Þjóðviljinn - 30.12.1988, Blaðsíða 23

MENNINGARANNALL
Leikhúsárið
Leikárin mælast eftir annarri
mælistiku en hin heföbundnu
annálsár. f>ar liggur til grundvall-
ar hin vanalega skipting starfsárs
leikhúsanna frá hausti til vors. En
það fasta skipulag hefur á undan-
förnum árum veikst og allmörg
teikn eru la lofti um þessar murtd-
ir um að leikhúslíf á íslandi sé nú
að stefna hraðbyri í afdrifaríkan
breytingafasa.
Fyrst ber að nefna að starfs-
vettvangur leikara hefur víkkað
og starfsmöguleikum þeirra
fjölgað. Þar má nefna til kvik-
myndavinnu, útvarpsauglýsing-
ar, innlestur erlent efni til við-
bótar hinu hefðbundna starfi við
leik í leikhúsum og útvarpi. í ann-
an stað eru væntanlegar breyting-
ar á starfsvettvangi Leikfélags
Reykjavíkur sem markvisst
undirbýr sig nú fyrir flutninginn í
Kringlumýrina.
Þá eru fyrirsjáanlegar breyt-
ingar á starfsháttum Þjóðleik-
hússins sökum nauðsynlegra við-
gerða við húsið. í þriðja lagi ber
að nefna að eigi Ríkisútvarpið að
rísa úr öldudal verður það ekki
gert án aukningar í leiknu efni.
Og Stöð 2 hefur þegar lýst og
sannað vilja sinn til að hefja
framleiðslu innlends efnis. Allar
þessar breytingar eru yfirvofandi
og gera tvennt: þær auka sam-
keppni milli fyrirtækjanna og
gera stjómendum þeirra skylt að
vera enn betur á verði í vali á
verkefnum og starfskröftum. Þá
má ekki gleyma minni leikflokk-
um sem starfa enn við hin herfi-
legustu skilyrði og munu gera svo
áfram um nokkra hríð. Leikfélag
Akureyrar hefur þokað um set og
eru þeir nánast á sama báti nú og
hinir ýmsu sjálfstæðu leikflokk-
ar.
Þá verður ekki lengur hjá því
litið að leikstarfsemin öll á undir
högg að sækja í almennri sam-
keppni um athygli og tíma áhorf-
enda. Og þótt á liðnu ári hafi
nokkrar leiksýningar notið veru-
legrar hylli áhorfenda og verið
fjölsóttar, þá býður mér í grun að
meðaltal áhorfenda fari lækkandi
á obba leiksýninga, sem er illt.
Stórfyrirtækin á þessum mark-
aði, Leikfélagið og Þjóðleikhúsið
hafa líka um nokkurt árabil hikað
nokkuð við að taka á því vanda-
máli og marka sér stefnu sem
dygði í þessum efnum. Tengist
það húsakosti LR og ómarkvissri
stefnu Þjóðleikhússmanna í verk-
efnavali.
PALL BALDVIN
BALDVINSSON
Það eru íslensk leikrit sem
setja mark sit-t á liðið ár. Dagur
vonar átti mikilli velgengni að
fagna, Bílaverkstæði Badda einn-
ig, og báðar sýningar Leikfélags-
ins í Skemmunni: Sfldin og
Djöflaeyjan. Þá hefur Sveitasin-
fónían notið mikillar aðsóknar á
þessu hausti. Af þessum lista má
ráða að Leikfélagið hefur ótví-
ræða forystu í sýningum á inn-
lendum verkum, þótt Þjóð-
leikhúsmenn hafi vissulega ekki
legið á liði sínu. Kynningar á ný-
jum og gömlum íslenskum verk-
um hljóta ávallt að skipa stóran
sess í verkefnaskrá beggja ekki
síst fyrir þá sök að aðrir hópar
hafa vart bolmagn til að sinna ís-
lenskum höfundum af fjárhags-
legum ástæðum. Af erlendum
verkum verður að nefna sérstak-
lega sýningar á Stórum og smáum
og Hamlet. Báðar sönnuðu þær
son frekar lélegur. Ef listin er
hins vegar fólgin í tjáningu til-
finninga, eins og sumir halda
fram, þá er eins víst að menn
komist að því að Ásmundur sé
býsna góður en Bertel frekar
slakur. En svo má einnig halda
því fram með gildum rökum að
listin felist hvorki í eftirlíkingu né
tjáningu tilfinninga, heldur ein-
hverju allt öðru, og þá er eins víst
að við komumst að þeirri niður-
Y ■
. 1 jLfA '4
2 ; 'A
ÓLAFUR GÍSLASON
stöðu að þeir séu í raun báðir jafn
afleitir - eða jafn góðir, Ásmund-
ur og Bertel.
