Þjóðviljinn - 19.05.1989, Blaðsíða 24

KVIKMYNDIR
ÞORFINNUR
ÓMARSSON
Handbók
um hand-
bækur
Kvikmyndahandbækur eru ekki bara fyrir
kvikmyndafríkin heldur eru þær mjög
handhægar fyrir alla sjónvarpsáhorfendur
Skyttur Friðriks Þórs er önnur tveggja íslenskra kvikmynda sem fá þrjár stjörnur
í hinum íslenska hluta Handbókar Halliwells en aðrar fá minna.
Mál og menning hefur nú Ioks
gefið út fimmta og síðasta bindi
Kvikmyndahandbókar Halli-
wells í íslenskri þýðingu. Útgáfan
er mjög þarft framtak og var
löngu kominn tími til að gefa út
bók sem þessa hér á landi. Það
vita hins vegar kvikmyndáhuga-
menn að handbækur sem þessar
eru eins misjafnar og þær eru
margar og því nauðsynlegt að
vanda valið þegar ráðist er í út-
gáfu sem þessa. Þessu síðasta
bindi fylgir viðauki um íslenskar
kvikmyndir sem er ekki síður
áhugaverður.
Halliwell
Erlenda útgáfan af handbók
Halliwells, eða Halliwell's Film
Guide, hefur ávallt verið fáanleg
í bókabúðum hérlendis en auk
hennar hafa aðrar samskonar
bækur notið vinsælda
kvikmyndafríkanna. En hvernig
velja menn sér kvikmyndahand-
bók ef þær eru svona ólíkar að
stærð og gerð? Sem betur fer er
smekkur manna misjafn og það á
einnig við um þessa heimsþekktu
gagnrýnendur sem ritstýra fræði-
ritunum. Það verður því hver og
einn að gera upp við sig hvaða
handbók hentar best til örlítillar
leiðbeiningar langar mig að
kynna þrjár þeirra sem allar hafa
eitthvað til síns ágætis.
Bókunum sem um ræðir, auk
bókar Halliwells ritstýra Leonard
Maltin og Steven H. Scheuer.
Lesendur hafa vafalaust séð dag-
blöðin vitna í þessa spekinga og
verið misjafnlega sammála
stjörnugjöf þeirra.
Ef við byrjum á Halliwell þá er
sú bók ákaflega ólík hinum
Regnboginn
Iron Eagle II *
(Glæfraför)
Skrýtiö hve margar framhaldsmyndir eru
gerðar eftir lélegum myndum. Glæfraförin
er ein þeirra og er ekki fremur en fyrri
myndin neitt til aö hrópa húrra fyrir.
L'ete en pente douce ★★
(Og svo kom regnið)
Kómlsk, litil saga af smáborgurum í
Frakklandi. Persónurnar eru allar ýktar og
háöið aldrei langt undan. Full mikið er spil-
að með barm Ijóskunnar.
Dead Ringers ★★★
(Tvíburar)
Magnaður, en oft óþægilegur sálartryllir
keyrður áfram af stórgóðum leik Jeremy
Irons. Önnur hlutverk ekki eins
sannfærandi, hvorki í handriti né tjáningu.
Babette's gæstebud ★★★★
(Gestaboð Babettu)
Þessi gómsæta mynd Gabriels Aksels
er uppgjör bókstafstrúarmanna við
freistinguna og syndina. Stórgóð persónu-
sköpun og veislan i lokin er ógleymanleg.
tveimur að allri uppbyggingu.
Höfundur bókarinnar, Leslie
Halliwell, lést reyndar í vetur en
eftir lifir nafn hans sem frum-
kvöðuls á þessu sviði. Halliwell
gefur myndum einkunnir frá
engri upp í fjórar stjörnur en
sleppir hálfu stjörnunum.
Stjörnugjöf hans eru vægast sagt
nokkuð ströng en staðallinn er
líka byggður upp á allt annan hátt
en í bókum hinna tveggja.
Mjög margar kvikmyndir fá
enga stjörnu í bók Halliwells
enda var hann ekki par hrifinn af
afurðum kvikmyndaiðnaðarins
síðustu áratugina. Myndir rétt
undir meðallagi fá gjarnan enga
stjörnu hjá Halliwell þannig að
skalinn er ekki notaður til
fullnustu.
