Þjóðviljinn - 05.05.1984, Qupperneq 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 5. - 6. maí 1984
fréttasKýrina ___________
Uppgj öf
upplausn,
ringul-
reið
Það fer vart framhjá lands-
mönnum nú þegar rétt tæpt ár
er liðið frá því að ríkisstjórn
íhalds og framsóknar tók við
völdum, er farið að bresta ill-
þyrmilega í stjórnarsamstarf-
inu og hin áður samhenta
afturhaldsstjórn kaupskerð-
ingar og niðurskurðar, riðar til
falls vegna sundrungar jafnt
innan stjórnarflokkanna sem í
millum þeirra. Atburðarás síð-
ustu vikna hefur sannað á
áþreifanlegan hátt hversu
staða stjórnarinnar er veik
vegna þess innbyrðis sundur-
lyndis og nú er svo komið að
meiriháttar uppgjör er óum-
flýjanlegt.
Hundleiðir
Eftir aö fjármálaráðherra opin-
beraði „Stóra gatið“ fyrir tveimur
mánuðum hefur áður samstilltur
leikur stjórnarinnar snúist upp í
mikla togstreitu, sundurþykkju
og j afnvel persónulega ó vild, sem
hefur speglast í hatrömmum
deilum stjórnarsinna jafnt í hlið-
arherbergjum sem í fundarsölum
alþingis.
Pað var forsætisráðherra sem
fyrstur gafst upp á leiknum og
sagðist vera orðinn „hundleiður á
gatinu“ og Albert væri „problem
í stjórninni". Þegar svo tillögu-
pakkinn var opnaður í vikunni
eftir endalaus fundahöld, þref og
yfirlýsingar í allar áttir, kom í ljós
að það var ekki aðeins forsætis-
ráðherra sem var orðinn leiður,
stjórnin hafði eins og hún lagði
sig gefist upp.
Mangó-deilan
En það eru fleiri spjót sem
beinast gegn stjórninni Mangó-
málið svokaliaða er meira alvöru-
mál en margur heldur. Þar ætlar
fjármálaráðherra að sýna fram-'
sóknarmönnum í tvo heimana og
þar á hann tryggt heimaland í heiþ
ögu stríði íhaldsins við „land-1
búnaðarmafíu“ framsóknar.
Búið er að skipa átta manna
nefnd ráðherra og annara „sér-
fræðinga“ úr ráðuneytum til að
leyta lausnar á þessu heita deilu-
máli, en Albert hefur marglýst
því yfir að hér ætli hann í engu að
láta undan. Mangósopinn, kakó-
mjólkin og Jógi skulu skattlögð.
Flokksbræður Alberts á þingi
hafa farið hljóðir með veggjum
því þeir vita að honum er alvara
og hér reynir mjög á þolrif stjórn-
arinnar. Hafa stjórnarþingmenn
m.a. lýst því yfir við undirritaðan
að hér sé um að ræða eitt erfið-
asta deilumál sem stjórnin hefur
átt við að glíma til þessa, þar sem
enginn getur látið sitt eftir.
Búseti og loforðin
Enn nýtt harðvítugt deilumál
skaut síðan upp kollinum á þingi
á miðvikudag þegar Halldór
Blöndal lýsti því yfir að hin nýju
húsnæðislög sem stjórnin ætlaði
að keyra í gegnum 2. umræðu í
fyrradag tryggðu Byggingasam-
vinnufélaginu Búseta á engan
hátt rétt til lána samkvæmt lögum
um félagslegar íbúðir. Þessi yfir-
lýsing sem stærsti hluti þingflokks
Sjálfstæðismanna segir sig sam-
þykka kom félagsmálaráðherra
Alexander Stefánssyni mjög í
opna skjöldu og sagði hann í sam-
tali við Þjóðviljann ekki skilja
hvað svona árásir á Búseta ættu
að þýða.
Félagsmálaráðherra hefur ver-
ið yfirlýsingaglaður varðandi
húsnæðismál á hinum stutta ferli
sínum í embætti en lítið gengið
eftir af þeim loforðum sem hann
hefur gefið húsbyggjendum og
kaupendum. Byggingasjóðir
ríkisins og verkamanna eru sem
næst tómir og loforðin þarf að
uppfylla með erlendum lánum.
Sjálfstæðismenn þykjast vita að
Alexander þoli vel að kyngja
einu loforðinu til viðbótar og því
lítil áhætta á setjast á Búseta sem
á engan hátt fellur undir hug-
myndafræði þeirra um einstakl-
ingshyggju og eignarrétt.
Alexander er hins vegar í
mikilli klípu því loforðið er stórt
og fjölmargir flokksbræður hans
sem hafa skipað sér undir merki
Búseta ætlast til þess sem aðrir að
menn standi við gefin loforð. Hér
er því tekist á í hatrammri glímu.
