Þjóðviljinn - 06.05.1989, Blaðsíða 4

Páll Halldórsson, formaður BHMR
er á beininu
Baráttan þung
en samstaðan
órofin
Verkfall BHMR hefur staðið síðan 6. apríl og þrátt fyrir
síðasta tilboð ríkisstjórnarinnar, segir formaður BHMR
að ríkið haf i ekki komið þumlung á móts við félagið frá
því að deilan hófst. Nýjasta tilboð ríkisins sé aðeins
nýtt tilbrigði við BSRB-samninginn og ekki komi til
álita að fallast á það. Samstaða félaganna er órof inn
segir f ormaöurinn. En hvert var upphaf deilunnar?
Hverjar verða afleiðingarnar fyrir BHMR og ríkið? Hver
á grunnhugsunin að vera þegar mönnum er útdeilt
mismunandi launum og af hverju telur BHMR að þeir
geti kraf ist meira en BSRB eða ASÍ? Er
launakökukenningin rétt? Páll Halldórsson er á
beininu.
Nú hefur ríkið gert ykkur til-
boð. Hvernig lýst þér á það ?
Þetta tilboð er að ytra formi
ekki ósvipað því formi sem var á
tilboði því sem Félag háskóia-
kennara gekk að, en í það vantar
hins vegar það sem fékk háskóla-
kennara til að skrifa undir, þ.e.
það fé sem þeim var lofað að
rynni í rannsóknarsjóðina og fer
þaðan inn í launaumslögin. Petta
síðasta tilboð samninganefndar
ríkisins er í reynd ekkert annað
en ný framsetning á BSRB-
tilboðinu, sem við höfum staðið
frammi fyrir frá upphafi þessarar
deilu. Það bendir til þess að rikið
hefur ekki hreyft sig þumlung til
að leysa þessa deilu.“
Er baráttan núna, eftir mánað-
arverkfall ekki orðin ansi erfíð og
um fleira að tefla en nákvæmiega
hvaða kauphækkanir kunna að
nást fram?
„Þetta er þung barátta og við
gerðum okkur það ljóst allan tím-
ann að þannig yrði. Við erum að
fara fram á og krefjast leiðrétt-
ingar sem við höfum krafist árum
saman. Upphaflega var okkur
lofað þessum leiðréttingum með
samanburðarnefndum og úr-
skurðarnefndum, allt það brást
og menn eru langþreyttir á sínum
kjörum. Við viljum fá verulega
upp í það sem munar á okkur og
frjálsa markaðnum og að það
verði unnið að því að jafna þenn-
an mun á samningstímanum, sem
við höfum boðið að verði þrjú ár.
En ríkið hefur ekki þokað sínu
tiboði neitt frá upphafi samninga-
viðræðna og því hafa þær orðið
mjög erfiðar. Við höfum alltaf
lýst því yfír að kröfugerð okkar er
eðlilega sveiganleg og upphaf-
lega var hún þannig að við gerð-
um kröfur um að ná þessum
launahækkunum fram á einu ári.
Þegar það varð ljóst að ríkið átti
erfitt með að ganga að því þá gáf-
um við eftir og gerðum tilboð um
samning til þriggja ára. Þannig að
við höfum þegar slakað til en þeir
hafa enn ekki hreyft sig um þuml-
ung.“
Krafa ykkar um sambærileg
laun fyrir BHMR- félaga og ger-
ast á almenna markaðnum hefur
verið gagnrýnd m.a. fyrir að eng-
ir kennarar vinna t.d. á almenna
markaðnum og því engin viðmið-
un til?
„Það er Ijóst að aðeins hluti af
háskólamenntuðu fólki fær störf
á hinum almenna vinnumarkaði.
Það er m.a. af því að almennir
atvinnurekendur geta ekki eða
vilja ekki sinna margri þeirri
þjónustu sem nauðsynleg er til að
halda uppi veiferðarþjóðfélagi.
Hins vegar vitum við að hluti
háskólamenntaðra er í starfi hjá
einkaaðilum og þar sjáum við
hvernig þeirra menntun er metin
til launa. Við teljum að það eigi
ekki að koma niður á mönnum í
launum að vinna í almanna
þágu.“
En er ekki orðið fleira í húfí
fyrir BHMR í þessari deilu, en
nákvæmlega hvaða krónufjöldi
lendir í umslögunum. Er ekki t.d.
um það að tefla að ef ríkisstjórnin
beygir ykkur niður í samningum
núna að félagið verði sem væng-
brotið í kjarabaráttu næstu árin?
