Þjóðviljinn - 18.11.1988, Blaðsíða 4

A BEININU
Ragnar Kjartansson, fyrrum stjórnarformaður
Hafskips: Á ekki von á dómi. Reikningsskil voru
ekki vísvitandi rangfærð. Undir stjórn Hallvarðar
á rannsókn málsins áttu sér stað ýmis lagabrot.
Seðlabankinn ætlaði sér að endurskipuleggja
bankakerfið með því að taka Útvegsbankann í
nefið og nota Hafskip sem skiptimynt. Eimskip
borgaði ekki krónu fyrir eignir Hafskips
Tel mig
heiðarlegan
mann
Hvaða þáttur átti að þínu mati
helst þátt í gjaldþroti Hafskips:
Slæm og ómarkviss stjórnun, ytri
aðstæður eða kannski ónóg fyrir-
greiðsla Útvegsbankans?
„Það má rekja þetta fyrst og
fremst tii slæmra efnahags-
aðstæðna, þar byrjar þetta. Haf-
skip var félag sem byggði nær alla
tíð nánast einvörðungu á er-
lendum lánum og bjó þá við sömu
kjör og eru að orsaka gjaldþrota-
hrinuna í íslensku þjóðfélagi í
dag. í öðru lagi má rekja upphaf
vandræðanna til Rainbow
Navigation-deilunnar. Þá mis-
sum við flutninga sem vissulega
höfðu gefið okkur vel og þurftum
að bregðast við, að við héldum til
skamms tíma til að brúa tiltekið
bil. Þá hefjum við siglingar með
milliflutningi yfir hafið frá
Bandaríkjunum og loks beinar
Atlantshafssiglingar í októþer
1984.“
Voru þær. glapræði?
„Ég tel ekki að um glapræði
hafi verið að ræða, en engu að
síður fórum við of hratt í
uppbygginguna. Ég nefni það
sem dæmi að ef okkur hefði verið
gefið líf fram á árið 1986, þá hefði
reksturinn vegna ytri aðstæðna
gjörsamlega snúist við og Haf-
skip hefði sennilega farið inn í
hagnaðarrekstur á árinu 1986 og
1987.“
Nú átt þú ásamt nokkrum fé-
lögum þínum meðal stjórnenda
Hafskips yfír höfði þér máls-
höfðun fyrir margar sakir og
stórar. Rangfærslur skjala, fjár-
svik, brot á lögum um hlutafélög
o.fl. Albert Guðmundsson
fyrrum stjórnarformaður Haf-
skips hefur látið hafa eftir sér að
hann viti ekki betur en að þið
séuð heiðarlegir menn. Telur þú
þig standa undir slíkum vitnis-
burði?
„Ég tel mig standa undir þeim
vitnisburði og veit ekki annað en
að þeir sem þekkja mig séu sömu
skoðunar."
Voru reikningsskilin rang-
færð?
„Þau voru ekki vísvitandi rang-
færð og það á eftir að koma á
daginn. Meginþátturinn í fram-
setningu Jónatans gengur út á að
láta reyna á nokkur prinsipatriði.
Það á að láta reyna á eignfærslu
upphafskostnaðar Atlantshafs-
siglinganna, en eignfærslur slíks
kostnaðar - og er jafnvel gengið
lengra með eignfærslu
stofnkostnaðar, - eru mjög tíðar
meðal íslenskra fyrirtækja. í öðru
lagi dregur hann í efa sérstakar
eignfærslur á brettaeign, sem ég
skil ekki, sem og eignfærslur á
uppsöfnuðum verðmætum í gám-
um sem ég skil ekki heldur. Síðan
vek ég athygli á misræmi í ákær-
unum. Hjá Hallvarði erum við
ákærðir fyrir ofmat á skipum að
upphæð 140 miljónir, en nú er
þessi tala um 40 miljónir í ákæru
Jónatans."
Ef þessi ákæra er röng hvaða
skýringar átt þú á framferði
Hallvarðs Einvarðsson, sem
ríkissaksóknara í málinu og svo
Jónatans Þórmundssonar?
„Ég á þá skýringu að þarna sé
viðleitni til að láta reyna á tiltekin
prinsipatriði í reikningsskilum.
