Þjóðviljinn - 24.10.1981, Blaðsíða 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 24—25. október 1981
mér er spurn
Erlingur Hansson
svarar Hildi Jónsdóttur...
Er hætt að mismuna
m
kynjum við ráðningar
á rikisspítalana?
Erlingur Hansson
... og Þjóðviljinn
spyr
Sigurjón Arason
efna verkfrœðing
r
Eru Islendingar
að dragast aftur
úr í skreiðar
verkun?
Þjóöviljinn spyr Sigurjón Arason efnaverkfræöing og deildar-
stjóra hjá Rannsóknarstofnun fiskiönaöarins: t Noregi er veriö
aö taka I notkun stórvirkar verksmiöjur til skreiöarþurrkunar.
Erum viö tsiendingar aö dragast afturúr á þessu sviöi og hvaö er
framundan hérlendis I skreiöarverkun?
Þaö er kunnara en frá þurfi aö
segja aö misrétti kynjanna varö-
andi kaup og kjör, sem viögengist
hefur um langan aidur er langt
frá þvi aö vera úr sögunni. bessu
hefur veriö reyntað útrýma með
lagasetningu um launajafnrétti.
Þaö hefur þókomiöi ljös aö laga-
setningin ein dugir skammt til að
afnema eldgamla og Urelta
verkaskiptingu.
Ætla mætti þó aö rikisstofnanir
gengju á undan meö góðu for-
dæmi og hefðu i heiðri lög, sem
kveöa t.a.m. á um sömu laun fyr-
ir sömu vinnu.
Það er þvi athyglisvert aö lita
nánar á mál, sem Hildur Jóns-
dóttir spuröimig um iÞjóöviljan-
um siöasta sunnudag.
A ýmsum stofnunum rikisspit-
alanna s.s. Kieppsspitalanum og
Kópavogshælinu hefur rikt lengi
sú venja að ófaglæröir karlmenn,
sem þar vinna taka laun eftir
taxta BSRB en kvenfólk, sem
vinnur sömu störf eftir Sóknar-
taxta. Starfsheitin eru tvö en i
rauninni er um sama starfið aö
ræöa a.m.k. nú oröið þó vera
kunni að þessi skipting hafi ein-
hvern tima átt rétt á sér áöur
fyrr.
Jafnréttisráð kannaöi þetta
mál fyrir nokkrum árum og á-
kvaö aö láta dómsstóla skera úr.l
mars 1978 var höföað mál á hend-
ur heilbrigöisráðherra vegna
stjórnarnefndar rikisspitalanna
og fjármáiaráðherra f.h. rikis-
sjóðs. Máliö var höfðað f.h.
starfsstúlku á Kópavogshæli með
þaö fyrir augum aö dómsiírskurö-
ur myndi varða allar konur, sem
eins væri ástatt um. Ari seinna
féll dómur i málinu. Samkvæmt
honum var rikinu gert aö greiða
starfsstúlkunni og öörum Sóknar-
konum laun aftur til þess tima.
sem máliö var höföaö i samræmi
við laun karla, sem unnu sams
konar störf. Niðurstaöa dómsins
var ótviræð . Hér er um sama
starfiö aö ræöa og ber þvi fjár-
málaráöherra aö fara aö lögum
og greiöa sömu laun fyrir sömu
vmnu án tillits til kynja. Vegna
þessaölaun starfsstúlkna á Sókn-
artaxta eru lægri en laun gæslu-
manna, sem vinna samkvæmt
BSRB taxta var rikinu gert að
greiöa mismuninn. Rikisvaldið á-
frýjaði hins vegar málinu til
hæstaréttar og hefur hann ekki
ennþá kveðið upp úrskurö.
Þaö er þó ljóst aö báöir aðilar -
rikisvaldiö og jafnréttisráö- lita á
þetta sem prófmál. Falli hæsta-
réttardómurinn á sama veg og
dómur undirréttar er rikið skyld-
ugt til aö greiöa sóknarstarfs-
mönnum sömu laun og gæslu-
mönnum. Úrskuröi hins vegar
hæstiréttur aö hér sé um tvö störf
að ræða og því réttlætanlegt að
greiða fyrir þau mismunandi hátt
kaup væri þaö augljóslega brot á
jafnréttislöggjöfinni að ráöa ein-
ungis konur i þaö starf, sem er
ver launaö en karla i hitt starfiö.