Hinar tvær
Handbækur Maltins og Scheu-
ers miða stjörnugjöfina meira við
það sem við eigum að venjast og
er dreifing myndanna á
einkunnaskalann á flestan hátt
eðlilegri. Báðir gefa þeir í heilum
og hálfum stjörnum sem sumir
telja nokkuð vafasöm saman-
burðarfræði. Lægsta einkunn
Maltins er „Bomb“ en þar fyrir
ofan gefur hann * 1/2. Scheuer
gefur hins vegar lægst 1/2 og fikr-
ar sig síðan upp með hálfrar
stjörnu millibili. Athugið að
Maltin gefur sjónvarpsmyndum,
merktum TVM í bókinni, ekki í
stjörnum heldur er aðeins um
þrjár einkunnir að ræða: miðl-
ungs, og undir eða yfir meðallagi.
Eins og áður sagði er grund-
vallarhugmyndin á bak við
stjörnugjöfina nokkuð öðruvísi
hjá Halliwell. Margar mjög fram-
Skugginn af Emmu ★★★
Besta barnamyndin í borginni er einnig
fyrir fullorðna. Skemmtileg mynd á mörk-
um fantasíu og veruleika.
Mississippi Burning ★★★★
(f Ijósum logum)
Enda joótt Alan Parker fari heldur frjáls-
lega með staðreyndir er þetta einhver
besta mynd sem gerð hefur verið um kyn-
þáttahatur. Leikur er til fyrirmyndar og allt
sjónrænt spil áhrifamikið. Brennheit og
reið ádeilumynd sem enginn má missa af.
Laugarásbíó
A Nightmare on Elm Street
Part 4 ★
(Martröð á Álmstræti)
Fjórða myndin í þessari hryllings-
tæknibrellusyrpu sem verður vinsælli með
hverri myndinni. Efnið er nú orðið talsvert
þreytt sem kann ekki góðri lukku að stýra í
myndum af þessu tæi.
Twins ★
(Tvíburar)
Einstaklega þunn og ófyndin mynd þar
sem áhorfandinn veit alltaf hver næsti
brandari verður. Lakasta mynd Ivans Reit-
mans til þessa og hefði handritið aldrei átt
að fara lengra en í ruslakörfuna.
. A Moon Over Parador ★
(Tungl yfir Parador)
Vonbrigði frá einum athyglisverðasta
leikstjóra Bandarfkjanna, Paul Mazurski.
Richard Dreyfuss sem hefur verið hittinn á
góðar rullur að undanförnu bjargar þessari
mynd ekki.
bærilegar kvikmyndir fá aðeins
eina stjörnu hjá honum en skýr-
ingin á bak við eina stjörnu er að
myndin eigi sér einhverja sterka
hlið án þess að vera nógu góð sem
heild.
Sem dæmi um einnar eða
tveggja stjörnu myndir Halliwells
má nefna Mon Oncle og Playtime
eftir Tati, 8 1/2 og La Dolce Vita
eftir Fellini, L'Awentura og
Blow Up eftir Antonioni, Los Ol-
vidados og Viridiana eftir Bunuel
og Jules et Jim og La Nuit améric-
aine eftir Truffaut, en allar þessar
myndir fá hæstu einkunn í hinum
tveimur, enda jafnan settar á stall
með bestu kvikmyndum sögunn-
ar.
Nýrri kvikmyndir fá enn verri
útreið hjá Halliwell. Eftir að hafa
skoðað bók Halliwells spjald-
anna á milli fann ég aðeins eina
kvikmynd gerða síðustu 30 árin
sem náði fjórum stjörnum. Það
er Bonny and Clyde, undir leik-
stjórn Arthurs Penns, en þó
kynni mér að hafa yfirsést og ein-
hver önnur náð sömu einkunn.
Þá kynni einhverjum að finnast
stjörnugjöfin ekki alveg sam-
kvæm sjálfri sér þegar Grease fær
tvær stjörnur en The Deer Hunt-
er og Clockwork Orange einni
stjörnu minna. En varðandi
hnignun og hrun kvikmyndanna
hefur Halliwell vissulega mikið til
síns máls og einkunnagjöfin venst
mjög fljótlega. Enda er stjörnu-
gjöfin í sjálfu sér ekki aðalatriðið
heldur má fá miklu betri upplýs-
ingar í gegnum sjálfa umsögnina.
Mismunandi
upplýsingar
Handbækurnar snúast nefni-
Bíóhöllin
Young Guns ★★★
(Ungu bissubófarnir)
Vestrar eru komnir úr tisku en þessi gæti
aukið hróður slíkra mynda. Hér höfum við
allt sem þarf, átök og tragedíu, hetjudáð og
kómedíu, fólsku og jafnvel rómantík.