Og ég er sannfærður um, að ef
t.d. Utvegsbankinn, sem lenti nú
i rekstrarstöðvun áður en nýi
bankinn tók við, fengi sömu með-
ferð og Hafskip fékk, þá gætum
við lent í svipaðri runu atriða og
við sjáum hjá Hafskip. Það er jú
staðreynd að efnahagsreikningur
Útvegsbankans eins og hann lá
síðast fyrir sýndi jákvæða eigin-
fjárstöðu. Síðan stöðvaðist bank-
inn og þá kom allt annað í ljós. Þá
vantaði einhverjar 1500 eða 2000
miljónir upp á að þau reiknings-
skil stæðust. Ekki ætla ég þeim
mönnum vísvitandi blekkingar.
Svipuð dæmi mætti nefna um
marga aðra aðila, t.d. gamla Ála-
foss hf., sem endurskoðendur
þrotabús Hafskips hf. N. Manc-
her önnuðust, en þar sýnist geta
verið „skekkja" upp á eícki minna
en 300 miljónir króna.“
Hversu virk var stjórn Haf-
skips og hversu vel að þínu mati
fylgdist hún með framgangi mála
síðustu fjögur ár Hafskips?
„Af hlutafélagastjórn að vera
tel ég að stjórn Hafskips hafi ver-
ið mjög virk. Þar voru iðulega
settar undirnefndir í einstök mál.
Albert Guðmundsson var
hættur þegar þessi mál komu upp
og ég fæ ekki séð með neinum
hætti hver hans ábyrgð hefði átt
að vera. Hann gerði sannanleg
mistök með því að sitja bæði í
stjórn Hafskips og bankaráði.
Hann var undir þrýstingi
stjórnmálaafla þegar hann gerði
þetta og því var handsalað milli
okkar og þáverandi bankastjórn-
ar Útvegsbankans að Albert
kæmi hvergi nálægt þeim málum
sem tengdust félaginu og að hon-
um yrði ekki beitt og það gekk
eftir.“
Ef ákæruatriði í sambandi við
fölsun ársskýrslu Hafskips fyrir
árið 1984 og rangar reikningsskil-
areglur eru röng, hvaða skýring-
ar kannt þú á þeim mun sem var á
raunverulegri eignarstöðu Haf-
skips 1984 og því sem segir í árs-
skýrslu, en þar munar 153 milj-
ónum?
„Þarna er verið að deila um til-
tekið reikningsskilamál. Þetta á
ekkert skylt við vísvitandi blekk-
ingar og ég var alla tíð í góðri trú
um að efnahagsreikningur félags-
ins gæfi trúverðuga mynd.“
En nú ert þú ákærður fyrir per-
sónulegan fjárdrátt af reikning-
um Hafskips, m.a. að hafa greitt
þér ávísanir til að standa straum
af kostnaði vegna eigin einka-
neyslu, vegna húsgagnakaupa
auk annars sem síðan var fært á
kostnað Hafskips. Misnotaðir þú
þessa reikninga á þennan hátt eða
hvaða skýringar kannt þú á þess-
um ákæruatriðum?
„í ákæru Hallvarðar var ég
ákærðurfyrir 148 fjárdráttarliði, í
ákæru Jónatans er ég ákærður
fyrir 15 fjárdráttarliði. Níu af
þessum fimmtán eru vaxta-
greiðslur af hlutabréfaskulda-
bréfum frá fyrri tíma sem við
töldum okkur hafa heimild til á
grundvelli starfskjarasamnings
að færa þannig og ég tel það
reyndar enn þá. Þrír liðir af þeim
sex sem eftir eru, eru bein hand-
vömm í færslu. Aðrir eru þess eð-
lis að ég hafði gert endurskoð-
anda þrotabús Hafskips grein
fyrir því að í reikningunum kynni
að vera persónulegur kostnaður
minn og hafði óskað eftir því að
skuldajafna þá á móti miklu hærri
samningsbundinni innistæðu sem
ég átti hjá félaginu upp á fimm til
sex miljónir."
Nú hefur lögfræðingur þir>n
Jón Magnússon farið fram á í fjöl-
miðlum að ríkissaksóknari
Hallvarður Einvarðsson segi af
sér, væntanlega vegna þess mis-
munar sem er á ákærum hans og
Jónatans?
„Það býr ýmislegt fleira að
baki þessari athugasemd Jóns
Magnússonar og ef við virðum að
einhverju þau lög sem gilda um
meint brot í opinberu starfi þá er
sjálfsagt ástæða til að það fari
fram sérstök rannsókn á embætti-
sathöfnum Hallvarðs Einvarðs-
sonar og stýringu hans sem van-
hæfs manns strax á frumstigi sem
rannsóknarlögreglustjóri og síð-
an ákærumeðferð hans sem ríkis-
saksóknara stuttu seinna. Undir
stjórn Hallvarðar við rannsókn
málsins áttu sér stað ýmis laga-
brot. Það var ekki farið að lögum
um rannsóknarfyrirmæli sem
kveðið er á um í lögum um með-
ferð opinberra mála í ýmsum
veigamiklum atriðum.
