Þjóðviljinn - 06.05.1989, Blaðsíða 8

KLIPPT OG SKORIÐ
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Síðumúla 6, 108 Reykjavík
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans _
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Silja Aðalsteinsdóttir
Umsjónarmaður Nýs Helgarblaðs: Sigurður Á. Friðþjófsson
Fréttastjóri: Lúðvik Geirsson
Útlit: Þröstur Haraldsson
Auglýsingastjóri: Olga Clausen
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson
Verð: 125 krónur
Deilt um dal
- eða hvað?
Upp eru komnar eins konar landamæradeilur milli
grannbyggöanna Reykjavíkur og Kópavogs. Bæjarstjórn
Kópavogs hefur hafnað hugmyndum um hraöbraut um
Fossvogsdalinn en borgarstjórinn í Reykjavík vill leggja
brautina, enda á hún aö greiða leiö að ráðhúsi borgar-
stjórans viö Tjörnina í litla bænum í Kvosinni sem einu
sinni var höfuðstaður landsins.
Raunar er deilt um miklu stærra mál en Fossvogsdal-
inn, þótt hann sé svo sem nógu stór. Það er deilt um
hvernig þróunin á að verða í byggðinni á höfuðborgar-
svæðinu og hvort ástæða sé til að beina allri umferð niður
í Kvos. Á bak við lúra vangaveltur um hvarfyrirtækjum og
verksmiðjum verður komið fyrir og hver fær að taka skatta
af þeim og mannabyggðinni í kringum þau. Það er deilt
um hvort áfram eigi að verða nokkur borgríki á þessu
svæði sem skara eld að sinni köku eða eitt svæði sem á
sameiginlegra hagsmuna að gæta og hugsar um velferð
allra íbúanna í bráð og lengd. Ekkert smámál.
Hluti af vandanum er bílaeign landsmanna sem er
löngu komin úr öllu hófi; enginn er maður með mönnum
nema rassgat hans sé breikkað á meðvitaðan hátt, eins
og Dagur Sigurðarson benti á. Þetta hefur ýmsar afleið-
ingar og engar góðar. Mengun í Reykjavík er háskalega
mikil við umferðaræðar og borgin öll af þessu Ijót og
sóðaleg. Því bílastæði jafnast ekki á við hús og garða að
fegurð. ímyndið ykkur að trjágarðar væru komnir alls
staðar við hús í borgum og bæjum landsins þar sem nú
eru flatneskjuleg og grá malbikuð svæði undir bíla! Er
ekki mál að finna aðra aðferð handa borgarbúum til að
komast milli staða en setja fjögur hjól undir hvern þeirra?
í Nýju helgarblaði í dag er Aðalskipulag Reykjavíkur
tekið til umræðu og bent á að þar hafi verið að verki
sjálfvirkir skrifræðismenn sem framreiknuðu umhugsun-
arlítið umferðina í Reykjavík í upphafi áratugarins, marg-
földuðu hana með áætluðum bílafjölda eftir nokkur ár og
sögðust þurfa nokkrar akreinar í viðbót til að hann kæmist
allurfyrir hnútalaust, og best væri að leggja Fossvogsdal-
inn undir þær. Fyrir þessu voru furðu lítil rök að því er séð
verður, vegna þess að ekki var hugsað í heild hvernig
byggðin myndi þróast, og þess vegna er núna brostið á
stríð milli Reykjavíkur og Kópavogs.
Það eina sem getur komið á friði er vel unnin og rök-
studd athugun á umferðarmálum höfuðborgarsvæðisins,
ekki til að gá hvað það er hægt að koma mörgum bílum úr
úthverfum og niður í gamla miðbæinn heldur til að athuga
< hvert fólk þarf raunverulega að komast á næstu árum og
| áratugum, hvar byggðin verður og hvert hún stefnir, hvar
| vinnustaðir fólks verða, skemmtistaðir og útivistarsvæði.
