Þjóðviljinn - 10.07.1982, Blaðsíða 4

Þjóðviljinn - 10.07.1982, Blaðsíða 4
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 10.-11. jlili 1982 stjórnmál á sunnudegi Ragnar Arnalds, skrifar: Hvenær verða næstu V kosningar til alþingis? Vandinn er þríþœttur: Minnkandi framleiðsla, stopull þingmeirihluti og nokkur skortur á raunsæi Fáum getur blandast hugur um, aö landsmenn standa frammi fyrir miklum vanda um þessar mundir. Menn geta skilgreint þennan vanda meö ýmsum hætti og út frá ýmsum sjúnarhornum. En enginn ætti aö gera lftiö úr ó- venju margslungnum erfiöleikum sem nú blasa viö. Mér viröist vandinn vera þrlþættur: 1 fyrsta lagi er útlit fyrir aö þjóöartekjur dragist saman á þessu ári um 3—6%. Þessi mikli samdráttur þjóöartekna stafar af minnkandi þorskafla, litilli eöa engri loönuveiöi á þessu ári, stöövun skreiöarsölu til Nigeriu og enn versnandi viöskiptakjör- um i skiptum þjóöarinnar viö önnur riki. Samdráttur útflutn- ingsframleiöslu og þjóöartekna hefur keöjuverkandi áhrif á alla atvinnustarfsemi og viöskipti i landinu og getur leitt til verulegs atvinnuleysis i flestum atvinnu- greinum aö nokkrum tlma liön- um, nema róttækar gagnráöstaf- anir séu geröar. önnur einkenni vandans eru vaxandi veröbólga, sem hlýst af auknu gengissigi i þágu útflutningsatvinnuvega, og ört vaxandi halli á utanrikisviö- skiptum. t ööru lagi er vandinn fólginn i útbreiddu óraunsæi fjölmargra hagsmunahópa, sem Imynda sér aö þeir geti náö fram umtals- veröri breytingu til batnaöar á af- komu sinni, þrátt fyrir þá djúpu kreppulægö, sem allir veröa aö horfast I augu viö. Þetta á bæöi viö atvinnurekendur og launa- fólk, einkum ýmsa mikilvæga starfshópa, sem ekki teljast meö- al hinna lægst launuöu, þótt ekki veröi annaö sagt en aö nýgeröir kjarasamningar ASÍ hafi mótast af eðlilegu raunsæi. t þriöja lagi er vandinn i þvi fólginn, aö núverandi rikisstjórn hefur ótraustan meirihluta. öryggir stuðingsmenn rikis- stjórnarinnar úr liöi Sjálfstæöis- flokksins eru aöeins þrir. Róttæk- ar efnahagsaögeröir krefjast lagasetningar. Stjórnarandstaö- an greiðir atkvæöi gegn öllum efnahagsaögeröum rikisstjórnar- innar, hverju nafni sem þær nefn- ast og i hverju sem þær felast. Reynsla siöast liöins vetrar sýnir, aö rikisstjórnin hefur ekki trygg- an meirihluta i neöri deild Al- þingis og nýlegar yfirlýsingar Eggerts Haukdal auka ekki bjart- sýni manna um væntanlegan stuöning, hans. Efnahagskreppan Ekki þarf aö fjölyröa hér um kreppuna I nálægum rikjum: enn vaxandi atvinnuleysi og halla- rekstur rikis- og þjóöarbúa. Viö tslendingar höfum andæft I óveörinu og taliö okkur sleppa vel, þótt árangur I viöureign viö veröbólgu hafi oröið slakari fyrir vikiö og litils háttar kjararýrnun hafi átt sér staö á þessu þriggja ára kreppuskeiöi. Þrátt fyrir ailt höfum viö haldiö I horfinu fram á þennan dag og fáar þjóðir vestan hafs og austan hafa sloppiö jafn- vel I þessu stórhriöarhreti. En til þess aö halda hvoru tveggja: viöunandi lifskjörum og fullri atvinnu hefur svo fariö, aö litiö borö hefur veriö fyrir báru hjá útflutningsatvinnuvegum. Þegar óvæntur hnútur