Dagblaðið Vísir - DV - 20.01.1997, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 20. JANÚAR 1997
15
Hver eitrar
fyrir hvern?
í tilefni sjónvarps-
frétta og blaðaskrifa
finn ég mig knúinn
til að verja starfs-
heiður minn og
minna starfsfélaga.
Bændur og fyrir-
menn Kjósarsýslu
hafa borið okkur
þeim sökum að und-
anfömu að við læð-
umst um eins og þjóf-
ar um nætur til að
hleypa út eiturgufum
til að eyðileggja
þeirra vistvæna land-
búnað. Það tekur þó
út yfir allan þjófabálk
þegar sjálfur ritstjóri
DV hendir slíkar full-
yrðingar á lofti og
gerir að aðalefni leið-
ara síns fimmtu-
„Ekki hefur þetta gerst oftar en
svo að rekstrarárangur reyk-
hreinsivirkja verksmiðjunnar
reyndist betri en 98% sl. tvö ár.u
Kjallarinn
Þorsteinn
Ragnarsson,
stjórnandi reykhreinsi-
virkja Grundartanga-
verksmiðjunnar
„Ekki veit ég um neinar eitraðar gufur hér og hef þó unnið hér í 18 ár.
Vatnsgufa stígur hins vegar reglulega upp frá verksmiðjunni allan sólar-
hringinn," segir Þorsteinn meðal annars.
daginn 9. janúar án þess þó að
kanna sannleiksgildi þessara
ásakana. Ekki veit ég um neinar
eitraðar gufur hér og hef þó unnið
hér í 18 ár. Vatnsgufa stígur hins
vegar reglulega upp frá verksmiðj-
unni allan sólarhringinn árið um
kring vegna kælingar málmhleifa
í hringekjuútsteypingunni. Reyk-
ur upp úr reykháfum verksmiðj-
unnar hefur að sönnu oftar rokið
út í loftið sl. tvö ár en árin þar á
undan. Þetta er hvimleiður reykur
en skaðlaus og inniheldur kísil-
ryk, sem notað er m.a. erlendis til
íblöndunar i gróðurmold.
Góður árangur
Ekki hefur þetta gerst oftar en
svo að rekstrarárang-
ur reykhreinsivirkja
verksmiðjunnar
reyndist betri en 98%
sl. tvö ár. Það þykir
góður árangur í Nor-
egi en við hér á
Grundartanga setjum
markið hærra enda
höfum við að jafnaði
verið með 99,8%
rekstrarárangur öll ár
frá stofnun verksmiðj-
unnar. Slíkum ár-
angri hefur aldrei
verið náð i Noregi, að
ég best veit, enda
vitna þeir jafnan til
íslands þegar þeir
tala um góðan rekstur
reykhreinsivirkja.
Þetta hefði ekki verið
hægt nema þvi aðeins
að allir starfs-
menn Grundart-
anga tækju störf
sín alvarlega og
væru tilbúnir að
bregðast við nótt
sem nýtan dag
þegar bilanir
verða í reyk-
hreinsibúnaðin-
um.
En allir hlutir
slitna og ganga
úr sér og bændur í Kjósinni og á
Hvalfjarðarströnd sem og vegfar-
endur hafa séð meiri reyk héðan
en árin áður og verður svo því
miður eitthvað enn um sinn, eða
þar til endumýjun verður lokið á
þessum búnaði. - En einhver
mengun fylgir öllum atvinnu-
rekstri, líka landbúnaði. Ég heyri
því miður ekki jafnvel og bóndinn
á Hálsi í Kjós, ég heyri því ekki
þegar bændur í Kjósinni skrúfa
frá krönunum á haugsugunum. En
óþef finn ég berast handan yfir
fjörðinn frá Kjósinni til okkar á
kyrrum vormorgnum þegar suð-
austan andblærinn flytur okkur
ammoníaks- og metangasfnykinn
frá mykjudreifurtím þeirra Kjós-
verja. Þá hrista æðarkollumar á
hreiðrunum hérna í fjörunni
hausinn og stinga nefjum sinum
dýpra á kaf í fiðrið. Þær era svolít-
ið pempíulegar, greyin. En þetta
er að sjálfsögðu mengun frá vist-
vænum landbúnaði sem engum
öðram en kollunum dettur í hug
að amast við. Það gerir heldur
enginn athugasemdir við að bænd-
ur við Hvalfjörð brenni sín beiti-
lönd á vorin svo vart er hægt að
aka um vegi fyrir reyk. Þetta eru
þeirra lönd og þeir mega víst
brenna þau niður í svörð án þess
að spyrja nokkum leyfis. Vist-
vænt, ekki satt? Þegar slíkir eldar
loga óttumst við Grundartanga-
menn mest að þeir berist í skóg-
ræktina okkar, þar sem ungling-
arnir, afkomendur starfsmanna
verksmiðjunnar, hafa plantað hátt
í tvö hundruð þúsund trjáplöntum
í nágrenni verksmiðjunnai- á sl. 16
árum, mestallt á kostnað íslenska
jámblendifélagsins.