Hallvarður gaf rúmlega fimmtíu
rekjanlegar yfirlýsingar í blöðum
á þessum tíma, sem ég tel að séu í
þversögn við þagnarskylduá-
kvæði laga um opinbera starfs-
menn, og fleira mætti tilgreina."
Átt þú þá von á að þú munir
höfða mál á hendur Hallvarði út
af þessu og ber þér ekki nánast
skylda til þess, sökum þess hve
alvarlegar ásakanir þetta eru?
„Það verður að koma á daginn.
Tekur kerfið mark á kæru frá
ákærðum manni?“
Nú hefur þú eytt miklum tíma,
síðan þetta mál kom fyrst upp, í
að rannsaka ýmsa þætti þess. Er
einhver sláandi niðurstaða sem
þú hefur komist að?
„Það eru mjög margar niður-
stöður sem ég mun á síðara stigi
gera grein fyrir. Stærsta niður-
staðan er sú að í málinu hefur
safnast saman gífurleg opinber
umfjöllun sem er röng í veiga-
miklum atriðum. Það var slegið í
kringum okkur meiriháttar
glæpahjúp og ég tel að Helgarp-
ósturinn, eða miklu nánar Hall-
dór Halldórsson, hafi með þess-
ari nálgun og krossferð átt veiga-
mikinn þátt í að Hafskip komst
ekki inn í árið 1986. í rúmlega 80
síðna umfjöllun HP um málið hef
ég rakið rúmlega 200 ósannindi
og rangfærslur. Síðan tel ég að
hin pólitíska aðför að Albert
Guðmundsyni hafi átt verulegan
þátt í að allar dyr læstust á loka-
stigi málsins, ásamt því að Seðla-
bankinn hefur augljóslega ætlað
sér, frá því snemma á árinu 1985,
að tryggja endurskipulagningu á
bankakerfinu með því að taka
Útvegsbankann í nefið og Haf-
skip varð einhvers konar skipti-
mynt í þeim darraðardansi.
Þátt í því hversu Útvegsbank-
inn fer í raun illa út úr gjaldþroti
Hafskips má rekja að hluta til
bankans sjálfs. Og eftir atvikum
til þeirra sem fóru með eftirlit
gagnvart bankanum og tóku þátt
í samningaviðræðum við Eim-
skip, t.d sbr. fulitrúa bankast-
jórnar Seðlabanka. Það kemur á
daginn að ég hef látið óháða
endurskoðendur fara yfir það, að
þannig var staðið að sölu eigna
Hafskips til Eimskips að Eimskip
greiðir í raun aldrei krónu fyrir
eignirnar, heldur hagnast um hátt
á annað hundrað miljónir króna.
Það helgast m.a. af sölunni á
eignum og skattalegum og fyrn-
ingalegum áhrifum. Ég tel að
sjálfstæði Útvegsbankans undir
það síðasta hafi aðeins verið
fræðilegt. Bankinn var kominn
undir ákveðna forsjá Seðlabank-
ans og eftir atvikum annarra yfir-
valda sem tóku beinan eða
óbeinan þátt í samningaviðræð-
unum við Eimskip.“
Sagt er að þá reglu beri að hafa
í heiðri að maður sé saklaus,
þangað til sekt hans er sönnuð.
Finnst þér sem það hafí verið gert
hvað þig varðar?
„Hún hefur að sjálfsögðu ekki
verið í heiðri höfð og sjálfsagt erf-
itt í jafnviðamiklu máli, því ein-
hversstaðar liggur jú endaþarm-
urinn í íslensku þjóðfélagi, hvort
sem er hjá fjölmiðlum eða Gróu á
Leiti. Og hin mikla opinbera um-
fjöllun hefur alls ekki gefið sann-
gjarna mynd af málinu öllu.“
Að endingu, átt þú von á dómi?
„Ég hef engin tök á að átta mig
á því. Ef dómendum tekst að fjar-
lægja sjálfa sig frá hinni gífurlegu
opinberu umfjöllun og rangfærsl-
um sem hafa átt sér stað og líta
eingöngu á það sem fyrir þá verð-
ur lagt, þá á ég ekki von á dómi,
eða í það minnsta mjög vægum,“
sagði Ragnar Kjartansson.
phh
4 SÍÐA - NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 18. nóvember 1988