riöur yfir eins og aflabrestur hjá togaraút- gerð eöa stöövun loönuveiöa er þeim mun meiri háski á ferö. Aö visu getur enginn fullyrt neitt um þaö, hvernig aflabrögö veröa á siöari hluta árs. En staö- reynd er,. að á fyrri hluta ársins er samdráttur i þorskveiöum 25% miöaö viö fyrra ár og lendir fyrst og fremst á útgerö togara. Efnahagsiegar afieiöingar þessara miklu þrenginga i sjáv- arútvegi sem nú dynja á okkur — þorskaflinn, loðnan og skreiöin — ofan á stórfellda rýrnun viö- skiptakjara þarf ekki endilega aö lýsa sér fyrst og fremst I atvinnu- leysi meöal fiskvinnslufólks. Samdráttur þjdöartekna af þessum ástæöum sem getur orðið 3—6% hefur keðjuverkandi áhrif á allar atvinnugreinar, allt viö- skiptalif og þar meö afkomu allra þegna þjóöfélagsins. Ekki veröur augum lokaö fyrir þvi, aö hvers konar aögerðir til aö koma i veg fyrir atvinnuleysi meö styrktaraögeröum I þágu útflutn- ingsatvinnuvega ýta undir verö- bólgu —aö visu mismikiö eftir þvi hvaöa leiö er valin. Iönaöur á undir högg aö sækja vegna gengisþróunar Evrópu- mynta, sem eru helstu gjaldmiöl- ar fyrir iönaöarútflutning lands- manna. Þar á ofan bætist sérstaklega hörö kreppa i landbflnaöi, sem bæöi lýsir sér I höröu árferöi 1979, og 1981 en þó sérstaklega i stór- felldum samdrætti I útflutningi lambakjöts. Helstu kaupendur lambakjöts, Norömenn, kaupa nú aöeins af okkur 600 tonn og hætta kannski öllum kjötkaupum af okkur innan skamms. Enginn má loka augunum fyrir þessum vanda. Hugmyndir Stétt- arsambandsins um minnkun sauöfjárstofns viröast eölileg viö- brögö viö þessum nýju aöstæöum þótt deila megi um leiöir. Hvetjandi bjartsýni eöa botnlaust óraunsæi Ég nefndi hér fyrr, aö einn þátt- ur vandans væri útbreitt óraun- sæi. Islendingar eru upp til hópa bjartsýnismenn og það er sannar- lega góöur eiginleiki. Þeir hafa tamiö sér þaö vinnulag, aö rifa sig áfram i áhlaupum og „törn- um” og eru þvi vanastir að sigla krappan sjó og láta vaöa á súö- um. Raunsæi og heilbrigö skyn- semi á þó býsna rik itök i fari landsmanna. En stundum gerist þaö, að eitthvert óraunsæisæði gripur um sig rétt eins og skæöur inf lúensufa raldur. Þegar þjóöarskútan stefnir niö- ur I öldudal einhverrar mestu efnahagskreppu siöari áratuga likt og hefur veriö aö gerast i þjóörikjum allt i kringum okkur, ryðjast ýmsir hagsmunahópar fram og gera fáránlegar kröfur á sameiginlegan sjóö landsmanna eöa krefjast stórfelldra kjarabóta. Tillögur f jögurra manna starfs- hóps sem nýlega skilaði áliti sinu um rekstrarvanda togaraútgerö- ar er nýlegt og ágætt dæmi um þetta botnlausa óraunsæi. Til skýringar skal strax tekiö fram, aö i þessum starfshóp áttu ma. sæti formaður Landssam- bands fslenskra útgeröarmanna, Kristján Ragnarsson og Agúst Einarsson ágætur Alþýöuflokks- maður og útgeröarmaöur. Starfs- hópur þessi sem nefndur var i fjölmiölum „stormsveitin” vegna þess hve fljótur hann væri aö hugsa, fann á augabragöi ein- falda lausn á öllum vanda togara- útgerðarinnar á íslandi. Þessir tjórir visu menn sögöu sem svo: útgeröina vantarrúmar 300 milljónir á þessu ári vegna hallareksturs. Þar af tökum viö 