Þjóðviljinn - 30.09.1988, Blaðsíða 15

hringi á Flugleiðir í leit að upplýs-
ingum, Flugleiðir vísi því á sendi-
ráðið sem síðan segi því að ef til
vill gæti það fengið þessar upplýs-
ingar inni í Jónshúsi; í Islands
kulturhus, þetta heitir jú Islands
kulturhus á dönsku. Svo kom
þetta fólk hingað og hér var engar
upplýsingar að fá heldur. Þá gat
fólk orðið ansi svekkt og klóraði
sér í hausnum og spurði hvernig
þetta væri eiginlega með okkur.
Þess vegna ákváðum við þrjár
að reyna að gera eitthvað í mál-
unum. Við fengum styrk frá
stjórn hússins sem byrjunarfé til
að kaupa nokkrar bækur í land-
kynningarskyni og erum að
innrétta hérna herbergi sem á
eingöngu að vera undir bækur,
bæklinga og blöð um ísland. Það
er nefnilega ótrúlegur áhugi á
landinu hérna og við urðum bara
að gera þetta. En þetta er
eitthvað sem við höfum unnið
fyrir utan okkar hefðbundna
vinnutíma, bara vegna þess að
við höfum skammast okkar. Það
er svo leiðinlegt að standa hér í
húsi Jóns Sigurðssonar og segja
svo við allt þetta fólk „því miður
það er ekki til, þið verðið að fá
þetta þegar þið komið til ís-
lands”. En Danir eru ekki svona,
þeir eru miklu skipulagðari en við
og skipuleggja sína ferð ef þeir
eru að fara til íslands. Þessari
hugmynd var tekið mjög vel af
stjórn hússins.
í draumaheimum
- Þannig að hér er broddur af
starfsemi menningarmiðstöðvar
og því kannski ekki vitlaust að
stíga skrefið til fulls?
Tvímælalaust, við höfum oft
talað um hvað það væri frábært ef
við hefðum betri aðstöðu, stærra
húsnæði og betur innréttað og
svona og svona. Við höfum látið
okkur dreyma og flogið í drauma-
heimum út í bæ í stórt húsnæði og
verið búin að innrétta það í hug-
anum. Það finnst svo mörgum
Dönum og íslendingum reyndar
líka skrýtið að ég standi hérna án
þess að hafa föst laun. Mörgum
sem koma hérna í fyrsta skipti
dettur ekki annað í hug en ég hafi
föst laun hjá ríkinu, því ég stend
hérna og er ekki bara að selja það
sem ég hef bakað, heldur er að
tala við fólk og leiðbeina því og
ráðleggja. Ég er með leynilegt
símanúmer því fólk gerði ekki
greinarmun á heimilinu mínu og
Jónshúsi. Það hringdi á öllum
tímum og þetta var ekki orðið
hægt. Stelpurnar í sendiráðinu
segja mér að það gerist í hverri
viku að þangað hringi fólk sem
hefur leitað að nafninu mínu í
símaskránni, finnur það ekki þar
og hringir í upplýsingar sem segja
því að ég sé með leyninúmer. Síð-
an hringir það í sendiráðið og vill
fá númerið uppgefið þar. En þau
í sendiráðinu gefa auðvitað ekki
númerið upp. Ég verð náttúrlega
að standa vörð um mitt heimili,
þetta var hræðilegt á tímabili en
hefur mikið lagast. Fólk getur
hringt í Jónshús og ef ég er ekki
þar getur það skilið eftir skila-
boð.
Frá töpurum
á toppinn
- Nú ertu búin að vera í Jóns-
húsi í 5 ár. Hefur ekki margt bæði
skemmtilegt og leiðinlegt komið
fyrir á þeim tíma?
