Þjóðviljinn - 24.02.1989, Blaðsíða 4

Vextir eru of háir
Viljum lækka vexti og fimm prósent raun-
ávöxtun er mjög góð fyrir lífeyrissjóðina.
En við erum þolendur, ekki gerendur. Eng-
inn ágreiningur milli SAL og verkalýðs-
hreyfingarinnar um framkvæmd vaxta-
stefnu SAL. Ekki okkar að ákvarða um vaxta-
stefnuna. Eigum eftir að komast að því
hvort við erum á villigötum. Hrafn Magnús-
son, framkvæmdastjóri SAL, er á beininu.
A BEININU
Deila ríkisstjórnarinnar og líf-
eyrissjóðanna um vaxtamál hafa
verið í brennidepli að undan-
förnu. Lífeyrissjóðirnir telja sig
ekki geta lækkað vexti nema að
tryggt sé að ríkisstjórnin og bank-
ar hafi gengið á undan. SAL,
Samband almennra lífeyrissjóða,
er í eigu lífeyrissjóða verka-
lýðsfélaga innan ASÍ. Hverju
svarar Hrafn Magnússon, fram-
kvæmdastjóri SAL, því að með
lækkun vaxta nú bæti lífeyrissjóð-
irnir hag launamanna og fyrir-
tækja og auki atvinnuöryggi. Eru
það ekki hagsmunir SAL? Skipta
vextir á 60 miljörðum ekki máli
fyrir vaxtastigið í landinu?
Hverjir eru aðilar að SAL?
„Innan Sambands almennra
lífeyrissjóða eru 27 lífeyrissjóðir
sem allir eru á sviði Alþýðusam-
bands íslands. Þeir hafa með sér
mjög nána samvinnu og koma
fram gagnvart sjóðfélögum sem
ein samræmd lífeyrisheild. Bóta-
réttur sjóðanna er sá sami alls
staðar.“
En hvert er umfang þess fjár-
magns sem liggur í lífeyrissjóðun-
um miðað við bankana?
„Eignir lífeyrissjóðanna í
landinu eru væntanlega nálægt 60
miljarðar króna og lífeyrissjóðir
eru í eðli sínu ekkert annað en
lögþvingaður skyldusparnaður.
Þeir eru langstærsti sparnaðar-
aðilinnílandinu. Éghefhins veg-
ar ekki nákvæmar tölur um fjár-
magn í bankakerfinu en það er
nokkru meira en liggur hjá líf-
eyrissjóðunum."
Það hefur verið mikil umræða
um vexti lífeyrissjóðanna. Þetta
skiptist væntanlega í tvö horn,
annars vegar vexti á lánum til
sjóðfélaga og hins vegar vexti á
því fjármagni sem sjóðirnir lána
Húsnæðisstofnun?
„Já. Ef við tökum lánin til sjóð-
félaganna þá er vaxtastig háð
ákvörðunarvaldi hvers einstaks
sjóðs. Langflestir lífeysissjóðir
hafa miðað við svokallað vegið
meðaltal útlánsvaxta bankanna
af verðtryggðum lánum til langs
tíma. Þeir vextir eru í dag 8,1%.
Hvort það næst vaxtalækkun hjá
lífeyrissjóðunum er að verulegu
leyti spurning um hvort vextir
lækka hjá Landsbanka íslands,
því vextir bankans vega geysilega
þungt í þessu vegna meðaltali
vaxta hjá bönkunum sem við
tökum mið af.
Hvað varðar lánin til Húsnæð-
isstofnunar, skulu lífeyrissjóðirn-
ir samkvæmt lögum gera samning
við Húsnæðisstofnunina til
tveggja ára um vaxtakjör á þeim
skuldabréfum sem sjóðirnir lána
stofnuninni. f lögunum segir að
vextirnir skuli miðast við þau
kjör sem ríkissjóður býður al-
mennt á fjármagnsmarkaði. í
desember sl. var gerður
skammtímasamningur til þriggja
mánaða um 6,8% vexti, það eru
þeir sömu vextir og eru í dag á
spariskírteinum ríkisins. Við-
ræður um lánskjör frá 1. apríl til
áramóta hefjast væntanlega við
ríkið um miðjan marsmánuð."