Þaö er þvi engan veginn rétt-
lætanlegt aö ráða einungis karl-
menn i starf gæslumanna eins og
hingaö til hefur tiökast.
Siöast liöinn vetur fórstarfsfólk
á Kleppsspitala aö reyna aö
fylgja þessu máli eftir og knýja
fram launajafnrétti. Viö fengum
þær upplýsingar frá yfirmönnum
spi'talans aö þeir hefðu engin fyr-
irmæli um aö ráöa stúlkur i
gæslumannsstöður. Þaö kom lika
i ljós aö hjá rikisspitölunum eins
og reyndar fleiri rikisstofnunum
eru margfalt fleiri I störfum en
heimilderfyrirum á fjárlögum. 1
þessu tilviki vantaöi hins vegar
aö sögn forráöamanna spítalans
aöeins skýr fyrirmæli frá yfir-
völdunum aö jafnrétti ætti að
rikja viö mannaráöningar.
Þó ekki sé i valdi heilbrigöis-
ráðuneytisins aö breyta þeim
samningum, sem fjármálaráð-
herra hefur gert viö BSRB og
Sókn- og fela vel að merkja i sér
aö sömu laun eru ekki greidd fyr-
ir sömu vinnu- þá geta rlkisspital-
arnir aö sjálfsögöu ráöiö jafnt eft-
ir kynjum i þær stööur, sem þeir
hafa heimild til aö ráða í. Viö
settum þvi á stofn samstarfs-
nefnd gæslumanna og sóknar-
starfsmanna. Hún samdi yfirlýs-
ingu þar sem þess var krafist að
misréttinu yrði þegar hætt og
skrifuöu undir hana 90% af þvi
starfsfólki, sem málið snerti
beinli'nis.
Þessi yfirlýsing ásamt undir-
skriftunum var siöan afhent
Svavari Gestsyni heilbrigðisráö-
herra i april. Hann lofaði aö at-
huga málið. 13. mai aö lokinni
þeirri athugun fékk samstarfs-
nefndin bréf frá Svavari, sem
endar á eftirfarandi orðum:
„Ráöuneytið hefur i dag lagt
fyrir forráðamenn rikisspital-
anna aö sjá svo um að tryggt
veröi við mannaráöningar fram-
vegis aö til misréttis komi ekki
eftir kynferði umsækjenda”.
Ekki veit ég hvað kann að hafa
skolast til i' stjórnkerfinu eftir að
þessi fyrirmæli voru gefin. Eitt er
vist að þau eru ótviræð. Þeim hef-
ur þó ekki veriö hlýtt. Siöan þau
voru gefin hafa margar konur
sótt um stöðu gæslumanns en
engin verið ráðin. Enginn karl-
maöur hefur hins vegar mér vit-
anlega sótt um stööu sóknar-
starfsmanns af þeirri einföldu á-
stæöu aö þærstööur eru ver laun-
aöar en gæslumannsstarfiö.
Ég ætla að enda þetta svar mitt
með þvi' aö benda á aö hægt er að
leysa þétta mál með einföldum
hætti. Sé rikisvaldinu virkilega
annt um að lög, sem þaö hefur
sett veröi haldin þá semur fjár-
málaráðherrann vitanlega við
Sókn i næstu samningum á þann
veg aö sóknartaxtamir hækki
verulega. Meö þvi móti einu er
hægt aö afnema launamisréttiö.
Þaö á þv i eftir að reyna á tvennt i
þessu máli á næstunni: 1) Fara
yfirmenn rikisspitalanna aö fyr-
irmælum Svavars Gestssonar og
láta jafnrétti kynjanna gilda viö
ráöningar i stööur? 2) Býöstfjár-
málaráöherrann til þess i kom-
andi samningum aö jafna mis-
réttiö i' kaupgreiöslum til okkar
og hækkar laun sóknarstarfs-
mannanna?