Auðvitað, og maður minnist
margs en er hræddur við að láta
fara frá sér sögur, það eru svo
margir viðkvæmir og brothættir
að maður geymir þetta með
sjálfri sér. En starf eins og þetta
er ákaflega margþætt eins og ég
hef reynt að lýsa fyrir þér og oft á
tíðum ákaflega þreytandi, það er
að segja þetta er oft mikið starf
fyrir lág laun. En samt er eitthvað
sem gerir það að verkum að ég
hætti ekki. Maður kynnist ótrú-
lega mörgu fólki í þessu starfi,
ótrúlega mörgu og gífurlegri
breidd. Hingað kemur allt frá fé-
lagslegum töpurum upp í toppinn
af íslensku þjóðinni. Stundum
hef ég verið svekkt en ég hef
kynnst svo mörgu góðu fólki sem
mun aldrei hverfa úr huga mínum
og það heldur mér gangandi. Það
er auðvitað alltaf leiðinlegt þegar
fólk er að fara og hér skiptir mjög
ört um fólk. Þetta er kannski fólk
sem maður hefur kynnst vel og
kann vel við en síðan einn góðan
veðurdag fer það heim, tími þess
er búinn. Þá er allt mjög dapur-
legt og þungt yfir öllu.
En svo koma bara nýir og það
er gaman að kynnast nýju fólki,
kynnast viðhorfum fólks til lífsins
og tilverunnar og kynnast nýjum
hugmyndum. Það er þetta sem
heldur mér hérna; fólkið sem mér
þykir gaman að kynnast og tala
við. Auðvitað hefur maður orðið
svekktur á þeim sem hafa reynt
að notfæra sér mann, fá lánað og
hverfa síðan eða eitthvað slíkt.
En ég er búin að búa í Kaup-
mannahöfn í 8 ára og á þeim tíma
hafa orðið mikil skipti á fólki.
Allt fólkið sem var hérna þegar
ég kom út er meira og minna farið
heim. Maður hugsar sig oft um
þegar fólk fer að fara en þrátt
fyrir púlið og stritið er eitthvað
sem heldur í mann hérna.
- Hvað ferðu reglulega heim?
Það er ekki hægt að segja að ég
fari reglulega ti íslands. Ég fór
síðast fyrir þremur árum, var í
þrjár vikur í júlí 1985. Að vísu fór
ég aðeins heim í janúar 1986 þeg-
ar faðir minn varð bráðkvaddur
en það telst varla með.
A meðan ég er að tala við
Bergljótu hringir síminn. Ég
heyri í henni innan úr eldhúsinu,
hún talar við einhvern á dönsku.
Skömmu síðar kentur hún til
baka.
Þetta var maður sem hringdi í
mig vegna þess að hann hafði
fundið í fórum sínum þrjár gaml-
ar myndir. Hann er að sortera
eitthvað, ábyggilega að fara á
elliheimili og segist hafa fundið
þrjár eldgamlar myndir frá því í
kringum 1890 sent hafi verið
teknar í Reykjavík af frænda
hans sem var apótekari. Hann
segist vilja gefa Reykjavíkurborg
eða einhverju safni í Reykjavík
myndirnar og ég sagði honum að
ég myndi kanna málið svo mynd-
irnar kæmust í réttar hendur.
Þarna geturðu séð að það er
allt milli himins og jarðar sem
maður er spurður urn hérna. Það
er hringt, fólk flettir upp Islands
kulturhus, sem villir dálítið á sér
heimildir því fólk hringir hingað
og heldur að Jónshús sé
upplýsinga- og menningarmið-
stöð, hér fái það að vita allt og
maður á að vita allt. Fólk verður
bara hissa ef maður segir „því
miður ég veit ekki, þú verður að
hringja á morgun, ég skal gera
mitt besta“.
Prestshjónin hafa líka reynst
íslendingum í Kaupmannahöfn
vel. Það lendir fyrst og fremst á
prestinum Ágústi Sigurðssyni að
heimsækja fanga sem eru á stund-
um margir í Kaupmannahöfn.
Síðan heimsækir hann mikið af
sjúklingum. Hann fer langar
leiðir, um allar trissur til að
heimsækja íslenska sjúklinga og
þau hjónin hafa reynst aðstand-
endum sjúklinga mjög vel.
- Hvað koma margir hingað að
jafnaði á samkomur eins og þegar
íslenskur tónlistarmaður treður
upp eða rithöfundur les úr verk-
um sínum?