Estevez skemmtilegur sem Billi barnungi.
Working Girl ★★
(Eln utivinnandi)
Mjög góður leikur allra aðalleikaranna
nær ekki að toga þessa ófrumlegu afþrey-
ingarmynd upp úr meðalmennskunni.
Mike Nichols fær þó uppreisn æru eftir hina
hræðilegu Heartburn. Snotur kvikmynda-
taka hjá Ballhaus.
Funny Farm ★
Á síðasta snúning
George Roy Hill má muna sinn fifil fegri
en þó má brosa að mörgu í þessari nýju
afþreyingarmynd hans. Chase hefur oft
verið fyndnari.
A Fish Called Wanda ★★★
(Fiskurinn Wanda)
Nánast fullkomin gamanmynd. Hárfínn
húmor í skotheldu handriti og gamlinginn
Crichton stýrir af mikilli fimi. Erfitt að gera
upp á milli aðalleikaranna sem eru hver
öðrum betri. Betri skemmtun er vandfund-
in.
Tequlla Sunrise ★
(Á ystu nöf) /
Falleg kvikmyndataka er Ifklega Ijósasti
punktur myndarinnar. Robert Towne sem
eitt sinn kunni að plotta nær engu út úr
stjöruliðinu sfnu.
lega ekki eingöngu um stjörnu-
gjöf. f þeim er að finna helstu
upplýsingar um kvikmyndirnar,
ss. leikstjóra, leikara, fram-
leiðsluland og ár, söguþráð og
ýmislegt annað sem hæfir hverri
mynd.
Halliwell stendur sig best þeg-
ar að þessum hluta er komið.
Texti hans um kvikmyndirnar er
tvískiptur; fyrst rekur hann sögu-
þráð og á eftir kemur hin eigin-
lega og persónulega umsögn. Þá
tilgreinir hann við allar myndirn-
ar nafn framleiðanda, hand-
ritshöfundar, leikstjóra, töku-
stjóra og höfund tónlistar og gild-
ir einu hvort um merkilega mynd
er að ræða eður ei. Einnig grípur
hann niður í umsagnir annarra
eða vitnar í samtal úr myndinni
en það á yfirleitt aðeins við um
vel þekktar kvikmyndir. Að
þessu leyti er bók Halliwells oft
skemmtilegust aflestrar og upps-
etningin á henni mjög þægileg.
Af hinum bókunum tveimur
gefur Maltin yfirleitt meiri
(einskis nýtar) upplýsingar en
Scheuer. Hann tilgreinir alla
jafna fleiri leikara og að auki
inniheldur bók Maltins flesta
titla, en í nýjustu útgáfu hans eru
yfir 18 þúsund titlar. Hins vegar
er óþægilegra að finna nöfn
myndanna eftir stafrófsröð í bók
Maltins vegna þess hvernig hann
raðar þeim upp. Hann tekur bók-
stafina eftir röð án tillits til orða-
bila. Ef við tökum dæmi þá er A
Man for All Seasons á eftir mynd
sem kallast Manfish. Sambæri-
legt væri að maður að nafni Jó-
hann Ólafsson væri á eftir Jó-
hannesi í símaskránni. Þessi upp-
röðun venst raunar mjög fljótt.
Bad Dreams 0
(Slæmir draumar)
Slæmir draumar er martröð frá upphafi
til enda. Aðastandendur myndarinnar
hljóta að hafa fengið rauðan sósulit á út-
sölu og nota hann þvi stöðugt. Þeir sem
nenna að horfa á ósköpin fatta plottið langt
á undan góða gæjanum.
Who Framed Roger Rabbit ★★★
(Kalli kanína)
Vel heppnuð ævintýramynd þar sem
áhorfandinn gleymir að hér er notast við
teiknifígúrur. Tímamótamynd í klippingum
og brellum.
Bíóborgin
Dangerous Liaisons ★★★
(Hættuleg sambönd)
Þrungin, en jafnframt hrífandi tragi-
kómedía þar sem allir eru táldregnir. Frá-
bær leikur ber myndina, sérstaklega Malk-
ovich og Close hástéttarpakkið sjálfselska.
Rómantíkerar munu elska þessa mynd.
Rain Man *★★
(Regnmaðurinn)
Regnmannsins verður minnst fyrir ein-
stakan leik Hoffmanns í hlutverki einhverfa
ofvitans fremur en sem góðrar kvikmynd-
ar. Óskar fyrir handrit og leikstjórn fremur
vafasamur og Barry Levinson hefur áður
stýrt betur.