Nú hefur ríkið ákveðið að
stefna að því að hámarksvextir
ríkisskuldabréfa verði 5%. Geta
lífeyrissjóðirnir samið við hús-
næðiskerfið um lán á þessum
vöxtum?
„Þetta er misskilningur að því
leyti að það er ekki í bígerð hjá
stjórnvöldum að lækka vexti á
spariskírteinum í næsta mánuði
um 5%, heldur er það markmið
ríkisstjórnarinnar til lengri
tíma..“
..gerist það ekki meðal annars
með samningum við ykkur?
„Við höfum talið að þeir vextir
sem við erum að semja um hafi í
raun ekki áhrif á hið almenna
vaxtastig í landinu. Það er vegna
þess að það er um að ræða hólfun
á fjármagni sem kemur að öðru
leyti ekki inn á fjármagnsmark-
aðinn. Lífeyrissjóðirnir hafa
alltaf sýnt skilning á þeim vilja
stjórnvalda að lækka raunvexti í
landinu og við höfum viljað taka
þátt í slíkri samræmdri stefnu
stjórnvalda. Við höfum ekkert á
móti því að kaupa skuldabréf af
Húsnæðisstofnun á 5% vöxtum
ef ríkissjóður gefur út skuldabréf
á slíkum kjörum og þau ganga vel
út. Við viljum hvað sem öðru líð-
ur fara eftir þeim ákvæðum sem
eru í lögum um Húsnæðisstofnun
ríkisins, þ.e. að kaupa skuldabréf
með þeim lánskjörum sem ríkis-
sjóður býður almennt á fjár-
magnsmarkaði.“
En hvernig getið þið haldið því
fram með ykkar sextíu miljarða
að þeir vextir sem þið bjóðið
skipti ekki máli varðandi almennt
vaxtastig í landinu? Hlýtur þetta
ekki að hafa keðjuverkandi
áhrif?
„Líttu á, Húsnæðisstofnun lán-
ar út á 3,5% vöxtum og það
stendur ekki til að hækka þá
vexti.“
En ríkið þarf að borga mis-
muninn og liggur ekki ljóst fyrir
að eftir því sem þessi vaxtamunur
er minni, þeim mun betur er ríkið
í stakk búið til að lækka vexti ai-
mennt?
„Ég veit ekki hvað ríkissjóður
gerði við það fjármagn sem
mundi Iosna með þessum hætti og
þori ekki að segja um hvort það
yrði nýtt til vaxtalækkunar. En
Verkamannasamband íslands
hefur óskað eftir að fram fari
könnun á hvort lækkun vaxta líf-
eyrissjóðanna t.d. í 5% til Hús-
næðisstofnunar muni lækka vexti
almennt. Við teljum þetta brýnt
mál að skoða. Það er ágreiningur
í dag milli okkar og stjórnvalda
um hvort lækkun vaxta af okkar
hálfu hefur áhrif til almennrar
vaxtalækkunar svo við viljum láta
sérfræðinga skera úr um þetta.“
SAL er í eigu lífeyrissjóða
verkalýðsfélaganna og launa-
menn eiga beinna hagsmuna að
gæta varðandi vexti á lífeyris-
sjóðslánum. Auk þess má halda
því fram að lækkun vaxta lífeyris-
sjóðanna stuðli að almennri
lækkun vaxta, sem lækkar fjár-
magnskostnað heimilinna og
fyrirtækjanna og stuðlar þar með
að auknu atvinnuöryggi. Er það
ekki í verkahring lífeyrissjóðanna
í dag ekki síður en í framtíðinni,
þegar félagarnir komast á ellilíf-
eyri að stuðla að bættum hag fé-
laganna?
„Það er alveg augljóst að í hug-
um forráðamanna lífeyrissjóð-
anna er það raunvaxtastig sem er
nú í landinu allt of hátt og það ber
að stefna að því að lækka vextina
með samræmdum aðgerðum.