Það er misj afnt, hér er oft hátt í
hundrað manns. Þegar mest er
fer ekkert sérstaklega vel um fólk
en oft mega sáttir þröngt sitja.
Þegar þekktir listamenn hafa
komið að heiman troðfyllist hús-
ið og það hafa nokkrir þurft frá
að hverfa og verið heldur súrir og
þungir á brún.
Við reynum alltaf að hafa í
gangi eina málverkasýningu.
Annað hvort sýna fslendingar
búsettir hér í landi eða Danir og
danskir listamenn sem hafa farið
til íslands og málað og teiknað.
Þetta er ákafíega vinsælt og gefur
ungum listamönnum tækifæri til
að sýna í fyrsta skipti. Síðan sýna
hérna aðrir sem eru orðnir þekkt-
ir og frægir.
Skammast sín
- Ef þú værir í þeirri stöðu að
ráða því alveg hvað fer hér fram,
hvernig myndir þú vilja hafa
starfsemina?
Fyrir það fyrsta myndi ég vilja
hafa föst laun hjá íslenska ríkinu
þannig að ég gæti haft manneskju
hérna í vinnu hjá mér sem ég gæti
alltaf gripið tií, eins og ég geri
núna, manneskju sem leysir mig
af þegar ég er að kenna og ein-
hverntíma þarf ég að eiga frí. Ég
myndi vilja hafa meiri menning-
arstarfsemi í Jónshúsi en nú er.
Ég hef séð fyrir andlegu fóðri
hérna undanfarin ár að lang
mestu leyti en félögin, Náms-
mannafélagið og íslendingafé-
lagið hafa ekki staðið sig nógu
vel, fyrir utan eina ntenningar-
viku sem Kristín Oddsdóttir
Bonde stóð fyrir á síðasta hausti
og var ákaflega vel sótt. Sýningin
var haldin á vegum íslendingafé-
lagsins og ég myndi vilja hafa
meira af slíkri starfsemi í Jóns-
húsi. Þá myndi ég líka vilja hafa
tíma til að tala við fólk og ráð-
leggja því, bæði íslendingum og
kannski ekki hvað síst Dönum.
Maður skammast sín oft upp fyrir
haus þegar maður er upptekinn
hérna inni og hefur ekki tíma til
að tala við fólk eða hópa sem
koma hingað og eru að spyrja um
eitthvað ákveðið, en fólk kemur
hingað af því að það heldur að
þetta sé Kulturhus, heldur að
þetta sé upplýsinga- og ntenning-
armiðstöð.
Guðrún Ögmundsdóttir var
hérna með félagsráðgjöf fyrir
nokkrum árum og vann hérna í
húsinu einu sinni eða tvisvar í
viku og það reyndist full þörf á
því. En þetta var svo illa launað
að hún og aðrir sem voru hér með
ýmsa þjónustu gáfust upp, þetta
var svo mikil sjálfboðavinna. Og
þá komum við aftur að því sama
að þegar fólk fær næstum ekkert
fyrir það sem það er að gera en
leggur mikla vinnu í, er náttúr-
lega takmarkað hvað er hægt að
halda lengi áfram.
íslenska
fyrir hesta
- Þú starfar líka við kennslu.
Hverjir eru nemendur þínir?
Eg er að kenna Dönum ís-
lensku á vegum eins virtasta
málaskóla hér í borg ef ekki hér í
landi sem heitir „Studie skolen“,
og það finnst mörgum ákaflega
furðulegt að ég skuli vera að
kenna Dönum íslensku og spyrja
hvaða Dönum? Ég byrja á því að
spyrja nemendurna hvers vegna
þeir vilji læra íslensku. Þetta er
fólk í háskólanámi eða vinnu og
gegnumgangandi er þetta fólk
sem hefur einhver tengsl við ís-
land eða íslendinga. Kannski
fólk sem á íslenska maka eða á
einhverja fjarskylda ættingja á ís-
landi og síðast en ekki síst fólk
sem hefur áhuga á íslenska hest-
inum. Þetta er alveg furðulegt.
mér finnst þetta alveg makalaus
samsetning. Svo hefur komið
fólk sem hefur engin tengsl og
bara ætlar að læra íslensku en það
hefur yfirleitt engan grundvöll
fyrir náminu þannig að það gefst
upp. íslenskan er það þungt mál
að fólk verður að hafa einhvern
stuðning þannig að þegar það
kemur heim geti það kannski sagt
eitthvað sem það hefur lært í tím-
um.
