Þjóðviljinn - 01.05.1983, Side 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 30.aprfl/l.maí 1983
Sýning Vilhjálms Bergssonar að Kjarvalsstöðum
Odysseifsferð
um geiminn
Dregið í kosningahappdrætti
Alþýðubandalagsins 10. maí
F jöldi góðra
vinninga
Lífrænar víddir nefnir
Vilhjálmur Bergsson myndir
sínar aö Kjarvalsstöðum, þar
sem hann heldur sýningu um
þessarmundir. Vilhjálmurer
afkastamikill málari og
undanfarin ár hefur hann
tekiðumtalsverðum
framförum íformbyggingu
mynda sinna og litavali. Hann
hefur óneitanlega nokkra
sérstöðu meðal íslenskra
málara, þar sem hann hefur
ratað inn á brautir sem
óvenjulegar mega teljast hér
álandi.
Þetta stafar af skyldleika Vil-
lijálms með súrrealisma, þeirri
tegund sem notast við sjónhverf-
istækni (illusjónisma), til að
framkalla sálræn viðbrögð hjá
áhörfandanum. Notkun á mis-
munandi gildum eins og sama
litar til að laða fram þrívíddar-
kennd form er næsta sjaldgæf í
íslenskri nútímalist. í þeim efn-
um er Vilhjáímur skilgetið af-
kvæmi franska súrrealistans
Yves Tanguy. Munurinn er þó
allnokkur. Meðan Tanguy málar
furðulandslag líkt og frá öðrum
og fjarlægum plánetum, svipast
Vilhjálmur um úti í geimnum.
Lífræn og ólífræn forntin fljóta í
tómarúmi. Þau eiga sér enga fót-
festu, fremur en smástirni himin-
hvolfsins eða öreindir hins ósýni-
lega smáheims.
Málverk Vilhjálms eru því í
senn mikrokosmos og makrokos-
mos. Þau eru óhlutkennd, en
hlutbundin eigi að síður. Formin
skrifar
sem sigla um flötinn eru gjarnan
plánetulaga eða lífræn, minna
jafnvei á líffæri líkt og innvols úr
eyra. Stundum kallar málarinn
fram kjarnsýrukeðjur, en einnig
er farið að örla á ólífrænni fornt-
sköpun á borð við bergkristalla
sem umbreytast í geometrísk
frumform.
Það sem telja má heillavænlega
þróun, er aukin glíma Vilhjálms
við uppbyggingu myndflatarins.
Einföld formlausn fyrri verka þar
sem stakur hlutur flaut í til-
breytingarsnauðu tómarúmi,
hefur vikið fyrir flóknara samspili
lína, sem skipta fletinum, ein-
angra vissa myndhluta og skapa
formunum tvírætt og mótsagna-
kennt rými. Þetta eykur víddirn-
ar í málverkunum og gefur þeim
aukna spennu sem fyrri verk Vil-
hjálms skorti. Myndirnar verða
margbrotnari.
Einnig hefur litameðferðin
tekið stakkaskiptum til hins
betra. Einkum er notkun Vil-
hjálms á sígildari litasambönd-
um, grænum, brúnum og gráum
farsælli en fyrri tónameðferð.
Þau eru ef til vill sprottin af áhuga
og athugun á tækni klassískra
málara. Alltént er það til bóta og
eykur mjög virkni og verund
skynrænna áhrifa, sem þessum
verkum er ætlað að hafa á áhorf-
andann.
Málverk Vilhjálms eru ekki
súrrealísk, þótt aðferðarfræði
hans sé sprottin úr þeirri list. Þau
eru ekkí könnun á innri lendum
sálarlífsins né hinni frægu dulvit-
undFreuds. Þaðerfremurvísind-
askáldskapur atómaldarinnar
sem þrengir sér inn í málverk Vil-
hjálms. Hann tekur sér ferð á
hendur út í óravíddir alheimsins
og þvælist þar unt ókunnar slóðir,
svipað og Ódysseifur um
Miðjarðarhafið forðum daga. Á
vegi hans verða marglyttur,
smokkfiskar og þari, öll kynjadýr
geimsins birtast málaranum
ásamt Skyllu og Karybdís í formi
bergkristalla, oddhvassra, sem
gætu orðið ferðalangnum skeinu-
hættir. Hið eina sem vantar í
myndir Vilhjálms Bergssonar, er
söngur sírenanna. í málverkum
hans ríkir þögnin, jafnvel meir en
í flestum málverkum seinni tíma.
50 ferðávinningar innan lands
og utan bíða hinna heppnu í Stóra
ferðahappdrættinu, sem Alþýðu-
bandalagið hleypti af stokkunum til
að fjármagna kosningabaráttuna.
Hafa stuðningsmenn flokksins
fengið heimsenda miða og nú eru
þeir hvattir til að gera skil í flokks-
miðstöðinni, Hverfisgötu 105 eða
flokksskrifstofunum úti um land. A
sömu stöðum fást einnig miðar, og
kosta þeir 100 krónur.
Dregið verður í Stóra ferða-
happdrættinu 10. maí og eru vinn-
ingarnir freistandi; ferðir til Rim-
ini, Júgóslavíu, sumarhús í Dan-
mörku, ferðir til Toronto, Sviss,
Helsinki, Þrándheims, Amster-
dam, innanlandsflugferðir með
Arnarflugi, ferð til Akureyrar og
önnur til Borgarness
Halldór B.