Yfirlýsingar Friðriks
Á fundi Sjálfstæðismanna á
Seltjarnarnesi sl. fimmtudags-
kvöld brast Friðrik Sophusson
síðan þolinmæðin. Hann lýsti því
þar yfir að stjórnarsamstarfið
væri komið út í algerar ógöngur,
stokka þyrfti spilin upp, skipta
um ráðherra og koma Þorsteini
Pálssyni formanni flokksins að.
Það gengi ekki lengur að formað-
urinn væri utangátta f flokknum
og þingflokkurinn væri skilinn út-
undan í allri ákvörðunartöku. Ef
stjórnarsamstarfið ætti ekki að
fara í vaskinn þá þyrfti að setjast
niður og endurskipuleggja hlut-
ina „því annars myndi flokkurinn
leysast upp í óskiljanlegar ör-
eindir“, eins og Morgunblaðið
hefur eftir varaformanninum á
baksíðu í gær.
Friðrik lýsti því líka yfir á fund-
inum með Seltirningum þar sem
Ólafur G. Einarsson formaður
þingflokksins var einnig mættur,
að ríkisstjórnin hefði gefist upp
við að fylla upp í gatið. „Verið
væri að ýta vandanum á undan
sér sem þýddi að Sjálfstæðis-
flokkurinn kæmi buxnalaus til
næstu kosningabaráttu“. Ef
menn væru ekki tilbúnir að taka á
þessum málum af einhverrri festu
þá ætti að boða til nýrra kosn-
inga.
Morgunblaðið
búið að fá nóg
Það vekur sjálfsagt furðu
margra að Morgunblaðið skuli á
svo áberandi hátt opinbera þau
innbyrðis átök sem nú geisa jafnt
innan þingflokks sjálfstæðis-
manna og ríkisstjórnarinnar.
Menn vilja minnast þess að litlir
kærleikar eru í millum pólitísks
ritstjóra Morgunblaðsins Björns
Bjarnasonar og Friðriks frá því
að sá fyrrnefndi féll í sögufrægum
kosningum fyrir varaformannin-
um til formanns SUS hér um árið.
Fréttin af ummælum Friðriks á
Seltjarnarnesi sé því tilraun til að
skapa óeiningu um hann innan
flokksins.
Trúlegri er hins vegar sú
skýring sem undirritaður hefur
eftir áhrifamanni í flokknum að
lengur gat Morgunblaðið ekki
þagað yfir þeirri endaleysu sem
víðgengist hefur í stjórnarsam-
starfinu. Sjálfstæðismenn séu að
missa niður um sig buxurnar og
það verði að grípa inní áður en
öllu verður keyrt í strand. Það
þurfi að skipta um forystulið í
stjórninni og það gangi ekki
lengur að hinn „sterki“ formaður
flokksins sé hafður í hlutverki
sendisveins í þinghúsinu.
Lúðvík
Geirsson
skrifar
Það er heldur engin tilviljun að
það er Friðrik Sophusson vara-
formaður flokksins sem gefur
upp boltann. Hann hefur haft
þann starfa í vetur að halda utan
um þingflokkinn og reyna að
halda opnu sambandi við ráð-
herra flokksins. Sundurlyndið og
sambandsleysið er orðið slíkt að
ekki verður lengur við unað.
Þingmenn hafa ekki fengið þær
upplýsingar sem þeir hafa óskað
frá ráðherrum flokksins og við
uppfyllingu fjárlagagatsins fengu
þeir hvergi nærri að koma og
jafnvel veigamiklum ákvörðun-
um eins og um 10% viðbótar-
bindiskyldu banka var komið í
lagafrumvarp stjórnarinnar án
vitundar þingflokksins, eins og
Morgunblaðið upplýsti sl.
fimmtudag.
Hver á að ríkja?
Þar sem aðeins hálfur mánuður
er eftir að þingi og fjölmörg
mikilvæg lagafrumvörp óaf-
greidd er ljóst að stjórnarflokk-
arnir verða að halda vel á spöð-
unum ef eitthvað á að ganga að
afgreiða mál fyrir þinglok. Það er
ljóst að sú mikla spenna sem ein-
kennt hefur stjórnarsamstarfið
undanfarnar vikur mun fara vax-
andi og þótt málamyndasamstarfi
verði haldið upp framm yfir þing-
lok, þá verður ekki komist undan
því uppgjöri sem Friðrik Sophus-
. son hefur óskað eftir.
Þar verða menn að gera upp
við sig hvort gefa á stjórnarsam-
starfið upp á bátinn eða skipta
um lið í fremstu víglínu. Átökin
verða hörð, því eins og mál
standa í dag þá er enginn ráð-
herra flokksins tilbúinn að standa
upp fyrir formanninum.
Állra augu beinast að sjálf-
sögðu að Albert Guðmundssyni
en það eitt að hann veit að flestir
þingbræður hans og forsætisráð-
herra að sjálfsögðu vilja losna við
„próblemið" stælir hann í því að
sitja sem fastast. Geir Hallgríms-
son er ekki tilbúinn að standa upp
fyrir Þorsteini nema frekari upp-
stokkun eigi sér stað í stjórnarlið-
inu og þar stendur hnífurinn í
kúnni því hvorugur Mattanna er
tilbúinn að fylgja honum úr stóln-
um, hvað þá Ragnhildur eða
Sverrir.
