Dagblaðið Vísir - DV - 31.08.1996, Blaðsíða 15

lO'V LAUGARDAGUR 31. ÁGÚST 1996
15
Veðrátta slðustu daga minnir
landsmenn á að það er farið að
hausta. Þennan síðasta dag ágúst-
mánuðar má segja að sumarið sé
að baki með leyfum sinum, sól-
böðum og ferðalögum innanlands
og utan.
Fram undan er alvara daglegs
lífs að loknum sumarfríinu. Skól-
amir taka til starfa á nýjan leik
fljótlega eftir helgina. Tugþúsund-
ir nemenda mæta til náms og
þjálfunar á ýmsum sviðum. Sum-
ir em að mæta fyrsta sinni í
gmnnskóla en aðrir em að ljúka
löngu háskólanámi.
Á öðrum sviðum þjóðlífsins
færist starfsemin sömuleiðis í
hefðbundinn farveg eftir þá rösk-
un sem sumarið hefur óhjá-
kvæmilega í för með sér.
Hallalaus
fjárlög
Þetta á einnig við um stjórn-
málin. Alþingi kemur saman til
fyrstu funda vetrarins eftir mán-
uð eða svo. Ríkisstjómin og ein-
stök ráðuneyti eru þegar farin að
undirbúa ýmis þau mál sem
leggja þarf fyrir þingið. Það á ekki
hvað síst við um fjárlagafrum-
varpið, sem er samkvæmt venju
dreift til þingmanna strax á fyrstu
dögum haustþingsins.
Þegar hefur verið kynnt opin-
berlega samkomulag stjómmála-
flokkanna sem standa að núver-
andi ríkisstjórn, Sjáifstæðisflokks
og Framsóknarflokks, um tekju-
og útgjaldaramma fjárlagafrum-
mm atwmm j n
* m HL íiðwl
Fram undan er alvara daglegs lífs aö loknum sumarleyfum. Skólarnir taka til starfa á nýjan leik fljótlega eftir
helgina. Tugþúsundir nemenda mæta til náms og þjálfunar á ýmsum sviöum. Sumir eru aö mæta í fyrsta sinn í
grunnskóla en aðrir eru aö Ijúka löngu háskólanámi. DV-mynd BG
tekjuskatt. Meirihluti lands-
manna þarf einfaldlega ekki að
skila ríkinu skatti af launatekjum
sínum.
I öðru lagi er hér fyrst og
fremst um launamannaskatt að
ræða. Og þeim sem eru með miðl-
ungslaun og reyna að auka tekjur
sínar með mikilli vinnu er refsað
fyrir dugnaðinn með óheyrilegri
skattheimtu. Þrátt fyrir mikla
umræðu um óréttlætið sem í
þessu felst hefur skattkerfinu ekki
enn verið breytt.
í þriðja lagi er vitað mál að
mikið er um svokallaða svarta at-
vinnustarfsemi sem felur í sér al-
mennan undandrátt frá tekju-
skatti. Opinberar nefndir hafa
áætlað að skattsvikin nemi í heild
hátt á annan tug milljarða. Á með-
an lendir tekjuskatturinn af full-
um þunga á launamönnum sem
standa skil á öllum þeim tekjum
sem þeir afla sér.
Lofar lækkun
tekjuskatts
Þau tvö mál sem hér hafa verið
nefnd, hallalaus fjárlög og lækkun
tekjuskatts, eru í brennidepli
þeirrar kosningabaráttu sem nú
er farin á fulla ferð í Bandaríkjun-
um eftir að flokksþingum
demókrata og repúblíkana er lok-
ið.
Krafan um hallalaus fjárlög var
mjög áberandi í forsetakosningun-
um þar vestra fyrir fjórum árum
en það var „þriðji maðurinn“ -
Ross Perot - sem setti mestan
Niðurskurður óskhyggju
varpsins fyrir árið 1997.
Stjómarflokkarnir stefna enn
að þvi að fjárlög næsta árs verði
hallalaus. Það em góð tíðindi og
mikil umskipti frá því sem verið
hefur mörg undanfarin ár. Nokkr-
ar síðustu ríkisstjómir hafa rekið
ríkissjóð með miklu tapi á hveiju
ári, með tilheyrandi skuldasöfnun
og vaxtagreiðslum. Slík ríkisút-
gerð er ekki aðeins dýr fyrir þjóð-
félagið heldur felur tapreksturinn
líka í sér óveijandi ávísun á fram-
tíðina; komandi kynslóðir eiga að
horga brúsann.