Við höfum hins vegar alltaf litið
þannig á að við séum ekki ger-
endur á þessu sviði heldur þol-
endur. Það eru fyrst og fremst
bankar og sparisjóðir og ríkis-
valdið sem ættu í sameiningu að
koma vaxtastiginu niður og þá
erum við tilbúnir að lækka okkar
vexti til samræmis. Við erum til-
búnir að taka þátt í slíkum sam-
ræmdum aðgerðum án þess að
gerast þar sporgöngumenn.“
Út frá hvaða forsendum gangið
þið þegar þið teljið ykkur vera
þoiendur í þessu máli, af hverju
eruð þið ekki gerendur með 60
miljarða milii handanna?
„Lífeyrissjóðirnir verða að
sjálfsögðu að ávaxta sitt fjármagn
með eins góðu móti og hægt er.
Þeir eiga við fortíðarvandamál að
stríða frá því fé þeirra brann upp
milli 1970 og 1980. Það er okkar
stefna að það sé annarra að
ákvarða vaxtastefnuna."
En nú gerið þið langtímaáætl-
anir allt til ársins 2030 þar sem
spáð er í fólksfjölgun o.s. frv. og
metið hver ávöxtun fjár í ykkar
vörslu þurfi að vera svo að út-
borgun verði tryggð einhvern
tíma í framtíðinni. Hins vegar
segir þú að þið ákveðið vexti með
hliðsjón af meðaltalsvöxtum
bankanna í dag, sem sagt fylgið
vöxtum eins og þeir eru á hverjum
tíma?
„Um þetta má segja að á þess-
um frjálsa fjármagnsmarkaði er
það út í hött að lífeyrissjóðirnir
séu að bjóða lægri vexti en
gengur og gerist. Ég undirstrika
að ég tel að raunvextir séu allt of
háir og það veldur okkur áhyggj-
um. Aðalatriðið er það að við
þurfum á allgóðri raunávöxtun
að halda til lengri tíma litið, en
við erum ekki tilbúnir í tilrauna-
starfsemi einir sér.“
Eru fimm prósent raunvextir
ekki allgóð ávöxtun, sérstaklega
þar sem þú ert þeirrar skoðunar
að 8,1% vextir séu alltof háir?
„Fimm prósent raunávöxtun
lífeyrissjóðanna til lengri tíma er
mjög góð ávöxtun og við gætum
sætt okkur við hana. En það kem-
ur fram í frumvarpi til Iaga um
starfsemi lífeyrissjóða að þeim
beri að ná fram bestri mögulegri
ávöxtun á hverjum tíma. Líf-
eyrissjóðirnir eru í dag að kaupa
bankabréf sem eru nánast ríkis-
tryggð með vöxtum á bilinu 9 til
10%. Við getum ekki hafnað
slíku og farið að lána á miklu
lægri vöxtum. Við verðum að
haga okkur eins og aðrir fjár-
magnseigendur."
En þetta stangast á við ósk þína
um lækkun vaxta og hagsmuni
launþega í dag?
„Ég segi bara aftur að við telj-
um vexti of háa og viljum lækka
þá, en getum ekki lánað út á 5%
vöxtum þegar við eigum kost á
miklu betri ávöxtun annars stað-
ar.“
Býr Lífeyrissjóður verslunar-
manna við einhverja sérstöðu eða
af hverju hefur hann getað lækk-
að vextina úr 8% í 7%?
„Ég get ekki svarað fyrir Líf-
eyrissjóð verslunarmanna. En
það hefur engin ákvörðun verið
tekin um hvort við fylgjum í fót-
spor þeirra. En vaxtaákvörðun
sem slík er í höndum hverrar
sjóðstjórnar."
En þið eruð allir af vilja gerðir
til að lækka vextina?
„Það hefur aldrei staðið á líf-
eyrissjóðunum í samvinnu við
banka og stjórnvöld að lækka
vexti.“
Nú vilja stjórnvöld lækka vexti
og þið líka. Hvað er í veginum?