30 milljónir frá Aflatrygginga- sjóöi, 30 milljónir frá Fiskveiða- sjóöi, en afganginn rúmlega 250 milljónir leggur rikissjóöur fram. Talsmaöur starfshópsins bætti þvi viö i samtali viö fjölmiöia aö nú lægju tillögurnar fyrir og mál- iö vieri i höndum rikisstjórnar- innar. Sem sagt: snaggaralega aö verki staöiö. En ég spyr: Hvar I nálægu lándi gæti slik endaleysa gerst hjá stjórnskipuðum starfshóp? Og auövitaö ekki eitt einasta orö um þaö, hvernig þessara fjármuna skuli aflaö! Staða ríkissjóðs En þannig virðist þetta vera: furðulega margir imynda sér, aö þeir geti leyst allan vanda sinn meö ávisunum á sameiginlegan sjóö landsmanna. Rikisstjórninni hefur vissulega tekist aö halda uppi góöu atvinnu- ástandi undanfarin ár, þveröfugt viö þaö sem veriö hefur i flestum nálægum löndum. Vegna hins góöa atvinnuástands hefur tals- vert boriö á þvi, aö einkaaöilar yfirborguöu starfsmenn, sem skara fram úr, og byöu betur en rikiö. 1 framhaldi af þessu viröist sú skoöun hafa rutt sér til rúms, aö af þessari ástæöu hljóti flestir starfsmenn rikisins, einkum i hærri launaflokkum, aö hækka til samræmis. Ef rikiö léti undan þessum kröfum má heita vist, aö einkaaöilar sem telja sér nauösyn I aö yfirbjóöa rikiö myndu hækka 1 launagreiðslur samsvarandi. Rikiö ætti þá aftur aö hækka laun- in og þannig koll af kolli. Afleið- ingin yröi sú, aö verulega hlyti aö togna úr launastiganum og mun- urinn á hæstu og lægstu starfs- . launum yröi ekki tvö- eöa þre- faldur, heldur fimm- eöa sexfald- ur. Óneitanlega er þaö rétt sem ýmsir hafa bent á undanfarna daga, aö rikissjóður stendur ekki illa um þessar mundir. Rekstur rikissjóös var i jafnvægi áriö 1980 og 1981. A fimm fyrstu mánuðum þessa árs eru tekjur rikissjóös 3.314 milljónir króna, en útgjöld 3.224 m. kr. Tekjur umfram gjöld eru þvi um 90 miiljónir króna eöa sem svarar tæpum 3% af útgjöld- um. Staöa rikissjóös er betri en gert var ráð fyrir vegna þess aö inn- flutningur hefur veriö meiri á fyrri hluta ársins en ráö var fyrir gert. Einnig hefur niöurskuröur rikisútgjalda vegna efnahagsaö- geröa i ársbyrjun aö upphæö 120 milljónir króna, staöist fullkom- lega áætlun. Innflutningur til landsins gengur hins vegar I bylgjum og gera verður ráö fyrir ao verulega dragi úr innflutningi á næstu mánuðum. Sá tekjuauki umfram fjárlagaáætlun sem fyrir liggur gerir þvi ekki meira en mæta hugsanlegum tekjumissi aö velta fyrir sér lifdögum þess- arar rikisstjórnar, heldur fremur hitt, aö seinast var kosið á ó- venjulegum tima, þ.e. i desem- bermánuöi. I stjórnarskrá lýöveldisins seg- ir einungis aö þingmenn skuli kosnir til fjögurra ára. Núverandi þingmenn geta þvi ekki gegnt starfi sinu lengur en fram i des- emberbyrjun 1983. A hinn bóginn segir i kosninga- lögum, 57. gr. aö þegar „almenn- ar reglulegar alþingiskosningar” fari fram, skuli kjördagur vera Samdráttur þjóöartekna, útbreitt óraunsæi fjölmargra hagsmunahópa og ótraustur meirihluti núverandi rikisstjórnar eru meöal þeirra atriöa sem Ragnar Arnalds ræöir i greininni. vegna minni innflutnings á siðari hluta ársins. Gott er til þess aö vita, aö