Eins og sýnt er fram á í Nýju helgarblaði í dag er
meðferð skipulagsmála prófsteinn á faglega getu skipu-
lagsyfirvalda og hvort þeim auðnast að skýra fyrir fólki
forsendur ákvarðana sinna. Hún er líka prófsteinn á lýð-
ræðið í landinu, hvort fólki gefst kostur á að meta leiðirnar
sem í boði eru til að móta mannlíf og umhverfi af skilningi
sem raunverulegar upplýsingar gefa. Ófagleg vinnu-
brögð leiða til þess að fólk metur hlutina á tilfinninga-
legum forsendum en ekki vitrænum, það verður „með“
eða „á móti“ án þess að vita almennilega hverju það
mælir með og á móti. Þar með er orðin til æskileg gróður-
mold fyrir múgæsingu og valdstjórn sem ekki sæmir lýð-
ræðisríki á gömlum merg.
SA
Og Bush svaf í hundrað daga....
hann breiddi undir erlenda gesti
þegar talað var fagurlega um Frið
um Allan Heim. En núna - eftir
að hafa kvatt Reagan með tárum
- er eins og landar hans vakni upp
við vondan draum og sjá: karlinn
ætlaði að slá niður ríkisútgjöld og
skrifræði og stjórnræði og guð má
vita hvað: og hann skildi eftir sig
rjúkandi rústir á ótal sviðum.
Öllu fór aftur
Eitt slíkt syndaregistur er að
finna í nýlegri grein í Washington
Post eftir öldungardeildarþing-
manninn Ernest F. Hollings. Við
skulum rekja það stuttlega (með-
an við bíðum eftir næstu vanda-
málahrinu hjá okkur sjálfum).
Reagan, segir Hollings, hefur
lamað menntakerfið stórlega og
rekur dæmi um ýmisleg alríki-
sframlög til þeirra hluta sem
drógust saman um 26-63% (að
raungildi) í stjórnartíð hans.
Húsnæðismál? Síðan 1981 hafa
þrem prósentum fjárlaga varið til
verndunar náttúruauðlinda og
umhverfisverndar - nú hefur
þetta fé skroppið saman um
helming. Upp hafa hlaðist miklir
ógreiddir víxlar - það hefur verið
vanrækt að hreinsa til eftir kjarn-
orkuiðnaðinn og koma eitruðum
úrgangi allskonar fyrir með
skikkanlegu móti: það myndi
kosta meira en 500 miljarða doll-
ara að koma þessu í lag.
Þar fyrir utan er ríkissjóður
blankur og viðskiptahallinn
gífurlegur - og enn fá þeir báðir,
Reagan og eftirmaður hans
Bush, á baukinn fyrir aðgerðar-
leysi í þessum vettvangi. Fyrr-
nefndur öldungardeildarmaður
hefur reiknað það út, að vegna
þess að stjórnvöld fara ekki eftir
þeim lögum sem sett hafa verið til
að koma í veg fyrir að bandarísk-
ur iðnaður verði fyrir barðinu á
„óheiðarlegum samkeppnishátt-
um“ og vegna annarra van-
rækslusynda- þá tapi Bandaríkin
A tímum
sjálfsgagnryni
Það hefur stundum verið um
það hjalað í þessum pistlum að
við lifum á tímum sjálfsgagnrýni.
Að vísu ber ekkert afskaplega
mikið á henni á íslandi: þar halda
menn áfram að leita uppi og finna
sér sökudólga og sveia þeim af
miklum móð: ég er ekki ég og
hrossið ( þeas. kjaraskerðinguna,
verkfallið, hávextina, matarverð-
ið) á einhver annar. En á alþjóða-
vettvangi er minna um að menn
grípi til einhverrar þægilegrar
óvinarímyndar þegar þeir eru í
vanda en áður tíðkaðist. Sovét-
menn saka ekki aðra en sjálfa sig
um ástandið í efnahagsmálum hjá
sér, og þeir eru þar að auki reiðu-
búnir að taka á sig tölverða
ábyrgð af vígbúnaðarkapphlaup-
inu (sem þeir áður vildu hlaða á
Amríkana og Nató allri saman).