Á þessari öld hefur sú þróun
verið áberandi að viðfangsefni
listarinnar hefur í síauknum mæli
orðið hún sjálf. Því má halda
fram að myndlistin hafi í gegnum
aldirnar þróast frá því að vera
handverk sprottið upp úr trúar-
brögðum og galdri yfir í það að
vera eins konar eftirlíking veru-
leikans og síðan yfir í það að
verða eins konar heimsspeki um
sig sjálfa. Alveg á sama hátt og
heimsspekin þróaðist frá trúar-
brögðunum yfir í að spanna öll
vísindi og heimsandann sjálfan
og síðan yfir í einskæra rökræðu
um eigin tilvist.
Sú spurning sem hinar sögu-
legu aðstæður líðandi stundar
krefjast svars við varðar að ég tel
framar öðru sjálft inntak listar-
innar og tilgang. Ef gera á þá
kröfu til listaverks, að það hafi
eitthvað almennt gildi umfram
það að vera prívatmál og tóm-
stundagaman viðkomandi lista-
manns, þá verður að gera þá
kröfu til verksins, að það veiti
eitthvert svar við þessari spurn-
ingu eða fjalli öðrum þræði
a.m.k. um hana með einhverjum
hætti, beinum eða óbeinum. Að
öðrum kosti getur ekki verið um
neina viðmiðun að ræða þegar
verkið er skoðað, nema þá
kannski að vísa til sögu viðkom-
andi listamanns og hans prívat-
mála, sem ekki ber heldur að lít-
ilsvirða.
En spurningin um inntak og til-
gang listarinnar sem slíkrar er
ekki auðveld, og því kjósa flestir
að leiða hana hjá sér. Þegar valið
stendur á milli „hins óbærilega
léttleika tilverunnar“ annars veg-
ar og þess að gangast undir ok
sögunnar hins vegar, þá fer ekki á
milli mála hvert valið verður
auðveldara, þrátt fyrir óbæri-
legan léttleikann. Því kannski er
ok sögunnar enn óbærilegra. Og
því vita menn ekki sitt rjúkandi
ráð og rjúka úr einu í annað. Og
því eru gagnrýnendur fjandanum
ráðalausari og reyna eins og
Munchausen að halda sjálfum sér
uppi á hárinu.
-ólg.
eftirminnilega árangur góðs
undirbúnings, frjórra starfshátta
og þróttmikils metnaðar. Á slík-
um stundum efast maður ekki um
framtíð listgreinarinnar þótt
áhorfendur fari á mis við verkin
sökum fordóma sinna.
Hlutur alvarlegrar leiklistar er
nefnilega oft á tíðum sárlega fyrir
borð borinn í leikstarfsemi hér á
landi. Hin skæða og harða sókn
hverskyns skemmtiefnis hefur
haft mikil áhrif á verkefnaval
leikhúsanna. Þannig hefur Þjóð-
leikhúsið í tvígang á þessu ári lagt
allt undir í sviðsetningu
skrautsýninga, Vesalinganna og
Ævintýra Hoffmanns. Og þótt ég
vilji allra síst draga úr réttlætingu
þess að stofnunin takist á við stór-
verkefni af því tagi, þá má hitt
ekki gleymast að jafnvægi verður
að ríkja í verkefnavalinu. Þannig
er það ekki beinlínis verkefnavali
íslenskra leikhúsa til sóma að
Botho Strauss og Barrie O’Keefe
skuli fyrst á þessu ári komast á
leiksvið hér á landi. Ekkert þjón-
ar listrænum og viðskiptalegum
hagsmunum leikhúsanna jafn illa
og að fylgjast ekki með alþjóð-
legum straumum. Þá er það einn-
ig áhyggjuefni að Þjóðleikhúsið
skuli ekki huga betur að fjárhags-
legu jafnvægi milli verkefna.
Ótækt er að ausið skuli peningum
í umbúnað stærri verka en hin
smærri bersýnilega svelt. Fjár-
magnsskorturinn í leikhúsum
okkar er reyndar almennt áhyg-
gjuefni og hlýtur sú staða ár eftir
ár að vekja menn til umhugsunar
um nýtingu, sparsemi og ráð-
deild. Hjá öilum aðilum í þessum
geira atvinnulífsins blasir það
viðhorf við, nema hjá ríkinu.