Núna er ég með tvo bekki, um
40 nemendur og verð með fleiri í
febrúar. Ég kenni úti í háskóla,
þar sem fullorðinsfræðslan á inni.
Þetta er ákaflega spennandi en
erfitt, hausinn á rnanni er að
springa þegar maður kemur heirn
á kvöldin. En það er eitthvað
gaman og gefandi við þetta engu
að síður.
- Þú hefur tekið að þér hérna í
Kaupmannahöfn tvö störf sem
bæði fela í sér töluverða fórn.
Hvað er það sem dregur þig í
svona störf?
Ég veit það ekki alveg en hef
oft velt þessu fyrir mér. Ég hef
óbilandi áhuga á manneskjunni
og get ekki setið á skrifstofu dag-
inn út og inn, ég á sjö systkini og
er elst af þeim. Við erum 8 og
fædd á 10 árum og ég var oft á
tíðum hálfgerður hani í hópnum,
stjórnaði og ráðskaðist með yngri
systkini mín. Ég held semsagt að
ástæðuna megi rekja til fjölskyld-
unnar. Ég elst upp í þetta stórri
fjölskyldu og er að ráðskast og
stjórna, kannski er það bara þörf
sem rekur mig áfram. En mér
finnst þetta gaman, ég þrífst ekki
nema innan um hóp af fólki, er
félagsvera og hef áhuga á fólki og
því sem það tekur sér fyrir hend-
ur.
- Líturðu á Islendinga í Kaup-
mannahöfn sem eina fjölskyldu?
Kannski. Hér í íslendinganý-
lendunni í Kaupmannahöfn
skiptist fólkið niður í hópa sem
fara dálítið eftir svæðum, .til
dæmis eftir þeim stúdentagarði
sem það býr á, þar sem myndast
kannski smá þorp af íslending-
um. En það er alveg rétt að ég á
mína fjölskyldu í Kaupmanna-
höfn þó hún fari ekki eftir blóð-
böndum. Fjölskyldan eru þeir
vinir sem ég hef eignast hérna og
við stöndum saman eins og klett-
ur ef eitthvað bjátar á. Svona
hafa það flest allir, það eru allir í
einhverjum svona hóp. Þeir sem
ekki búa á stúdentagörðum koma
hingað og kynnast fólki og svo
framvegis.
- En ert þú ekkert á leiðinni
heim?
Nei, ég held ekki. Það er ágætt
að vera íslendingur í Kaup-
mannahöfn. Það spyrja margir ís-
lenskir ferðamenn sem koma
hingað á sumrin „ertu bara alveg
að verða dönsk?“ og ég er alltaf
fljót að svara neitandi. Ég verð
aldrei Dani, ég er íslendingur bú-
settur í Kaupmannahöfn og líkar
það vel. Hefur tekist ágætlega að
hreiðra um mig og byggja upp
mitt heimili og ég hef fallið vel
inn í kerfið hérna og geðjast vel
að Dönum. En ég er ekki eins og
Danir, við erum þegar á allt er
litið mjög ólíkir þeim. Skaps-
munirnir, vinnusemi og hugsana-
hátturinn er yfirleitt allt annar.
Þeir eru ákaflega þægilegir og
mín skoðun er að það sé gott að
eiga við þá.
Það er líka erfitt þegar maður
er búinn að búa lengi einhvers-
staðar einsog ég hér í Kaup-
mannahöfn í 8 ár, að fara að rífa
sig upp og flytja til íslands. En
kannski geri ég það einhverntím-
ann. Mér finnst bara ástandið
eins og það er í dag ekki vera þess
virði að ég fari að rífa barnið mitt
og mig upp með rótum. Þó ég lifi
engu lúxuslífi hérna held ég að ég
hefði það verra á íslandi. Ég á
ekkert þak yfir höfuðið á íslandi
þannig að ég þyrði varla að flytja.