Kosið í haust?
Það er því ekki ólíklegt að nið-
urstaðan úr þeim innanflokks-
átökum í Sjálfstæðisflokknum
sem nú hafa verið færð upp á yfir-
borðið í gegnum Morgunblaðið,.
verði sú að aðeins ein fær leið sé
fyrir höndum. Þingrof og nýjar
kosningar í haust þar sem yngri
kynslóðin í flokknum lýsir ábyrgð
skipsbrotsins á herðar þeim
„gömlu“ og segist tilbúin að tak-
ast á við vandann af alvöru.
-*g
r itst jórnargrei n
Sameiningarafmœli rithöfunda
Um þessar mundir eru liðin tíu
ár frá því að rithöfundar samein-
uðust í einum samtökum, Rit-
höfundasambandinu, en það
hafði þá alllengi verið til sem
samstarfsform tveggja rithöfund-
afélaga sem höfðu lengi átt í ým-
islegum erjum.
Margar ástæður liggja til þess,
að sambúðarvandamál verði í
samtökum listamanna enn erfið-
ari en í flestum samtökum öðrum
- er af því löng reynsla úr mörg-
um löndum. í ljósi þeirrar stað-
reyndar er það í raun mjög
merkilegt, hve vel Rithöfunda-
sambandinu hefur þrátt fyrir allt
gengið í því að skapa samstöðu
um helstu hagsmunamál rithöf-
unda. Ýmsir þeir sem fátt sjá
annað í menningarlífi en rauð
skrímsli, sem ætli að gleypa listir
og bókmenntir, hafa að sönnu
gert ýmsar tilraunir til að hnekkja
þessum samtökum og eyðileggja
þau ef hægt væri, en sem betur fer
hafa þeir ekki haft erindi sem erf-
iði.
Eins og allir vita freistast fs-
lendingar gjarnan til að státa af
því að þeir séu bókmenntaþjóð,
skrifi mikið og lesi öðrum meira.
Það er auðvitað ekki nema rétt og
satt, að líf þjóðarinnar hefur ver-
ið nátengt lífi bókanna, það er
líka rétt að bókmenntir vekja enn
áhuga, sem er að líkindum mun
meiri en gengur og gerist í
skyldum samfélögum. En hitt er
líka víst, að bókin á í vaxandi
samkeppni um athygli og tíma
fólks - og þá ekki síst við alþjóð-
legan skemmtanaiðnað sem vill
metta hvern jarðarbúa með
stöðluðu myndefni fyrir tilstilli
hins kurteislega en grimma yfir-
gangs markaðslögmálanna. Það
er því full ástæða til að hafa
áhyggjur af bókinni, sem hefur
öðru fremur verið hinn íslenski
fjölmiðill, sá spegill sem við
höfðum getað skoðað í okkar
mannlíf og sérkenni þess.
Nú er það auðvitað ekki á færi
neinna hagsmunasamtaka á borð
við Rithöfundasambandið að
tryggja stöðu bókmennta í vitund
þjóðarinnar, þar koma fjölmarg-
ir aðilar aðrir og áhrifasterk öfl
við sögu. En samtökin hafa engu
að síður náð umtalsverðum ár-
angri á því sviði, sem þeim er
eðlilegast að beita sér - í því að
gera það lífvænlegra en áður að
skrifa á íslensku. A liðnum árum
hefur Rithöfundasjóður orðið
veigamikið skref í þá átt, að starf
rithöfundarins njóti lágmarksvið-
urkenningar, en sé ekki talið falla
undir meira eða minna æskilega
sérvisku. Þýðingarsjóður hefur
og verið stofnaður sem auðveldar
leiðir merkra erlendra bók-
mennta til íslendinga með aðstoð
sæmilega skrifandi manna. Ýmis-
legt fleira jákvætt hefur gerst á
sviði þeirrar kjarabaráttu sem við
aðstæður okkar tíma er í vaxandi
mæli barátta fyrir hlutskipti bók-
mennta í þjóðlífinu.
Hitt er og víst, að mörg slík mál
bíða enn úrlausnar, ekki síst
vegna þess, að meira en nóg er
um þá íhaldssemi sem eitt sinn
sagði, að bókvit yrði ekki látið í
askana, og nú um stundir vill
helst fela örlög bókmennta sem
og annars menningarlífs hinni
„ósýnilegu hönd“ markaðslög-
mála og láta þar við sitja. Von-
andi tekst samtökum rithöfunda,
sem og samtökum annarra lista-
manna, sem best að kveða niður
þá drauga, sem geta, ef þeim
tekst að koma ár sinni fyrir borð,
haft einstaklega skaðleg áhrif
einmitt á menningarlíf örsmárrar
þjóðar.