Ég held ég látireynsluna skera
úr um þetta.
r itst jornargrei n
Heimsmet hræsninnar
Oft hefur hræsnin hreykt sér
hátt i sölum Alþingis tslend-
inga. t þeim efnum sló þó mál-
flutningur f.orystumanna Al-
þýöuflokksins i útvarpsumræð-
um nú á fimmtudagskvöldið
flest met.
Þeir Kjartan Jóhannsson, for-
maður Alþýðuflokksins og Sig-
hvatur Björgvinsson, formaöur
þingflokks Alþýöuflokksins
höfðu allt i einu uppgötvaö aö til
væri láglaunafólk i landinu.
Þeir mundu ekki eftir lág-
launafólkinu flokksbroddar Al-
þýðuflokksins þegar þeir voru
sjálfir i rikisstjórn.
bað var i desember 1978 að
foringjar Alþýðuflokksins
kynntu með pomp og prakt
frumvarpsitttillausnará öllum
efnahagsvanda. Hvert var meg-
inefni þess frumvarps?
Meginefni frumvarpsins var
það að bannað skyldi meö lög-
um að greiða hærri verðbætur á
laun en -1% á þriggja mánaða
fresti, eða um 17% á ári hvaö
sem verðlagshækkúnum liði.
Meí) þessu átti aö skerða verð-
bótagreiðslur á launin um að
minnsta kosti helming, ekki
bara í eitt skipti heldur a.m.k.
fjórum sinnum á árinu 1979, og
þaö án þess aö nokkrar umtals-
verðar bætur kæmu i staðinn.
Þaö átti að banna verðbóta-
greiðslur á launin, en það átti
ekki aö banna veröhækkanir á
vörum og þjónustu. Þannig átti
að skeröa kaupmátt almennra
launa um 15-20% á einu ári.
Þetta var umhyggjan fyrir
láglaunafólkinu. Að sjálfsögðu
hafnaði Alþýöubandalagið
þessu frumvarpi þeirra Kjart-
ans Jóhannssonar og Sighvats
Björgvinssonar. Siðan hófst
mikið þóf innan rikisstjómar
Ölafs Jóhannessonar.
Þegar kom fram á árið 1979
lagði ölafur Jóhannesson, þá-
verandi forsætisráöherra fram
tillögu að frumvarpi, sem fól i
sér allverulega skerðingu verð-
bóta á laun, en gekk þó mun
skemmra i skerðingarátt en
frumvarp Alþýðuflokksins.
Alþýðubandalagiðkrafðist þá
breytinga á frumvarpi Ólafs Jó-
hannessonar i þvi skyni að
verndk hagsmuni almenns
launafólks og láglaunafólksins
alveg sérstaklega. Alþýðuflokk-
urinn krafðist lika breytinga á
tillögu ólafs, en kröfur Alþýðu-
flokksins gengu allar í þá átt að
koma fram meiri kjaraskerð-
ingu enfrumvarpsdrög ólafs Jó-
hannessonar gerðu ráð fyrir.
Þessu fékk Alþýðuflokkurinn
þó ekki ráöiö, og einmitt þess
vegna sprengdi hann þáverandi
rikisstjón fáum mánuðum siðar.
Sú „viöreisnarstjórn”, sem
enn er stolt Alþýöuflokksins hóf
feril sinn meö þvi aö banna meö
lögum allar verðbætur á laun,
og þaö lögbann stóð ekki stuttan
tima heldur nær hálfan áratug,
uns verkalýöshreyfingin braut
það á bak aftur. — Er það um-
hyggja fyrir láglaunafólkinu að
svipta það öllum veröbótum á
launin?
Og það var i lok þessa ,,við-
reisnartimabils”, sem kaup-
máttur lágmarkstekna ellilif-
eyrisþega og öryrkja var langt
innan við helming þess sem
hann er nú. Þá haföi Alþýöu-
flokkurinn átt ráðherra trygg-
ingamálanna I um 15 ár sam-
fellt. — Svona var nú umhyggj-
an fyrir þeim verst settu.