Mengun í lágmarki
Ég hef stundum á seinni árum
gengið um fjöruna við verksmiðj-
una með þessum vinnufúsu ung-
lingum til að sýna þeim varpstaði
hinna mörgu fuglategunda sem
verpa við og innan verksmiðjugirð-
ingar. Þar liggja hreiður tjalds,
kríu og æðarfugls með aðeins ör-
fárra metra millibili. Tugir spör-
fuglahreiðra eru jafnan í sjálfum
verksmiðjuhúsunum. Trúa menn
því virkilega að svo gæti verið ef
við stæðum í því að spúa út ein-
hveijum eiturgufúm um nætur?
Það er sannarlega ekki Kjósverj-
um sæmandi að bera á okkur
Grundartangamenn svo rætnar
dylgjur. Þeir eiga að vita betur og
þeir eru hvenær sem er, hvort
heldur að nóttu eða degi, velkomn-
ir að Grundartanga til að ganga úr
skugga um að enginn hér hefur
neinn áhuga á að eitra fyrir þá!
Við eigum öll á íslandi það sam-
eiginlega áhugamál að halda allri
mengun í algjöru lágmarki. Menn
ættu hins vegar ekki að vera fyrir-
fram mengaðir fordómum í garð
stóriðju. Hún á rétt á sér meðal
annarra atvinnugreina þjóðarinn-
ar og rennir styrkari stoðum und-
ir smáiðnað og ýmsar þjónustu-
greinar. Ég er sannfærður um að
ef vel er á málum haldið getrn-
vistvænn landbúnaður og stóriðja
þróast áfram við Hvalfjörð til
hagsbóta þjóðinni allri.
Þorsteinn Ragnarsson
Tannhjol timans
- Kvenréttindafélag íslands 90 ára 27. janúar 1997
Það var um hásumar árið 1915
sem það gerðist. Uppáklæddir í
bindi og slifsi stóðu ráðherrar og
alþingismenn um miðaftan við
Austurvöll þann 7. júlí og tóku á
móti ávörpum og hyllingum. Hér
var hátíðarstund og margmenni
mikið. Skömmu áður sást til fjöl-
menns flokks kvenna er fylktu liði
frá gamla Barnaskólanum og nið-
ur á Völl. Tvö hundruð yngismeyj-
ar i fararbroddi, íklæddar ljósum
kyrtlum, veifuðu hinum nýja þrí-
lita fána. Hverju var verið að
fagna?
„Hvaða hindranir, sem réistar
eru upp frammi fyrir yður, þá er
það í yðar valdi að yfirvinna þær
allar. þér þurfið aðeins að vilja
það.“ (Olympe de Gouges. 1789).
Tilvistarréttur
Þennan dag var konum veittur
tilvistarréttur í hinu opinbera lífi.
Fyrir ekki lengra en áttatíuog
tveimur árum gátu þær konur
sem náð höfðu 40 ára aldri og ekki
voru í skuld við
sveitarfélag sitt
fyrir þeginn
sveitarstyrk haft
áhrif á það hverj-
ir tækju ákvarð-
anir um líf þeirra
og afkomu. Þær
fengu kosningar-
rétt og kjörgengi.
Fáeinum árum
áður hafði Kon-
ungur samþykkt
lög er heimiluðu
konum að stunda háskólanám. ís-
inn var brotinn. Lýðræðið fékk
byr undir báða vængi.
Það er eitt í frásögn þessari sem
stingur í hjartað. Hve lengi enn
megum við lifa þá tíma að það sé
allranáðarsamlegast verið að veita
réttindi sem allir
fæðast með, sem
enginn getur tekið
af annarri mann-
eskju og þar af leið-
andi ekki veitt?