„Við skulum ekki horfa á þetta
svona þröngt. Hver er staða ríkis-
ins ef það ástand á að viðgangast
að ríkið borgi sínum starfsmönn-
um mun lægra kaup en hægt er að
fá annars staðar? Þetta er þegar
farið að hafa áhrif þannig að í
ákveðnar starfsstéttir hefur ný-
liðun dottið niður. Þetta hefur
áhrif á val fólks til háskólanáms.
Ég held að þessi launastefna
ríkisins eigi eftir að hafa mjög al-
varleg áhrif fyrir ríkið sjálft og
þjónustuna sem það veitir. Það er
verið að ógna opinberri starfsemi
og ég held að fjármálaráðherra
ætti að íhuga vel þau orð sem
féllu á fundi í Sóknarsalnum um
hvort hann vilji verða til þess með
sinni launastefnu og framkomu
gagnvart háskólamenntuðum
ríkisstarfsmönnum, að einka-
væða íslenska velferðarkerfið.“
En er það ekki alvarlegt áfall ef
ríkið brýtur þessa baráttu ykkar
á bak aftur?
„Ef tekst að brjóta verka-
lýðsfélag niður þá hefur það mjög
slæm áhrif, ekki bara á það félag
heldur önnur verkalýðsfélög líka,
því sú lexía er þá fleiri en einum
ætluð. En það sem skiptir megin-
máli í þessu sambandi er að nú
hefur ekki verkalýðsfélag verið
brotið niður og okkar fólk ætlar
ekkert að láta brjóta sig niður.“
Hver er að þínu mati ábyrgð
fjármálaráðherra í þessari deilu?
„Upphaf þessarar deilu er það
að fjármálaráðherra neitaði lengi
vel að eiga nokkur samtöl við
okkar félag. Þeir voru að reyna
að draga þetta fram á vorið þann-
ig að engin átök yrðu fyrirsjáan-
leg eða möguleg og þá gætu þeir
frestað öllum ákvörðunum í
launamálum fram á haustið".
Það er skýringin á því að þið
boðið verkfall áður en viðræður
eru hafnar?
„Við vorum búnir að reyna að
fá viðræður í gang alveg frá því í
janúar. Þetta gekk svo langt að
við gengum á fund forsætisráð-
herra til að klaga að við fengum
engar viðræður við fjármálaráð-
herra. Allt kom fyrir ekki og þeg-
ar við loksins fengum fundi í lok
febrúar þá var ekkert talað við
okkur, heldur voru menn bara
með einhverjar yfirlýsingar. Við
vorum ekki virtir svars og stóð
greinilega ekkert til að hefja við
okkur viðræður á þeim tíma.
Okkar félagsmenn stóðu því
frammi fyrir tveim kostum, annar
var sá að láta ríkið vaða yfír okk-
ur og kaupmáttarhrunið að halda
áfram eða reyna að spyrna við
fótum. Þetta voru þeir beisku
kostir sem okkar félagar stóðu
frammi fyrir þegar þeir gengu til
atkvæða um verkfall.“
En nú hefur tímasetningin ein-
mitt verið gagnrýnd. Hólmgeir
Björnsson tölfræðingur í félagi
náttúrufræðinga segir í grein í
Þjóðviljanum í gær að hann sé í
hópi þeirra sem tefji að forystu
BHMR hafi skort pólitískt innsæi
þegar hún valdi tímasetningu
fyrir verkfallið?
„Það var ekki um neinar aðrar
tímasetningar að ræða, nema við
felldum okkur við áframhaldandi
kaupmáttarhrun fram á haustið."
En ykkar samningar voru
lausir þegar bráðabirgðalögun-
um var aflétt 15. febrúar. Hefði
verið réttara að hefjast handa
fyrr?
„Ég hygg að ýmsum hefði þótt
það mikið bráðræði að setja á
verkfall strax þá. Reyndar
hreyfði ég þeirri hugmynd í haust
að ef ekki gengi að draga menn
að samningaborðinu á haustinu
þá væri það leið að boða verkfall
strax 15. febrúar. Menn eru hins
vegar mjög sáttfúsir og vilja
reyna til þrautar að ná viðsemj-
anda að borðinu. Þess vegna
dróst þetta og ég held það hafí
ekki verið vilji meðal félags-
manna að fara í verkfall fyrr en
útséð var hvort það tækist.“
Samstaðan meðal ykkar félags-
manna, það eru ekki komnir
brestir í hana?
