Þjóðviljinn - 30.12.1988, Blaðsíða 27

KYNLÍF
JÓNA INGIBJÖRG JÓNSDÓHIR
Eldraunir
kynfræðings
Mér datt það í hug nú um jólin
að kannski myndi ég láta frá mér
bók eftir svona þrjátíu ár og kalla
hana: „Ævi og starf kynfræðings"
- eða bara „Líf og starf Jónu Ingi-
bjargar“! Starf mitt þykir sumum
nefnilega mjög merkilegt og er
fólk oft forvitið að kynnast því
hvernig kynfræðingur starfar. Að
vera „kynfræðslukennari" hlýtur
að vera afar sérstakt.
Svona í lok ársins þykir við hæfi
að staldra við og líta yfir farinn
veg. í þessum pistli vil ég leyfa
lesendum Nýja helgarblaðsins að
fá forskot á sæluna (bókin kemur
ekki fyrr en eftir þrjártíu ár!) og
býð ykkur að skyggnast með mér
inn í starfsárið sem er að líða.
Eldgöngur lífsins
f>að sem er mér minnisstæðast
á þessu ári er eldgangan sem ég
tók þátt í á Snæfellsásmótinu sl.
ágúst. Eldgangan fólst í því að
ganga yfir glóandi kol án þess að
brenna sig. Áður en ég gekk yfir
glóandi kolin hafði mér tekist að
horfast í augu við og fara í „gegn-
um hræðsluna“ sem fylgdi því að
ætla að ganga. Ég gerði það m.a.
með því að ímynda mér það
versta sem gæti komið fyrir mig á
kolunum; ég myndi bráðna og
verða að fituklessu og sonur minn
myndi missa móður sína. Þetta
var það hræðilegasta sem ég gat
hugsað mér. Við það að takast á
við óttann öðlaðist ég ákveðna
einbeitingu og trú á að ég myndi
komast klakklaust yfir. Ég gekk
sjö sinnum yfir og grandskoðaði
iljarnar í fyrstu skiptin - ég brann
ekki! í staðinn upplifði ég kraft-
mikið iljanudd (eða skulum við
segja eldnudd?) og ógurlega
mikið sjálfstraust. Fyrst ég get
gengið á eldi get ég gert allt það
sem ég vil. Þetta er búið að vera
uppáhalds staðhæfingin mín síð-
an þá.
Fyrir mig varð eldgangan afar
táknræn fyrir starf mitt. Ég er
búin að horfast í augu við hræðsl-
una í sambandi við mitt starf og
get því haldið ótrauð áfram að
vinna við það sem mér finnst
áhugavert. En til að starfa sem
kynfræðingur á íslandi hef ég
þurft að ganga nokkrar „eld-
göngur“. Ottinn er í flestum til-
vikum tengdur þeim viðhorfum
sem ríkja almennt til kynlífs.
Glóandi kolin eru neikvæð við-
horf annarra til kynferðismála en
líkt og glóandi kol þarf ekki að
brenna sig á þeim frekar en mað-
ur vill.
í buxum hnykl-
ast vöðvar...
í haust hef ég veri út og suður
að kynna mitt starf fyrir hin og
þessi félagasamtökin. í eitt
skiptið var mér boðið í hádegis-
verðarfund hjá Rotary klúbbi í
nágrenni Reykjavíkur og mér var
tjáð að á fundinum yrðu bara
Ken Cadigan sem stjórnaði eldgöngunni á Snæfellsásmótinu.
/
karlmenn. Ég tók mig þá til og
horfðist í augu við óttann. Tækist
mér að ganga yfir „eldinn“?
Myndi ég þurfa að beita kennslu-
tækni við að róa niður frammíköll
eða takast á við karlrembusvín?
Síðan sá ég allt fyri rmér ganga að
óskum og að ég fengi óskipta at-
hygli og góðar viðtökur. Að sjá
hlutina takast vel er ekki veiga-
minni þáttur í „eldgöngum“. Þeir
reyndust líka ljúfir eins og lömb
og sátu bara þarna fimmtíu til
sextíu karlmenn yfir saltkjöti og
baunasúpu og hlustuðu í andakt á
mig tala. Meira að segja tókst
mér að halda alræmdasta
frammíkallaranum í skefjum og
síðan orti prestur um það vísu
sem er svohljóðandi:
Fœrist þögn um bekki og borð
í buxum hnyklast vöðvar
mœlti af vörum ekki orð
öðlingurinn Böðvar.
Svo komu þeir, þessar elskur,
hver á fætur öðrum og þökkuðu
mér fyrir gott og þarft erindi. Þá
var þessi eldraun afstaðin.
Margt fleira bitastætt skeði á
árinu og það næsta á eflaust eftir
að sjá mér fyrir nokkrum „eld-
göngum" til að sigrast á. Þið lesið
allt um það eftir þrjátíu ár.
Skákdrottning framtíðarinnar
Fyrir tæpum fjórum árum vakti
15 ára gömul stúlka Susza Polgar
feiknarlega athygli á opna New
York-mótinu. Hún stóð
þrautreyndum skákmeisturum
fyllilega á sporði og vann marga
eftirminnilega sigra. Þá vissu fáir
að Susza átti tvær systur heima og
nú er önnur þeirra, Judit Polgar
orðin ein skærasta stjarnan f
skákheiminum eftir ótrúlegan ár-
angur sinn á Ólympíumótinu í
Saloniki í nóvembermánuði síð-
astliðnum.
