Þjóðviljinn - 01.05.1983, Síða 12

12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 30. apríl/1. maí 1983
Svala Sigurleifsdóttir skrifar frá New York:
„Fjall“ (frá 1980-82, 128x137 sm). Eitt af verkum Sigurðar Gúðmundssonar á Guggenheim-sýningunni.
Aö sitja i fílabeinsturni
í þessari borg eru peningar mál
málanna. Ef ég heföi í upphafi flutt inn
fílabeinsturn hér þá væri ég fyrir löngu
komin niöur á jörðina því þaö væri
örugglega búið aö stela fílabeininu. En
það má segja aö um stundarsakir sé
ég í vissri fjarlægð frá dægurþrasi á
íslandi.
Ég er í þeirri fjarlægð að íslensku dag-
blöðin eru venjulega viku til hálfsmánaðar
gömul þegar ég les þau. Stundum finnst
mér fátt læsilegt í þeim, en stundum eru í
þeim gullkorn eins og þetta: „Því að auk
foldarinnar sjálfrar og sögunnar verður
aldrei um eilífð til neitt ísland utan það
ísland, sem geymist í listmenningararfi
þess.“ Og þetta eru orð Árna Björnssonar
(tilbrigði við orð Árna Magnússonar?) í
smápistli um tónlistarárið 1982 í Helgar-
póstinum í seinasta mánuði. Þessi orð koma
honum í hug við að hlusta á Seðlabanka-
stjórann þungbúinn í útvarpinu að ræða
efnahagsmálin. Mér dettur nú einna helst í
hug að listmenningararfurinn hefur hingað
til ekki verið skapaður af fólki á banka-
stjóralaunum. Peningar hafa löngum verið
eins konar feimnismál meðal listamanna,
en það er að breytast. Það er ýmislegt sem
bendir til þess að myndlistarmenn ætli ekki
að sætta sig við það lengur að vinna þeirra
sé lítilsmetin, en afrakstur vinnu þeirra þó
oft notaður til að sanna að á íslandi búi
menningarþjóð. Það væri hægt að taka ótal
dæmi um þetta, en ég ætla að taka það
nærtækasta: Scandinavia Today menning-
arkynninguna sem enn er á dagskrá hér í
Bandaríkjunum.
Menningarkynning
eða vörukynning?
Ef ég ætti að draga ályktun af því sem
hefur verið skrifað um þessa menningar-
kynningu í íslensku dagblöðin, þá mundi ég
álíta að þetta væri fyrst og fremst kynning á
skinnkápum, þorskflökum, lopapeysum,
lambakjöti og öræfaferðum. Og kannski
líka kynning á þjóðhöfðingjum Norður-
landanna. Það hefur mest lítið verið fjallað
um þau listaverk sem kynnt hafa verið hér.
Eins og það sé ekki á hreinu að án listaverk-
anna, þ.e. vinnu listamannanna, þá hefði
ekki þurft neina þjóðhöfðingja á staðinn.
Það hefðu ekki verið neinar sýningar, engin
tónlist og enginn upplestur, - ekkert til að
tala um og hrósa.
Myndlist hefur verið sú listgrein sem
hvað mesta kynningu hefur hlotið hér í New
York. Aðalsýningin var í Guggenheim-
safninu, sem er eitt af stærstu myndlistar-
söfnunum hér. Þar voru þrjár sýningar
undir merkjum Scandinavia Today. Ein
sýning á verkum danans Asger Jorn (1914-
1973), önnur á verkum svíans' Öyvind
Fahlström (1928-1976) og sú þriðja á verk-
um tíu núlifandi myndlistarmanna. Þeir
voru frá Danmörku, Finnlandi, íslandi,
Noregi og Svíþjóð, tveir frá hverju landi.
