar og
samþykkt að hún skuli flutt. Það
erað segja i styttri útgáfu. Ég hef
nefnilega leyft mér að leiðrétta
nokkrar villur og strika yfir lang-
lokur. Annars var það bréfið sem
fylgdi sögunni sem vakti mesta
athygli i Utvarpsráði. Það var
einkar vel skrifað. Meiningin er
að það verði lesið á undan
smásögunni. Eruð þér þvi
samþykkur?
— Já, svaraði ég lágt og lá við
yfirliði af gleði. Hér stóð ég
augliti til auglitis við sjálfan
Helga Hjckvar, frægan útvarps-
mann, og hlustaði á röddina sem
töfraði alla Utvarpshlustendur i
þeim mæli að biöin voru tóm þau
kvöldin sem hann las kafla Ur
framhaldssögunni Dagur i
október, eftir Sigurd Hoel. Hann
var meistaralegur upplesari. Og
nU stóð hann hér og hrósaði mér
fyrir bréfkorn og sagði að það
væri einkar vel skrifað.
— Ég hef hugsað mér að lesa
það upp sjálfur, b.ætti hann við.
Mér var öllum lokið.
— En smásöguna eigið þér að
lesa. Það erað segja ef þér kunn-
ið að lesa upp. Það er fljótgert að
ganga Ur skugga um það
Hann greip um handlegg mér
og leiddi mig inn langan gang að
litilli kytru, snauðri að hUsögnum
að undanteknu púlti, sem stóð á
miðju gólfi. Hann stillti mér upp
við púltið og stakk smásöguhand-
ritinu í lófa minn.
— Það er nóg að lesa fyrstu lin-
urnar. Þarna er hljóöneminn. En
biðið þangað tilég er kominn inn i
magnaraherbergið. Ég skal gefa
yður merki þegar þér megið
byrja.
Hann snaraðistútum dyrnar og
felldi bólstraða hurð að stöfum. A
veggnum andspænis mér var
gluggi með grænum tjöldum fyr-
ir. Senn birtist Helgi Hjörvar i
glugganum og veifaði til min.
Ég hóf lesturinn. Svo kynlega
brá við að röddin var róleg og
skýr, þóað ég skylfi frá hvirfli til
ilja.
Helgi Hjörvar snaraðist inn.
— Prýðilegt, hrópaði hann. —
Prýðilegt. Þetta gekk vel. En það
er best að þU takir smásöguna
með þér svo þU getir æft þig
skikkanlega. Efnið verður flutt 7.
desember klukkan níu. Þú átt að
mæta hálftima fyrr.
Ég veitti þvi athygli að hann
þúaði mig og varð upp með mér
af þvi. Það var ekki öllum gefið
að verða dUs við fremsta upples-
ara þjóðarinnar.
Siðan vildi hann vita deili á
ýmsu varðandi ungling minn,
spurði um ættogforeldra, hvenær
ég væri fæddur, um skólamennt-
un osfrv., og hann kvaddi mig
með orðunum:
— Þú verður yngsti upplesari
eiginefnissem nokkru sinni hefur
komið fram i Utvarpinu.
Það var ekki ónýtt að hafa með
sér i nesti i viðbót við allt sem
mér hafði lagst til áður. Ég
reikaði heimleiðis í vimu. Þvi
miður var bróðir minn ekki
heima og ég þóttist vita að ég yrði
að þegja um viðskipti min við
Helga Hjörvar langt fram eftir
degi. Það var óbærilegt að þurfa
að þegja um leyndarmálið svo
lengi. Niðri á götunni var fólk á
ferli sem hafði ekki hugmynd um
að hér uppi á annarri hæð hirðist
nýsleginn rithöfundur, sem brátt
yrði landsfrægur. Ég trúði þvi
varla aðframtiðardraumar minir
hefðu þegar ræst. Hugmyndin um
refahirðisnám ið virtíst snögglega
svo ómerkileg. Var nokkur
ástæða til að fara til Noregs? Var
ekki framtíð min sem rithöfundar
þegar tryggð? Hafði ég nokkra
þörf fyrir aukastarf?