Kynslóðabil í hópi listamanna
hafa um langt skeið þjakað
leikhúsreksturinn í landinu og er
það að hluta til afleiðing ráðning-
Hamlet og Stór og smár, sýningar sem sönnuðu eftirminnilegan arangur góðs
undirbúnings og frjórra starfshátta. Sigurður Karlsson í hlutverki Kládíusar
kóngs.
ar og samningastefnu stéttarfé-
lags leikara. Smátt og smátt er
elsta kynslóð Ieikara að hverfa af
sviðinu og ný kynslóð að taka við.
í sumum sýningum má bersýni-
lega greina ólíka aðferð eða getu
milli kynslóða. Það er mikilvægt
að yngri listamönnum sé tryggður
samfelldur ferill á þeim árum
þegar hæfni þeirra og þroski er að
mótast. Langar eyður geta leikið
fólk illa og skaðað feril þeirra til
langs tíma. Nú þegar framundan
eru umtalsverðar breytingar á
skipulagi leikhúsanna hljóta for-
ystumenn leikara að taka mið af
þeirri staðreynd og vinna sam-
kvæmt því.
íslenskt leikhús er fyrir margra
sakir sundurleitt fyrirbæri. Það
stendur sterkum fótum í menn-
ingarlífi okkar, er í senn fjölda-
hreyfing og skemmtun hinna fáu.
Það er á undarlegan og öllu leyti
skaðlegan máta undir ofurvaldi
ríkis og bæja og getur því á
skammri stundu orðið hornreka
þegar harðnar á dalnum í þjóðar-
búinu. Það er í mörgu tilliti ofur-
selt persónulegum hagsmunum
stjórnenda sem deila og drottna í
skjóli valdníðslu og skorts á opin-
skárri umræðu. Besta dæmið um
það er hin alræmda stjórnunar-
stefna Hrafns Gunnlaugssonar á
Sjónvarpinu. En móti kemur að
innan veggja í leikhúsum okkar
býr margt hæfileikaríkt fólk sem
getur á stundum stillt svo saman
krafta sína að vinna þess verður á
mælikvarða alþjóðlegrar list-
sköpunar. Þá árar vel og slík upp-
skera dugar yfir gæftalausa mán-
uði, hörð ár.
istarannáll
AUGLÝSING
UMINNLAUSNARVEFÐ
VERÐTRYGGÐRA
SPARISKÍRTEINA RÍKISSJÓÐS
FLOKKUR INNLAUSNARTÍMABIL INNLAUSNARVERÐ* 10.000 GKR. SKÍRTEINI
1975-1. fl. 10.01.89-10.01.90 kr. 12.767,42
1975-2. fl. 25.01.89-25.01.90 kr. 9.638,07
1976-1. fl. 10.03.89-10.03.90 kr. 9.180,52
1976-2. fl. 25.01.89-25.01.90 kr. 7.052,84
1977-1. fl. 25.03.89-25.03.90 kr. 6.582,64
1978-1. fl. 25.03.89-25.03.90 kr. 4.463,13
1979-1. fl. 25.02.89-25.02.90 kr. 2.951,12
FLOKKUR INNLAUSNARTÍMABIL INNLAUSNARVERÐ* ÁKR. 100,00
1981 -1. fl. 25.01.89-25.01.90 kr. 1.304,01
1985-1. fl.A 10.01.89-10.01.90 kr. 296,95
1986-1.fl. A3ár 10.01.89-10.07.89 kr. 204,67
1986-1. fl.D 10.01.89 kr. 177,71
1987-1.fl. A2ár 10.01.89-10.07.89 kr. 165,16
Innlausnarverö er höfuöstóll, vextir, vaxtavextir og verðbót.
Innlausn spariskírteinaríkissjóðsferfram í afgreiðslu
Seðlabanka íslands, Kalkofnsvegi 1, og liggja þar jafnframt frammi
nánari upplýsingar um skírteinin.
Sérstök athygli skal vakin á gjalddaga 1. flokks D. 1986,
sem er 10. janúarn.k.
Reykjavík, desember 1988
SEÐLABANKIÍSLANDS
Föstudagur 30. desember 1988 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 23
ucv Ki06Öli/cíO*f