Runólfsson
ritstjjórnargrein
Fyrsti maí
í sextíu ár hefur verkafólk hér í
Reykjavík gengið um göturnar
fyrsta maí til að efla sig til bar-
áttu, minna á kröfur sínar og rétt-
indamál. Dagurinn er löngu
orðinn að hefð, og eins og menn
vita fylgir sá ókostur hefðbind-
ingu, að frískleikinn vtkur fyrir
venjunni, broddur vígorðanna
deyfist. Sumir segja þá sem svo,
að við þessu sé ekkert að gera -
og draga það mjög fram, að menn
hafi ekki til einskis farið í verk-
föll,staðið í samningum, gengið í
kröfugöngum. En þeir sem ekki
eru eins þolinmóðir eða sáttfúsir
eru þá eins vísir til að leggja alla
áherslu á það, að lítið hafi miðað
á göngunni löngu, og kannski
breytist ekki neitt sem- máli
skiptir.
Hvaö breytist?
Það ætlar sér enginn þá dul í
stuttum leiðara að meta árangur
af starfi og baráttu íslensks verka-
fólks á liðnum áratugum. En öll
vitum við, að mannlífið hefur
breyst með róttækum hætti og
vísar hver eftir sínu höfði á al-
menn lífskjör, réttarstöðu verka-
fólks, jafnari möguleika til náms,
merka áfanga í félagslegri þjón-
ustu eða jafnréttisbaráttu
kvenna. Það er blátt áfram sið-
ferðilega rangt að vanmeta það
sem nú var nefnt - því þar með
væri sýnd lítilsvirðing miklu og
fórnfúsu starfi hundruða og þús-
unda karla og kvenna. Hitt er svo
annað mál, að verkalýðshreyfing
og flokkar henni tengdir hafa ald-
rei lokið sínum ætlunarverkum,
mörg vandamál verða seint leyst
svo vel sé, og með nýjum tíma
breytist einatt sjálft inntak þess
vanda sem við er að glíma.
Sömu kjör
En enn sem fyrr hljóta margir
að nefna fyrsttil jöfnun lífskjara
sem brýnast verkefni verkalýðs-
hreyfingar. Eins og menn vita er
hér ekki um einfalt verkefni að
ræða - ekki síst vegna þess, að í
reynd er það svo, að kauptaxtar
fyrir venjulegan vinnutíma segja
varla hálfa sögu af kjaramálum
hópa og einstaklinga. Þeim mun
brýnna er það, að menn leiti sem
kappsamlegast leiða til að stór-
auka vægi venjulegrar dagvinnu í
kjörum almennings til móts við
yfirborganafargan, yfirvinnu-
praxís og bónuskerfi, en allt þetta
hefur - meðal annars - hin
neikvæðustu áhrif á samstöðu
alþýðu og pólitískt heilsufar - auk
þess beina heilsutjóns sem vinnu-
þrælkun leiðir til.
Það hlýtur og að fylgja öllum
áformum um kjarajöfnun, að
þótt margt gott hafi verið unnið í
því að finna félagslegar lausnir á
húsnæðisvanda, þá er það
Arni
eitthvert brýnasta verkefni nú um
stundir að efla það kerfi og finna
fleiri leiðir til að leysa nýjar kyn-
slóðir undan því oki sem núgild-
andi lánakjör leggja á fólk.
Atvinnuleysi
Vofa atvinnuleysisins fer um öll
nálæg lönd, og þau kreppu-
einkenni sem víða gera vart við
sig hafa að vonum aukið áhyggjur
Bergmann
skrifar
manna af því að skrímsli þetta
gerði hér strandhögg. Reynsla úr
öðrum löndum minnir okkur á
það, að atvinnuleysið er í sjálfu
sér mikil prófraun á styrk og sam-
heldni verkalýðshreyfingar - eins
og sjá má af þeim kappræðum
sem fram fara í Danmörku og
víðar um að skapa fleiri mönnum
atvinnu með styttingu vinnutíma
og þá um það, að hve miklu leyti
tekjutap af slíkri breytingu er
bætt einstaklingum.Hér er einnig
spurt um pólitískan styrk verka-
lýðshreyfingar - hvort hún getur
komið í veg fyrir að atvinnuleysi
verði notað sem hagstjórnartæki
og það réttlætt með því að brýn-
ust sé baráttan við verðbólguna.
Samráðsnefnd norrænna verka-
lýðssambanda hefur einmitt ný-
verið vísað slíkum málatilbúnaði
á bug.
Yfir
heimsbyggðir allar
Fyrsti maí er alþjóðlégur bar-
áttudagur: á þeim degi minnast
menn verkalýðsforingja í fangels-
um einræðisstjórna, bannaðra
verkalýðsfélaga, hafa uppi mót-
mæli gegn mannréttindabrotum í
austur, suður og vestur. Á þeim
degi mótmæla menn því vígbún-
aðarkapphlaupi sem bæði stefnir
tilveru mannkyns í beinan háska
og stelur í revnd brauði frá svelt-
andi heimi. Á þeim degi er minnt
á mikla nauðsyn þess, að róttæk
breyting verði á viðskiptum
auðugra ríkja og snauðra - og um
leið er lögð á það þung áhersla,
að tilvera frjálsra verkalýðsfélaga
er ein höfðuðforsenda fyrir því,
að umbotaviðleitni komi að
haldi, aðneyðarhjálpoglangtíma-
aðstoð komi að raunverulegu
gagni í þeim hlutum heims sem
verst eru á vegi staddir.
- ÁB.