Þegar rætt var um stjórnár-
myndun um áramótin 1979 og
1980 lögðu allir flokkarnir,fram
sinar tillögur i efnahags- og
kjaramálum. Þjóðhagsstofnun
reiknaði þá út, hvað hver tillaga
fælifsérm.a. varðandi væntan-
lega þróun kaupmáttar á árinu
1980.
Tillaga Alþýðuflokks ins
reyndistfela i sér aö kaupmátt-
ur kauptaxta helstu launastétt-
anna átti i árslok 1980 aö verða
8,4% lægri en hann var i árslok
1979. Tillaga ' Alþýðubanda-
lagsins fól i sér að þessi sami
kaupmáttur skyldi aöeins lækka
um 2%, þrátt fyrir stóráfall,
sem þá var orðið i viöskipta-
kjörum okkar út á við. Sam-
kvæmt niðurstöðum Kjararann-
sóknarnefndar varðsvo reyndin
sú, að kaupmáttur launa helstu
Kjartan
launastéttanna lækkaöi frá des-
ember 1979 til desember 1980
um 2,26% að jafnaöi.
Tillögur Alþýðuflokksins I
árslok 1979 fólu að dómi Þjóð-
hagsstofnunar i sér að ráðstöf-
unartekjur heimilanna (tekjur
eftir skatt) myndu lækka um
7,6% að jafnaði á árinu 1980 frá
þvi sem verið haföi 1979. Tillög-
ur Alþýðubandalagsins fólu i sér
0,5% lækkun ráöstöfunartekna
að dómi sömu stofnunar. Nú
liggur fyrir að Þjóðhagsstofnun
telur, að ráöstöfunartekjurnar
hafi i reynd lækkað um 1,2% á
árinu 1980.
Þannig er ljdst, svo ekki verö-
ur um deilt, að ef farið heföi
verið eftir tillögum Alþýöu-
flokksins í árslok 1978, eöa f árs-
lok 1979, þá væru kjör almenns
launafólks, og alvcg þó sérstak-
lega láglaunafólksins mun lak-
ari nú en þau eru í reynd.
Kjaraskeröingin frá upphafi
til loka síðasta árs varðrúm 2%,
ef miðað er við kauptaxta, en
liðlega 1%, ef miðað er við ráö-
stöfunartekjur og er þá byggt á
upplýsingum frá Þjóðhags-
stofnun og Kjara rannsóknar-
nefnd, sem hver maöur getur
kynnt sér.
Olafsson
skrifar
Ef farið hefði verið að tillög-
um Alþýðuflokksins mátti hins
vegar vænta þess samkvæmt
útrcikningum Þjóðhagsstofnun-
ar, að kjaraskerðingin á siðasta
ári heföi orðið fjórum til sex
sinnum meiri en hún varö i
reynd.
Svo þykjast þeir allt i einu
bera hag láglaunafólksins fyrir
brjósti, þeir kumpánar Kjartan
Jóhannsson ogSighvatur Björg-
vinsson með hræsnina eina að
vopni. Þeir ættu að láta sér
nægja að glima við Vilmund
sinn, — þeim hefur ekki farist
það svo hönduglega hingað til.
Það skal sagthér skýrum orð-
um, að sá stóri munur-sem er á
rikisstjórn ölafs Jóhannessonar
með þátttöku Alþýðuflokksins
annars vegar, og þeirri rikis-
stjórn sem nú situr hins vegar,
er ekki sist fólginn i þvi aö nú-
verandi samstarfsaðilar Al-
þýðubandalagsins hafa siðan
stjórnin var mynduö ekki kom-
ist meö tærnar þangað sem
Kjartan og Sighvatur höfðu hæl-
ana i kröfugerð um skerðingu á
kjörum venjulegs launafólks.
Þess vegna er núverandi rik-
isstjóm lifvænlegri en sú fyrri.