The Accidental Tourist ★★★
(Á faraldsfæti)
Yndisleg mynd um allar mannlegar til-
finningar, frá hlátri til gráts. Besta mynd
Kasdans til þessa enda vel skrifuð og vel
stýrt ásamt hnökralausum leik. Geena Da-
vis hrífur alla.
Ekki er ástæða til að gera frek-
ar upp á milli Maltins og Scheuers
heldur verður smekkur fólks að
ráða. Þessar bækur eru mjög
ódýrar og alls ekki úr vegi að eiga
fleiri en eina til að geta verið viss
um að kvikmynd kvöldsins sé
glápsins virði eða til að fá nánari
upplýsingar um kvikmyndir á
myndböndum.
íslenskar kvikmyndir
íslenska þýðingin á handbók
Halliwells var gefin út í fimm
bindum. Síðasta bindið inniheld-
ur kvikmyndir á bilinu T-Z en
aftast er síðan viðauki um ís-
lenskar kvikmyndir. Mjög forv-
itnilegt er að skoða umsagnir um
íslensku myndirnar en það hefur
brunnið við að íslenskar kvik-
myndir fái of góða dóma hjá
gagnrýnendum.
Samantektina á íslensku
myndunum önnuðust Árni Sigur-
jónsson, Árni Óskarsson, Gísli
Sigurðsson og Guðmundur
Andri Thorsson. í formála kem-
ur fram sú ákvörðun þeirra að
fylgja þeirri megin stefnu sem
einkennir bók Halliwells, að gera
miklar kröfur.
Fyrir vikið fær ekkert verk
fjórar stjörnur og aðeins tvö ná
þremur stjörnum; Hrafninn
flýgur og Skytturnar. Þrjár kvik-
myndir Ágústs Guðmundssonar
hljóta tvær stjörnur; ' Land og
synir, Með allt á hreinu og Ut-
laginn, og það gerir Stella í orlofi
einnig. Aðrar myndir fá ýmist
eina eða enga stjörnu en alís eru
29 kvikmyndir í þessari saman-
tekt.
Hvort sem menn eru sáttir við
þessa palladóma eða ekki kemur
margt skemmtilegt fram við
þessa athugun. Samsvarandi
upplýsingar eru gefnar um ís-
lensku myndirnar og þær erlendu
nema hvað bætt er við nafni þess
sem fer með „listræna stjórn".
Hingað til hefur orðið leikmynd
dugað í þessu skyni en nú þykir
flottara að þýða „art direction"
sem listræn stjórn, enda miklu
virðulegri titill.
Gjarnan hefði mátt hafa eldri
íslenskar kvikmyndir í þessari
samantekt. Eina myndin í bók-
inni sem gerð var áður en „vorið“
hófst er Morðsaga Reynis Odds-
sonar enda var vorið í aðsigi þeg-
ar hún var frumsýnd árið 1977.
The Unbearable Lightness
of Being ★★★★
(Óbærllegur léttleikl tilverunnar)
Stórbrotiö kvikmyndaverk, hvernig sem
á það er litið. Kaufman tókst hið ómögu-
lega, að kvikmynda sögu Kundera svona
líka listavel. Rómantik, erótík, ást, hatur og
afbrýði brjótast upp í þessu magnaða lista-
verki. Kvikmyndataka Nykvists er ólýsan-
leg.
Háskólabíó
The Naked Gun ★★
(Beint á ská)
Stanslaus brandaraskothríð í tæpar
tvær klukkustundir. Hittnin er þó misjöfn,
oft er hitt í mark en lika er skotið bæöi yfirog
framhjá. Jafnast kannski ekki á við Air-
planel en það má hlæja að vitleysunni.
Stjörnubíó
Punchllne ★★
(Hlátrasköll)
Stundum fyndin en stundum alvarleg
mynd um tvo sviðsgrínara á Breiðvangi og
drauma þeirra. Tom Hanks sannar sig
endanlega sem alvöru leikari og einnig er
vel valið f önnur hlutverk.
Frlght Nlght II 0
(Hrylllngsnótt II)
Fyrri myndin var léleg en þessi slær allt
út.
Krlstnihald
undir jökli ★★★ \
Góð, og athyglisverð mynd á íslenskan
mælikvarða sem unnin er af fagmennsku.
Kristnihaldið er skemmtileg og fersk á að
horfa en ber full mikla virðingu fyrir texta
nóbelsskáldsins.
24 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 19. maí 1989