Það eru uppi miklir sambúðar-
örðugleikar í Nató (vegna þess að
vesturþýska stjórnin hefur sýnt
takmarkaðan áhuga á endurnýj-
un skammdrægra eldflauga á sínu
landi) - og nú er ekki um kennt
vélabrögðum Rússa sérstaklega,
heldur öðru fremur því, að Nató
hafi ekki kunnað að bregðast við
þeim breytingum sem orðið hafa
á hugsunarhætti og tillögugerð
sovéskra ráðamanna. Og svo
mætti áfram telja.
Bandarískar
forsetaraunir
Það er mjög í þessum sama dúr
sem bandarískir stjórnmálamenn
og fréttaskýrendur skrifa um á-
standið í sínu landi nú, hundrað
dögum eftir að nýr forseti tók við
völdum. Tónninn er vitaskuld
misjafnlega harður, en oftar en
ekki má sjá í ólíkum greinum all-
sterkan samnefnara sem er á þá
leið, að George Bush hafi svosem
ekki gert neitt ennþá sem um
munar, hvorki út á við né inn á
við. Hver eftir annan ítrekar það,
að hin pólitíska forysta í Banda-
ríkjunum viti ekki hvaða skref
hún eígi að þora að stíga í þeirri
afvopnunarþróun sem svo miklar
vonir eru tengdar við um allan
heim. Og annað gerist í leiðinni:
þegar slaknar á spennu á alþjóða-
vettvangi, í samskiptum austurs
og vesturs, þá beinist athyglin
óhjákvæmilega í ríkari mæli en
áður að innanlandsvanda. Ron-
ald Reagan, fyrirrennari Bush,
var mikill sjónhverfingamaður
eins og öllum ber saman um: ekki
síst var hann meistari í því að láta
uppsafnaðan vanda heima fyrir
hverfa undir það rauða teppi sem
alríkisframlög til húsnæðismála
„niðurgreidds húsnæðis“)
minnkað um 81%. f New York er
átján ára biðlisti eftir „opinberu"
húsnæði. á hverju ári hverfur um
hálf miljón húsa og íbúða sem
láglaunafólk hefur efni á að búa í
(niðurrif, eldsvoðar ofl) - þetta
þýðir m.a. að heimilisleysingjar
eru orðnir um þrjár miljónir og
þeim fer fjölgandi. Hvað um
heilsugæslu? Opinberar heilsu-
gæslustöðvar sinna aðeins fimm
miljónum af þeim 25 miljónum
fátæklinga sem þær ættu að sinna,
um 37 miljónir Bandaríkjamanna
hafa engar sjúkratryggingar að
treysta á (20 prósent fleiri en
1980) - með þeim afleiðingum að
Bandaríkin eru komin með hæst-
an ungbarnadauða meðal
þróðara iðnríkja.
Náttúran
og viðskiptin
Vilja menn heyra um náttúr-
una og umhverfið? Árið 1978 var
þrem miljörðum í tollum á hverju
ári og nítján miljörðum í
minnkandi sölu bandarískra fyr-
irtækja.
Hrakspár
Að lokum segir á þessa leið hér
í greininni: Ef spellvirki Reagans
og aðgerðarleysi Bush koma al-
ríkisstjórninni á kné, þá munu
Bandaríkin standa uppi varnar-
laus andspænis verstu óvinum
sínum heima fyrir: fátækt, fá-
fræði, kynþáttahatri, lögleysum.
Og erlendis munu þjóðir eins og
Japanir og Vesturþjóðverjar
stinga okkur af, þjóðir sem meta.
stjórnir sínar sem aflvélar hag-
vaxtar og félagslegs réttlætis.“
Nú kemur enn að því að leitin
að fyrirmyndum í útlöndum getur
verið jafn villandi og leitin að
óvinum: það sýnist um þessar
mundir ekki mikil ástæða til að
hrósa stjórn Japans, margflæktri í
mútumál, fyrir framlag hennar til
féiagslegs réttlætis. En það er svo
önnur saga.
8 SIÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Laugardagur 6. maí 1989