Þjóðviljinn - 24.10.1981, Blaðsíða 7

Helgin 24—25. október 1981 ÞJÖÐVILJINN — StÐA 7
Ekkert á prent
nema það
fái staðist tímans
tönn til lengdar
Það kom nokkuð á óvart
að Elias Canetti skyldi
hljóta bókmenntaverðlaun
Nóbels. Þessi ágæti gyð-
ingur, fæddur í Búlgaríu og
skrifandi á þýsku, er hinn
merkasti höfundur — það
ber flestum saman um
sem til þekkja. En þeir eru
ekki ýkja margir. Og þar
með er komið að því sem
einkennt hefur allmargar
úthlutanir Nóbelsverð-
launa í bókmenntum að
undanförnu: það er ekki
verið að verðlauna þá
frægustu, heldur vekja at-
hygli á merkum höfundum
sem hafa af ýmsum ástæð-
um farið á mis við heims-
f rægð.
Elias Canetti
Elias Canetti og
Nóbelsverölaunin
Þessi afstaöa kom eKki alls fyr-
ir löngu fram í ummælum
Arturs Lundkvists, sem á sæti i
Sænsku akademiunni, um Gra-
ham Greene. Hann sagöi þaö
heföi kannski veriö skynsamlegt
aö veita honum Nóvelsverölaun
fyrir svosem 40 árum. ,,En nú er
hann oröinn alltof frægur”, sagöi
Artur Lundkvist.
Bókfróður
sakleysingi
Elias Canetti er fæddur i
Búlgariu meöal Gyöinga, sem
áttu sér forfeöur á Spáni og tala
ladino, gyöinglegt afbrigði af
spænsku. Reyndar var hann barn
aö aldri jafnvigur á fimm tungu-
mál. En menntun sina hlaut hann
I þýskumælandi menntaborgum,
ekki sist Vinarborg, og verk hans
einkennir sterk efahyggja og ein-
staklingshyggja margra mennta-
manna millistríðsáranna.
I allfrægri skáldsögu sinni,
„Blindni” segir Canetti frá grát-
broslegri upplausn persónuleika
Peter Kiens, Kinafræöings, sem
lifir innilokaöur meö 25 þúsund
bókum og hefur varla samskipti
viö nokkurn mann annan en ráös-
konu sina. Hann veit allt um bæk-
ur en fátt um sjálfan sig og mis-
skilur alla aöra. Hann heldur að
ráðskonan sé bókelsk og ósér-
plægin eins og hann og giftist
henni, en hún reyndist hræsnisfull
og gráöug smáborgarakerling,
einskonar fasisk norn, fædd fyrir
timann. Allir i bókinni misskilja
hinn litt jaröbundna einstakling,
Peter Kien, þvi þeir halda aö
hann sé gráöugur og valdasjúkur
einsog þeir. Og Peter misskilur
alla hina, þvi hann heldur aö þeir
séu ósérplægnir hugsjónamenn
eins og hann sjálfur er. Enginn
skilur annan. Heimurinn er
ógagnsær eins og hjá Kafka. Aö
lokum brenna bækurnar allar —
og þar eð bókin er skrifuð þrem
árum áður en Hitler kom til
valda, hefur Canetti fengiö nokk-
uð orö fyrir aö vera spámannlega
vaxinn; einmitt þá hófust miklar
bókabrennur.
Övinur dauðans
Elias Canetti hefur ekki skrifað
mjög mikið; sagt er aö hann hafi
einhverju sinni svariö aö skrifa
aldrei neitt nema hann væri viss
um aö þaö fengi lengi staöist. En
hann hefur komiö viö i flestum
bókmenntagreinum. „Fjöldi og
vald” heitir frægt rit eftir hann
frá 1960 — tilraun til persónulegr-
ar kenningarsmiöar um menn-
ingu og þjóöfélag. Hann gerir þar
grein fyrir þvi viöhorfi sinu aö
háski dauöans sé hin djúpasta or-
sök allrar valdbeitingar — og
frumkrafturinn á bak viö alla
mannlega athöfn sé ekki leitin að
nautn, heldur viöleitnin til aö lifa
af. Höfuöóvinurinn er dauðinn.
Hatriö á dauöanum hefur reyndar
veriö rauöur þráöur i lifi hans allt
frá þvi hann sá föbur sinn deyja,
þá aðeins átta ára.
Endurminningar
Frá þeim tiöindum segir i
æskuminningum Canettis, sem
mjög eru rómaöar, „Tungan sem
bjargaöist” fjallar ekki sist um
móöur hans, kröfuharða og elsk-
andi, sem sá til þess aö hann fengi
hina bestu menntun og væri sér
þess meðvitandi að hann ætti sér
köllun til stórra verka. Auk þess
gefur hann litrikar lýsingar af
þeirri furðulegu þjóða- og menn-
ingablöndu sem hann óx upp viö.
Annað bindi endurminninganna
segir frá nornaseið hins andlega
lifs I Vínarborg þriöja áratugsins,
bókin heitir „Kyndill I eyra”. Þar
segir frá merkum samtiöar-
mönnum Canettis — Karli Kraus,
Bert Brecht, Isak Babel og fleir-
um. Þetta er lýsing á heilu tima-
skeiði en um leiö rannsókn á þvi,
hvernig manneskja verður til
sem hugsandi og meðvituö vera.
ABtók saman.
S Tómstundavörur SS
íyrir heimili og sMla
NÁMSKEIÐ
Innritun stendur yfir
★ Myndvefnaður
★ Tauþrykk
★ Tágar
★ Glermálun
★ Jólaföndur
Tekið er við innritun
gegnum síma
HANDÍD
Laugavegi 26 og Grettisgötu
sími 29595
Teiknistokimar Laugavegi 42
hönnunhf
Útboð
Byggingasamvinnufélagið Vinnan óskar
eftir tilboðum i að reisa og fullgera að ut-
an 10 einbýlishús, 7 parhús og 24 bilskúra
við Kleifarsel, Rvk.
Húsin eru að verulegu leyti úr timbri en að
hluta úr steinsteypu. Nú þegar hefur verið
gengið frá vélslipuðum grunnplötum og
fyllt að húsunum.
útboðsgögn verða afhent á Teiknistofun-
um Laugavegi 42 gegn kr. 2000,- skila-
tryggingu. Tilboðin verða opnuð föstudag-
inn 13. nóvember kl. 11. Verkinu skal að
fullu lokið 1. júli 1983.
m Auglýsing
frá Strætisvögnum Reykjavíkur
Óskum að ráða aðstoðarbirgðavörð i
birgðarstöð vora að Borgartúni 35.
Umsóknareyðublöð liggja frammi á skrif-
stofu SVR að Borgartúni 35.
Leikfangaverslunin

Iðnaðarhúsinu,
Hallveigarstíg 1
101 Reykjavík
sími: 2 60 10
Iðnaðarhúsinu,
Hallveigarstíg 1
101 Reykjavík
sími: 2 60 10
Leikfangaverslunin
Iðnaðarhúsinu,
Hallveigarstíg 1
101 Reykjavík
sími: 2 60 10
J