„Samstaðan er mjög sterk og
ekki að bresta.“
Hver finnst þér að grunnstefna
verkalýðsfélags eigi að vera þegar
lagt er upp í verkfall? Á að taka til
hliðsjónar einhverja jafnlauna-
stefnu eða einfaldlega reyna að ná
fram sem mestu þegar kröfur eru
mótaðar?
„Málið er það að laun hér á
landi eru mjög lág, þannig að
grunnstefnan í launabaráttunni
hlýtur að vera að hækka launa-
summuna verulega hér á landi.
Taxtalaun eru alltof lág og
grunnstefnan hlýtur að vera að
brjótast út úr því.“
En nú er það meginröksemda-
færslan hjá ríkinu í nafni
jafnréttis að þið fáið það sama og
aðrir sem hafa verið að semja.Af
hverju eigið þið að fá meira en
BSRB, ASÍ, blaðamenn og fleiri?
„í fyrsta lagi erum við að reyna
að brjótast út úr því lág-
launaumhverfí sem hér er og sér-
staklega hjá opinberum starfs-
mönnum og öðrum þeim sem eru
á töxtum. Við vitum af hópum í
þjóðfélaginu sem hafa mun betri
tekjur og við erum að miða okkur
við þá og reyna að komast á það
stig.“
Hvað finnst þér eðlilegt að
leggja til grundvallar þegar menn
eru að verðleggja vinnu manna í
mismunandi störfum?
„Þegar við komumst á það stig
að það sé hægt að ræða það að
einhverju viti, þá finnst mér ævi -
tekjur ekki vera óskynsamleg við-
miðun, en við erum bara ekki á
þvt stigi. Það vantar svo mikið
upp á kjör þess fólks sem lifir á
töxtum, að þau verði hliðstæð því
sem eðlilegt er og tíðkast víða í
þjóðfélaginu að ég tel að við
verðum að vinna það bil upp,
áður en við förum að skipta upp
launabilunum. Um það snýst
okkar barátta núna, að ná hlið-
stæðum kjörum og gerast út í
þjóðfélaginu fyrir hliðstæða hópa
og okkar.“
En hvað segir þú um svokall-
aða , jtökukenningu“, þ.e. að að-
eins fastákveðin summa pcninga
sé til skiptanna í laun í landinu og
ef þið takið meira af henni, fái
einhverjir aðrir eðlilega minna í
sinn hlut?
„Ég hafna þessari kenningu al-
gjörlega. Ég tel að hlutur launa-
fólks sé of lítill. Hér gildir sú
skiptaregla að fyrst fær fjármagn-
ið sitt, síðan fyrirtækin og svo er
afgangurinn ætlaður launafólki.
Þessari skiptareglu verður að
breyta og þá verður meira eftir í
hluta launafólks."
Þessi deila sem aðrar hliðstæð-
ar er háð sem áróðursstríð. Þar
virðist þið standa fremur höllum
fæti, ef marka má niðurstöðu
kannana. Hverju er þar um að
kenna að þínu mati?
„Mér er illa við að finna söku-
dólga og illa við að slá einhverju
föstu um það hvernig þessi bar-
átta okkar er metin. En þegar lít-
ill hópur sem BHMR fer í verk-
fall og fær stuðning þriðjungs
þjóðarinnar samkvæmt könnun-
um þá er ljóst að miklu fleiri
styðja okkar baráttu en þeir sem
að henni standa beint. Munurinn
á þessu verkfalli og BSRB-
verkfallinu er kannski sá að þar
var BSRB á undan og leit þá út
fyrir að þeir væru að ryðja
brautina fyrir aðra. Nú er búið að
njörva stærstu hópana niður og
því ekki margir sem eiga eftir að
koma í kjölfarið."
Hvað getur orðið ásættanleg
lending fyrir ykkur í þessum
samningaviðræðum? Hvaða lág-
markskröfum telur þú að þið
verðið að ná fram eigi verkfallið
ekki að teljast slys, ef ekki stór-
slys?
„Þessu get ég ekki svarað, þá
væri ég að leggja viðsemjenda
mínum vopn í hendur.“
Að lokum, telur þú hættu á að
ríkisstjórnin muni setja lög á
verkfallið og láta vísa því tU gerð-
ardóms?
„Ég geng einfaldlega út frá því
að samningsréttur verði virtur í
þessu landi,“ sagði Páll Halldórs-
son.
phh
4 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Laugardagur 6. maí 1989