Margir eru þeirrar skoðunar að
ríkisstjórnin hefði átt að nota
þann happdrættisvinning, sem
efhahagsbatinn á þessu ári hefur
reynst rikissjóði, til að draga eitt-
hvað úr hallanum núna strax. Af
því varð ekki. Þess vegna safnast
enn á þessu ári margir milljarðar
í risavaxinn hallasjóð ríkisins.
Heildarútgjöldin
hækka
Ljóst virðist af fréttum að í fjár-
lagafrumvarpi næsta árs verður
ekki um að ræða niðurskurð fjár-
veitinga frá því sem er í núver-
andi fjárlögum. Þvert á móti
munu heildarútgjöld ríkisins
væntanlega hækka nokkuð milli
áranna 1996 og 1997.
Með þetta í huga er auðvitað
misvísandi að tala um niðurskurð
ríkisútgjalda. Slíkur samanburð-
ur verður að sjálfsögðu að miðast
við raunveruleikann á hverjum
tíma.
Til þess að fá sanngjarnan sam-
anburð á þróuninni milli ára þarf
þess vegna að bera saman fjár-
lagafrumvarp eins árs við fjár-
lagafrumvarp annars, fjárlög eins
árs við fjárlög annars og svo að
lokum ríkisreikninga með sama
hætti. Aðeins þannig fæst raun-
hæfur samanburður á því hvert
stefnir í ríkisfjármálunum á
hveijum tíma.
Þegar heildarútgjöld rikissjóðs
aukast ár frá ári er auövitað ljóst
að allt tal stjórnmálamanna um
niðurskurð er á misskilningi
byggt.
Skýringin á þeim talsmáta er
hins vegar sú að embættismenn
og ráðherrar keppast við það í
ráðuneytunum að búa til ósk-
hyggjutölur um alla þá opinberu
fjármuni sem þeir vilja gjaman fá
til sinna málaflokka. Síðan kepp-
ast þeir við að skera þessa ósk-
hyggju niður. Það er sá niður-
Elías Snæland Jónsson
adstoðarritstjórí
skurður sem svo mikiö er talað
um við gerð fjárlagafrumvarps
næsta árs, eins og svo oft áður;
niðurskurður óskhyggjunnar.
Oréttlátur
skattur
íslenska skattkerfið er stórgall-
að - í senn óréttlátt og fullt af göt-
um sem skattsvikarar nýta sér til
hins ýtrasta, eins og fréttir af
VASK-svikum síðustu misserin
bera meö sér. Forvitnilegt er
reyndar að kynna sér á ný rök-
semdimar sem færðar vora fyrir
breytingunni yfir í virðisauka-
skattinn á sínum tíma en þar var
mikil áhersla lögð á að nýja kerf-
ið væri miklu pottþéttara að
þessu leyti en söluskatturinn.
Þess vegna koma stóru götin í
VASK- kerfinu, sem skattsvikar-
amir hafa nýtt sér, verulega á
óvart.
Virðisaukaskatturinn er hins
vegar sanngjarn. Hann leggst
beint á eyðslu manna. Einstak-
lingurinn greiðir skattinn í hlut-
falli við það sem hann kaupir
hveiju sinni. Að því leyti er hann
eðlilegur og réttlátur skattur.
Það sama verður ekki sagt um
tekjuskattinn sem er í alla staði
afar óréttlátur. Þar kemur margt
til.
í fyrsta lagi er það einungis lít-
ið brot þjóðarinnar sem borgar
kraft i þá umræðu.
Að þessu sinni lofa bæði Bill
Clinton forseti og Bob Dole, fram-
bjóðandi repúblíkana, hallalaus-
um fjárlögum. Dole hefur hins
vegar bætt um betur og lofað því
að lækka jafnframt tekjuskattinn
um 15 prósent nái hann kjöri í
nóvember. Þó er tekjuskattur rík-
isins þar vestra nú þegar mun
lægri en til dæmis á íslandi.
Mikilvægasta skrefið sem hægt
væri aö stíga í átt til réttlátara
skattkerfis hér á landi væri að
leggja tekjuskattinn hreinlega af
og innheimta þess í stað skatta af
eyðslu. Þau jöfnunaráhrif sem
stjórnmálamenn viija ná fram til
að aðstoða þá sem bera skarðan
hlut frá borði efnahagslega - eru
til dæmis með mjög lágar tekjur
eða mörg börn - má jafnauðveld-
lega koma í framkvæmd þótt þessi
óréttláti launamannaskattur væri
aflagður eins og hvert annað mis-
heppnað stjórntæki.
Þetta er auðvitað hægt að gera í
áfóngum með því að lækka skatt-
prósentuna jafnt og þétt með
skipulegum hætti þar til tekju-
skattskerfið endar þar sem það á
heima - í einhverri læstri skúffu i
kjallara Þjóöaskjalasafnsins.