hallarekstur rikissjóðs er ekki eitt vandamáliö til viöbótar öllum hinum. En vandann, sem viö er að kljást má ekki leysa með seölaprentun rikissjóös. Stopull þingmeirihluti Oft er talaö um, aö Albert Guö- mundsson sé einn helsti stuön- ingsmaður rikisstjórnarinnar. Ekki vil ég vanþakka þátt Alberts I myndun þessarar stjórnar, og á- gætt samstarf hef ég átt viö hann I ýmsum málum. En sjálfur veit hann þaö allra manna best, aö i málum sem skipt hafa alþingis- mönnum i stuöningsmenn stjórn- ar og stjórnarandstæðinga hefur hann sára sjaldan stutt rikis- stjórnina. Þvi verður heldur ekki neitaö aö Eggert Haukdal hefur tekiöþetta eftir Albert I vaxandi mæli, svo aö nú oröiö heyrir það til undantekninga aö Eggert styöji rlkisstjórnina þegar harö- astur slagur veröur milli stjórn- arliös og stjórnarandstööu. Bjargast þá sum mál rlkisstjórn- ar fyrir óvæntan stuöning þing- manna úr stjórnarandstööu eöa fyrir hreina tilviljun, en önnur eru dæmd til glötunar. Rikisstjórnin hefur aö visu ótvi- ræöan meirihluta á Alþingi og er þá átt viö Sameinað þing, þar sem fjallaö er um stefnuyfirlýsingar, vantrauststillögur og langmikil- vægasta mál þingsins, fjárlögin. En erfitt er aö stjórna án ótviræös meirihluta I báöum deildum þings. Hvenœr verður ncest kosið? Ýmsir velta þvi fyrir sér, hve- nær næstu alþingiskosningar muni fara fram. Astæöan er ekki fyrst og fremst sú, aö menn séu I hinn sami um land allt, slðasti sunnudagur I júnimánuöi. En auk þessa er aö sjálfsögöu hugsanlegt aö þing sé rofiö fyrr i og kosningar fari fram á næsta I vetri. Aö jafnaöi liða tveir mán- 'uöir, frá þvi aö þing er rofiö og þar til kosningar fara fram, enda |er framboösfrestur einn mánuö- ur. Þaö er enn og hefur alltaf veriö von núverandi rikisstjórnar að Alþingi gefist ráörúm til að fjalla um breytingar á stjórnarskránni, áöur en næstu þingkosningar fara fram. Til þess þarf þó vafalaust allan næsta vetur. ] Vandinn er mikill sem viö er aö kljást,en fjarri fer þvi, aö hann sé óleysanlegur. tslendingar. mega ekki koðna niöur I sama aum- ingjaskapinn gagnvart þessum vanda og ýmsar nálægar þjóöir sem lent hafa i gifurlegri skulda- söfnun rikis og þjóðarheildar. Vissulega hefur þjóöin safnaö skuldum seinustu árin, — einkum vegna stórfelldra framkvæmda i I orkumálum. Rikissjóöur hefur ekki safnaö skuldum. En nú stöndum viö frammi fyrir ger- breyttum aðstæðum: viö erum ó- neitanlega aö sökkkva á kaf i I- skyggilega skuldasöfnun vegna ört vaxandi viöskiptahalla, ef I ekkert er aö gert. 1 Umræöur um efnahagsaögerðir fara nú fram i þingliöi stuönings- manna rikisstjórnarinnar og ýmsum nefndum á hennar veg- um. En spurningin verður: fær rik- isstjórnin hagsmunaaöila þjóöfé- lagsins til aö una nauösynlegum aögeröum? Eöa veröur óraunsæi gagnvart aösteöjandi vanda ráö- andi? Og hefur rikisstjórnin þing- meirihluta til nauösyniegrar lagasetningar á Alþingi? Rikisstjórn, sem metur aöstæö- urnar þannig aö ekki sé kostur á nauösynlegum gagnaögeröum, bíöur ekki aögeröarlaus I heilt ár eftir iögmætum kosningum. Ragnar Arnalds

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.