Ég las handritið og komst að
raun um að smásagan hafði hlot-
ið slæma meðferð. Heilir kaflar
voru strikaðir Ut með rauðum
blýantieinsogilélegum skólastil.
Eftir var aðeins rUmur helmingur
sögunnar.
Jæja. Orsökin var sennilega sU
að bréf ið átti að fylgja sögunni og
ekki var rUm fyrir hvorttveggja i
fullri lengd i sömu dagskrá. Ég
sætti mig við þá skýringu og hélt
áfram að troða ský i sjöunda
himni.
Timinn leið óhemju seint fram
að 7. desember. Ég hafði sagt upp
rukkarastarfinu frá 1. desember,
og siðustu dagana i vinnunni
skaust ég við og við upp i her-
bergið mitt til að þjálfa mig i
upplestrarlistinni. Ég las
smásöguna minnst tuttugu sinn-
um. Loks áleit ég að óþarft væri
að æfa sig frekar, en hverju átti
ég þá að finna upp á til að stytta
biðtimann? Ég skrifaði mömmu
og sagði henni frá ævintýralegum
frama minum sem rithöfundar,
og ég skrifaði Grétu um sáma
efni. Ég lét þess getið að ég kæmi
væntanlega til Stafangurs 19.
desember.
Meðan ég beið hafði ég aftur
skipt um skoðun og var nU kom-
inn að þeirri niðurstöðu að ekki
væri ástæða til að fúlsa við
Noregsförinni þrátt fyrir allt.
HUn myndi lyfta rithöfundar-
framanum i' æðra veldi: fyrst
frægðarför iUtvarpið, siðan utan-
landsferð. Það var stórmannlegt
og minnti á lifsvenjur Halldórs
Laxness.
Enn einu sinni brá ég mér inn i
skrifstofu Bergenske dampskips-
selskap til að afla mér upplýsinga
um skipaferðir eins og ég var
vanur, þegar ég var litill og mið-
aði ekki hærra en að verða skip-
stjóri þegar ég yrði stór. NU kom
ég þangað sem rithöfundur. Ég
keypti farmiða til Bergen fyrir
eigið fé, og skipið sem ég átti að
ferðast með var Lyra gamla.
Hana þekkti ég vel. Brottför: 14.
desember kl. 18.00. Viðkoma i
Þórshöfn i Færeyjum. Lagst að
bryggju i Bergen 18. desember
siðdegis. Þaðan átti ég að fara
með litlu strandferðaskipi til
Stafangurs. SU ferð tók eina nótt.
Komið til Stafangurs að morgni
19. desember.
Mamma hafði sent mér það
sem á vantaði að ég gæti keypt
farmiðann. Siðan var ekki um
annað að ræða en bíða eftir
merkisdögunum tveimur: 7. og
14. desember 1938.
A meðan ég beið gerðist óvænt-
ur atburður: bróðir minn
eignaðist dóttur. Endaþótt ég
hefði verið sambýlingur hans allt
sumarið hafði ég ekki haft hug-
mynd um að hann væri trúlof-
aður. Ég sá unnustu hans í fyrsta
sinn, þegar ég og mamma, sem
hafði bruðið sér i bæinn af þessu
tilefni, heimsóttum hana og
barnið á Landsspitalanum. HUn
var ung og falleg, fannst mér, en
barnið var eins og önnur nýfædd
börn.
Tveim dögum siðar las ég lim-
lesta smásöguna mina upp i’ út-
varpið, en fyrst kynnti Helgi
Hjörvar mig fyrir þjóðinni með
nokkrum velvöldum orðum og las
siðan upp bréf mitt til Utvarps-
ráðs með sinni þróttmiklu og
skýru rödd. Ég sat við hljóðnema
i loftþéttu herbergi og hlustaði á
rödd hans frá hátalaranum yfir
dyrunum og ihvertsinn sem hann
nefndi nafnið mitt varð ég fyrir