Ungverska sveitin vann þar
eftirminnilegan sigur eftir geysi-
harða keppni við hina öflugu sov-
ésku sveit og hvort sem menn
vilja skýra það með að Anna
Akhmilovskaja, sem tefldi á 2.
borði sovésku sveitarinnar með
afbragðs árangri, hvarf skyndi-
lega af braut með liðstjóra
bandarísku karlasveitarinnar,
John Donaldsson, þá er það alt-
ént staðreynd að fyrir brottför
Elenu hafði ungverska sveitin
unnið þá sovésku 2:1 og sannað
styrk sinn. Litlu munaði að sá
sigur yrði enn stærri því Judit
Polgar var afar nálægt því að
vinna Levitinu og missti þar niður
sitt eina jafntefli. Hún hlaut l2Vi
vinning úr 13 skákum og árangur
hennar var upp á tæp 2700 Elo-
stig. Polgar-systur gerðu undan-
tekningu á þeirri reglu sinni að
tefla ekki á kvennamótum og
náðu með því langþráðum sáttum
við ungversk skákyfirvöld en
stirðleikar hafa verið með þess-
um aðilum um langt skeið.
Þetta er í fyrsta skipti í sögu
Ólympíumótanna að Sovétríkin
vinna ekki gullið í kvennaflokki
og geta kennt hinni 12 ára gömlu
Judit um hvernig fór. Hún var
venjulega búin að vinna eftir 2-3
tíma og tefldi af svo undraverð-
um léttleika að jafnvel stórglæsi-
leg taflmennska heimsmeistarans
Garrí Kasparovs féll í skuggann.
Kasparov hefur við ólíklegustu
tækifæri látið þau ummæli falla
að skák henti ekki konum, þær
hafi ekki til að bera hinn staðfasta
sigurvilja karlmanna og Polgar-
systur séu engin undantekning
þar á. Aðspurð sagði Judit að
eftir þrjú ár mætti Kasparov fara
SKÁK

HELGI
ÓLAFSSON
að vara sig. Hvað sem því líður þá
stunda systurnar skáklistina af
miklu kappi og eru til alls líklegar
í framtíðinni. Foreldrar þeirra
sem eru sálfræðingar, hafa fengið
undantekningu hjá ungverskum
skólayfirvöldum og þurfa þær
ekki að sinna skólagöngu en
mæta í próf að vori og standa sig
prýðilega. Þær munu rannsaka
skákfræðin sex tíma á degi hverj-
um svo ljóst er að árangur þeirra
er ekki snilligáfu eingöngu að
þakka heldur einnig þrotlausri
vinnu.
Þó að hæfileikar hinnar 12 ára
gömlu stúlku njóti sín sjálfsagt
betur í baráttu við enn sterkari
skákmenn þá læt ég hér fylgja
eina af skákum hennar frá
Ólympíumótinu í Saloniki.
11. ... axb5
12. Bxb5-Bd7
13. exf5-Rd4?
(Slakur leikur. Betra er 13. ...
Bg7 eða 13.... Hb8 og samvkæmt
fræðibókunum hefur hvítur ó-
nógar bætur fyrir manninn þó Ju-
dit sé sennilega á annarri
skoðun).
14. Bxd7+-Kxd7
15. 0-0-h5
16. Dd3-Ha5
17. Re3-Bh6
18. Rc4-Hc5
19. c3
(Hvítur nær að hrekja hinn vel
staðsetta riddara af höndum sér
og með því að fylkja peðum sín-
um fram nær hann að veikja
kóngsstöðu svarts).
19. ... Dc7
20. Ra3-Rc6
21. Rb5-Db8
22. a4!-Re7
23. f6-Rg6
24. Hadl-Bf8
25. b4-Hc6
26. Dd5-Hh7
Skákin var tefld í upphafi mót-
sins:
J. Polgar (Ungverjaland) -
C. Craig (Ástralíu)
Sikileyjar-vörn
1. e4-c5
2. Rf3-Rc6
3. d4-cxd4
4. Rxd4-Rf6
5. Rc3-e5
6. Rdb5-d6
7. Bg5-a6
8. Ra3-b5
9. Bxf6-gxf6
10. Rd5-f5
11. Rxb5!?
(Dálítið glæfralegur leikur.
Þessi mannsfórn stenst kannski
ekki ströngustu krítík en ber vott
um mikið hugrekki).
w H #;# 1 • i
l -li atfc.S)
.m, t' A lÉ^ lll JL
Aj cf. A I
L_i AA A
a
d e f g h
27. f4!
(Hvítur hefur náð glæsilegri
stöðu með einfaldri og markvissri
taflmennsku).
27. ...-exf4
28. Df5+-Kd8
29. Hfel-Dc8
30. De4-De6?
(Afleitur leikur sem tapar
strax. Betra var 30. ... Dd7 þó
það verði fátt um varnir eftir t.d.
31. c4 ásamt c4-c?).
31. Dxc6
- og ástralska stúlkan gafst
upp.
Föstudagur 30. desember 1988 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 27