„Ég minni aftur á að lánskjör
skuldabréfa til Húsnæðisstjórnar
skulu vera þau sem ríkissjóður
býður almennt á fjármagnsmark-
aðnum. Þetta ákvæði var skilyrði
lífeyrissjóðanna fyrir að fjár-
magna húsnæðiskerfið og er inni í
kjarasamningi aðila vinnumark-
aðarins frá í febrúar 1986. Ef
menn vilja breyta eðli þessarar
lagagreinar þá er það mál sem
stjórnvöld verða að eiga við
verkalýðshreyfinguna og aðila
vinnumarkaðarins. “
En er einhver ágreiningur
innan þeirra sjóða sem mynda
SAL um það hvert skal halda í
vaxtamálum?
„Ég hef ekki orðið var við
neinn ágreining í því.“
Er einhver ágreiningur á milli
lífeyrissjóða verkalýðsfélaganna
og verkalýðsfélaganna sjálfra um
stefnu lífeyrissjóðanna í vaxta-
málum?
„Ég held að það sé skilningur
af hálfu þeirra sem stjórna líf-
eyrissjóðunum, þ.e. verkalýðsfé-
laga og atvinnurekanda, á þeirri
stefnu sem sjóðirnir fylgja. Ég
hef ekki orðið var við ágreining af
hálfu verkalýðsfélaganna."
Þú ert sem sagt að segja að
verkalýðshreyfingin sé alveg sátt
við að þið lækkið ekki vextina?
„Ég vil svara þessu þannig að
við erum tilbúnir að lækka vexti í
einhverju samræmdu prógrammi
ríkisstjórnar og bankanna. Ég
hef ekki orðið var við að verka-
lýðshreyfingin sem slík sé í and-
stöðu við þessa stefnu. Stefnan
um að fylgja vegnu meðaltali
bankavaxta var mótuð 1986 og
við höfum ekki rætt það innan
okkar raða að við förum niður
fyrir það stig.“
Þið horfið sem sagt ekki til þess
hverjir hagsmunir ykkar um-
bjóðenda gætu verið í dag og
hvernig þið gætuð haft virk áhrif
þar á, heldur horfið aðeins til þess
að tryggja hámarksávöxtun með
hliðsjón af því að tryggja
greiðslugetu sjóðanna í framtíð-
inni?“ „Já.“
En hvað gerist ef þið lækkið
vexti ykkar niður í fimm prósent?
„Hvað varðar vexti á skulda-
bréfum til Húsnæðisstofnunar
held ég að það hafi ekkert að
segja. Ef við lækkum vextina til
sjóðfélaganna niður í 5% þá mun
það hafa í för með sér mikla
ásókn í lífeyrissjóðslánin miðað
við að raunvaxtastig annars stað-
ar er milli 8-9%...“
...og þýddi það ekki að bank-
arnir misstu útiánaviðskipti yfir
til ykkar og neyddust til að lækka
sína vexti í kjölfarið?
„Ég held nú að fjármagns-
markaðurinn sé flóknari en þetta
og þetta hefði jafnframt í för með
sér mikla eyðslu. Ódýrt niður-
greitt fjármagn hefði í för með sér
eyðslu og að lán yrðu tekin til að
koma í betri ávöxtun annars stað-
ar...“
Þannig að þið eruð í hlutverki
hins menntaða einvalds, viljið
ekki lækka vextina til að koma í
veg fyrir að almenningur fari að
eyða peningum í vitleysu?
„Ja, lífeyrissjóðirnir eru lög-
þvingaður sparnaður, þ.e. að vit
er haft fyrir fólki að spara með
þessum hætti. Ég vil bara undir-
strika að við munum skoða þessi
mál mjög rækilega með þeirri
hagfræðinganefnd sem skipuð
verður á næstu dögum að beiðni
Verkamannssambandsins, til að
komast að raun um hvort við
erum á réttri leið eða á villigöt-
um,“ sagði Hrafn Magnússon að
lokum.
Páll H. Hannesson
4 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 24. febrúar 1989