Allir karlkyns! Fulltrúar íslands voru þeir
Hreinn Friðfinnsson og Sigurður Guð-
mundsson, báðir með þræl-góð verk. Þeir
hafa báðir verið búsettir í Hollandi um ára-
bil, enda búa hollenskir myndlistarmenn
við mun betri kjör en tíðkast á íslandi. Haf-
ið þið hugsað út í það hve mikið af þeirri
listsköpun sem við köllum íslenska hefur
farið fram á erlendri grund? Umfjöllun um
það gæti fyllt þykka bók.
Ódýr menningar-
sönnunargögn
Þegar þarf að sanna fyrir útlendingum að
við íslendingar liggjum ekki bara yfir þriðja
klassa kvikmyndum á vídeóspólum, heldur
séum við þjóð sem eigi sér hámenningu, þá
er gripið til myndlistarverka sem sönnun-
argagna. Jafnvel þótt það verði að sækja
þau til Hollands. Því skildi maður ætla að
myndlist væri í hávegum höfð af heildinni.
Er hún það? Á Listahátíð seinasta sumars
var einu prósenti af fjárhagsáætlun varið í
að kynna myndlist. Það voru um 30 þús.
krónur. Rökin fyrir svo nánasarlegri upp-
hæð voru þau að Listahátíð ætlaði sér ekki
að stunda taprekstur á menningarkynn-
ingu. Myndlistarsýningar áttu að standa
undir sér fjárhagsíega rétt eins og hljóm-
leikar. Nú berast hins vegar þær fréttir að
tapið á Listahátíðinni hafi verið um 750
þúsund krónur.
Já bara tapið á hátíðinni er tuttugu og
fimm sinnum sú upphæð sem ráðamönnum
fannst við hæfi að kynna myndlist fyrir.
Niðurstaðan af svona dæmi hlýtur að vera
sú að þegar kemur að heildinni að leggja
fram fé til að styðja myndlist þá er myndlist
lítils metin, en þegar það þarf að hreykja
sér af íslenskri menningu þá er myndlist
mikils metin. Og til að kóróna þennari
hugsunarhátt þá þykir það sjálfsagt að
myndverk íslenskra myndlistarmanna séu
notuð til að auglýsa hvað svo sem íslenskum
fjármagnseigendum gott þykir.
. í Þjóðviljanum á bls. 17 þann 16.-17. okt-
óber síðastliðinn er til dæmis það harmað
að íslensk fyrirtæki hafi ekki áttað sig í tíma
á því hvernig nota mætti auglýsingargildi
Scandinavia Today til fuilnustu. Auðvitað
verður að selja fiskinn, en mér finnst samt
ástæða til þess að íslenskir myndlistarmenn
hugleiði stöðu sína í þessu sambandi. Er
það sjálfsagt að íslenskir myndlistarmenn
láni verk sín endurgjaldslaust í skjóli menn-
ingarkynningar sem reynist svo ekki síst
vera auglýsing á hinum ýmsu vörum fyrir
hin og þessi fyrirtæki á íslandi? Það er öll-
um kunnugt að ágóði flestra þessara fyrir-
tækja rennur alls ekki til almenns verka-
fólks. Og það verður seint sagt með sanni
að íslenskir fjármagnseigendur hafi verið
myndlistarmönnum af SÚM-kynslóðinni
þeirra helsta stoð og stytta. Það mætti
meira að segja taka ótal dæmi um það
hvernig dagblað þessara fjármagnseigenda,
Morgunblaðið, hefur löngum gert lítið úr
starfi þessarar kynslóðar myndlistarmanna
á allan hátt í gegnum árin.
Viljum við listir
eða húmbúkk?
Þegar farið er fram á fé til menningar-
starfsemi frá því opinbera þá er svarið yfir-
leitt þetta: „Nú er hart í ári og engir pening-
ar til“. Alveg burtséð frá því hvernig árar.
Eins og allir viti ekki að það er illa farið með
heilmikið af þeim peningum sem til eru?