Mér er náttúrlega hlýtt til íslands
og íslendinga, þetta er landið
mitt og ég á mína fjölskyldu og
vini á íslandi. Þrátt fyrir þetta
hefur aldrei helst yfir mig alvar-
leg heimþrá.
Ólíkur
verkalýður
- Hvernig horfir Island við Is-
lendingi í útlöndum? Finnst þér
ástandið heima vera verra en þeg-
ar j)ú fórst út 1980?
Ég verð nú að játa það að ég
fylgist ekkert ægilega vel með,
það er mjög takmarkað sent ég
les íslensku blöðin. En ég er á
þannig stað að ég heyri í mörgu
fólki sem er að taia urn ástandið
heima. Þó fólk hafi unnið mikið
þegar ég fór 1980 held ég að það
vinni enn meira núna, ég skil
þetta ekki alveg. Þetta er eitt-
hvað botnlaust þarna heima. Það
er brjálæðislegt verð á mat, það
er einhver skattur á matvöru en
svo eru lúxustæki eins og hljóm-
flutningstæki og myndbandstæki
á lægra verði en hér í Danmörku.
Launin eru herfileg og mér skilst
á fólki sem kemur hingað að það
hefði haldið að ástandið myndi
batna við staðgreiðslukerfi skatta
en það segir mér að það hafi
versnað, ástandið hafi aldrei ver-
ið eins slænit. Mér finnst samt að
fólk hafi alltaf sagt þetta. En ég
skil ekki að allir skuli vera á
hausnum en samt lifi margir
svona flott. Lífsstandardinn er
miklu hærri á íslandi en hér en
það vinna allir svo mikið. Mér
skilst að öll verkalýðsbarátta sé
lömuð af því að það hefur enginn
tíma til að fara á fundi, þetta
finnst mér ákaflega sorglegt. Hér
er fólk miklu meira meðvitað,
það sleppir frekar vinnu til að
fara á fund og heldur vörð um
sitt. Þetta er varla til á íslandi.
Það eru örfáar hræður á vinstri-
vængnum sem mæta á fundi og
það er náttúrulega ekkert skrýtið
að ástandið skuli vera eins og það
er. Mér finnst þetta leiðinlegt.
Þegar ég yfirgef Bergljótu ætl-
ar hún að heimsækja aldraða ís-
lenska konu á sjúkrahús sem
heitir Guðrún Eiríksdóttir. Guð-
rún er áttræð síðan í fyrra og það
þekkja hana allir íslendingar sem
hafa lagt leið sína í Jónshús. Hún
kom til Kaupmannahafnar fyrir
40 árum og ætlaði þá að
heimsækja frænku sína og stoppa
í eitt ár. Hún hefur ekki farið
heim síðan og alla tíð unnið mikið
sjálfboðastarf í Jónshúsi. Bergl-
jót segir hana hafa reynst sér stoð
og stytta í hennar starfi og að
sonur hennar ásamt fleirum kalli
hana ömmu.
Guðrún varð fyrir því óláni fyrr
í þessum mánuði að detta á
leiðinni í Jó.nshús og lærbrotna.
Bergljót segir að mörgum finnist
vanta mikið í Jónshús þegar Guð-
rún er ekki þar til staðar. Hún var
kosin heiðursfélagi íslendingafé-
lagsins í fyrra en hafði áður verið
heiðursfélagi Námsmannafélags-
ins í mörg ár. Nú var kominn tími
til að gjalda líkum líkt og Bergljót
þurfti að slíta samtalinu.
Guðrún kom til Kaupmanna-
hafnar fyrir fjörutíu árum og ætl-
aði að vera í eitt ár, Bergljót kom
fyrir átta árum og ætlaði líka að
vera í eitt ár. Ætli hún verði í
fjörutíu ár eins og Guðrún?
Heimir Már Pétursson
NÝTT HELGARBLAÐ - . ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15