Maður þarf ekki að hafa komið nær hinu
opinbera en það, að hafa farið í gegnum
menntakerfið til að sjá mörg dæmi um
undarlega skiptingu á þeim peningum sem
til eru. Hér kemur eitt lítið dæmi:
Fyrir tæpum tíu árum stundaði ég nám í
málaradeild Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands og var líka við nám í enskudeild Há-
skóla íslands. Ég drakk morgunkaffið í
MHÍ við borð sem nemendur smíðuðu úr
gömlum upplýsingaspjöldum frá Torfu-
samtökunum sem negld voru á
símalínurúllur frá Landsímanum, stólarnir
voru ósamstæðir rimlastólar með trésetum
og bolla kom maður með sér. Ég er ekki að
kvarta. Þetta var ágætt og það var oft fín
stemming í kaffinu þar. Síðdegiskaffið
drakk ég í Lögbergi því sumir enskutímarn-
ir voru þar á fyrstu hæð. Þar drakk ég kaffið
úr finnskum fontum með undirskál, köku-
disk, sykurkari og rjómakönnu í stíl, í þægi-
iegum leðurstólum við lág harðviðarborð
með flísum og á veggjunum blöstu við
málverk eftir viðurkennda íslenska málara.
Það var öllum sem sátu við harðviðarkaffi-
borðin í Lögbergi ljóst, að ástæðan fyrir
þessum flottheitum var sú að stór hluti
kennaranna í lögfræði var oft og iðulega frá
kennslu við það að stjórna því í hvað alm-
mannafé varvarið,þeir voru að stjórna ís-
landi. Ef lögfræðin hefði getað sætt sig við
minni íburð þá hefði mátt nota heilmikið af
almannafé til að byrja á grunni að húsi fyrir
Myndlista- og handíðaskóla íslands.
Einhvern veginn er alltaf hægt að redda
peningum þegar byggja á bankabyggingar,
diskóhallir og stórverslanir, á meðan alls
engir peningar fyrirfinnast ef minnst er á að
byggja Myndlista-og handíðaskóla, Al-
þýðuleikhús eða koma upp góðum
tónleikasal. Er þetta það sem við viljum?
Ef svarið er já þá finnst mér eðlilegast að
þegar það þarf næst að sýna menningar-
ástandið á íslandi í útlöndum verði sett upp
sýning á seðlum hér í Guggenheim-safninu,
í stað ljóðaupplesturs verði diskódans og í
stað þess að flytja verk eftir íslenska tóns-
miði þá verði bara boðið upp á sefjandi
mússak úr stórverslunum. Þá yrði forvitni-
legt að vita á hvað þjóðhöfðingjar legðu
áherslu í sínum opnunarræðum.
Þegar rætt er um hagsmuni myndlistar-
manna kemur alltaf að því að raunveruleiki
þeirra stangast á við goðsagnir um þá. Ein
slík goðsögn gengur út á það að sköpun
myndlistar sé hafin yfir tíma og rúm. Sam-
kvæmt þessari goðsögn er myndsköpun
listamanns algerlega óháð því hvort við-
komandi hefur í sig og á. Gott ef það er ekkí
almennt álitið farsælast að myndlistarmenn
séu sem blankastir. Frístundamálari, sem
er að atvinnu annað hvort tannlæknir eða
lögfræðingur (skammarlegt að muna þetta
ekki!), sagði í blaðaviðtali seinasta vor á þá
leið að hann hefði ekki gert myndsköpun að
æfistarfi sínu því hann hefði ekki viljað vera
fátækur eins og Kjarval. En augnablik! Ef
öll verk Kjarvals væru metin á gangvirði í
dag mundi sú upphæð mun hærri en eignir
meðal-tannlæknis eða meðal-lögfræðings.
Þó var Kjarval lengst af alls ekki auðugur
maður. Sköpunarverk Kjarvals prýða nú að
mestu veggi íslenskrar borgarastéttar. Eitt
af hagsmunamálum íslenskra myndlistar-
manna er að koma í veg fyrir að aðrir en
myndlistarmennirnir hirði launin fyrir
vinnu þeirra.