Kvenréttindafélag
íslands var stofnað
fyrir 90 árum. Ekki
til þess að heimta
„eldhúsfrelsi né
búréttindi" heldur
gagngert til þess að
vinna að réttarfars-
legu, borgaralegu og
stjómmálalegu jafn-
rétti.
Betri tíö
í dag er betri tið
en í gær. Við höfum
t.d. getnáðarvamir
og alveg þokkalega hjúskaparlög-
gjöf! Nú, konur eru almennt vel
menntaðar. Margar eru ríkar.
Margar hafa völd.
Á alþingi sitja 63 einstaklingar.
Þrír af hveijum fjórum eru karlar.
i ráðuneytunum höfum við svo
ráðherrana sem mynda ríkis-
stjómina. Af níu ráðherrum eru
átta karlar. Svo höfum
við líka ýmsa aðra
embættismenn, t.d.
ráðuneytisstjóra og
skrifstofustjóra og
starfsmannastjóra.
Einnig er til fönguleg-
ur flokkur starfsmanna
er nefnist sérfræðing-
ar. Flestir þessara mik-
ilvægu einstaklinga
geta farið í golf, já, eða
gufu og þurfa þá ekki
til þess gerðan gufu-
baðsfatnað því hér
skiptir kynið ekki
máli. Það er bara eitt
kyn.
Og nú siglir 90 ára af-
mæli KRFí upp að
bryggju. Var stofnend-
um ljóst hve langir líf-
dagamir yrðu? Hve margar sigl-
ingar þetta fley átti eftir að fara?
Höldum upp á afmælið, gerum orð
Olympe de Goughes að okkar:
„Hvaða hindranir, sem reistar eru
frammi fyrir yður, þá er það í yðar
valdi að yfirvinna þær allar. Þér
þurfið aðeins að vilja það.“
Málfríður Gísladóttir
„Flestir þessara mikilvægu ein-
staklinga geta farið í golf, já, eða
gufu ogþurfa ekki til þess gerðan
gufubaðsfatnað, því hér skiptir
kynið ekki máli. Það er bara eitt
kyn.
Kjallarinn
Málfríður
Gísladóttir
nemi
Með og
á móti
Má búast við mikilli meng-
un frá væntanlegu álveri?
Jón Gíslason, bóndi
á Hálsi í Kjós.
Efnamengunin
langhættulegust
„Það er alveg ótvírætt að um
mikla mengun verður að ræða frá
þessu væntanlega álveri. Við höf-
um haft járnblendið hér í um 20 ár
og haft mjög slæma reynslu af því.
Okkur var sagt
þegar járn-
blendiverk-
smiðjan var
reist að þetta
ætti að vera
nánast eins og
heilsuhæli og
allt yrði í lagi
hvað mengun
varðar. Það hef-
ur heldur betur
brugðist og allt eftirlit þar hefur
verið í molum, auk þess sem meng-
unarvarnabúnaðurinn hefur verið
bilaður undanfarin ár. Það hefur
verið mikil mengun frá járnblend-
inu og það er langt í frá að það sé
bara um sjómnengun að ræöa. Það
er efnamengunin sem er lang-
hættulegust af öllu. Það fer koltví-
sýringur út I loftið og einnig
brennisteinstvioxíö sem breytist í
brennisteinssýru. Það veldur
þessu súra regni sem drepur og er
búið að drepa þriðja hvert tré í
Evrópu samkvæmt niðurstöðum
rannsókna. Það hefur verið sannað
svo ekki verður um viilst að í viss-
um veðurskilyrðum getur rignt
brennisteinssýru. Þeir hafa talað
um að þeir ætli að henda kerbrot-
unum eftir nokkur ár og í þeim er
m.a. blásýra sem á að henda í sjó-
inn. Þetta er vissulega óhugnanleg
staðreynd. Ég vil ekki sjá það að
hreinni náttúrunni og ferða-
mannaiðnaði verði fórnað fyrir
þetta álver með allri sinni meng-
un.“
Ekki mikill
mengunarvaldur
„Mengun frá álverum er einkum
loftmengun frá útblæstri flúoríð-
sambanda, brennisteinstvísýrings
og súrálryks sem verða til við raf-
greiningu. í starfsleyfi fyrir álver
hérlendis eru
settar strangar
kröfur um leyfi-
legt hámark
þessara efna
útblæstri.
mengunar-
varnareglugerð
eru ákvæði um
loftgæði að þvi
er varðar
brennisteinství-
Andrós Svanbjörns-
son, yfirverkfræö-
ingur MIL
synng og
svifryk. Engiti ákvæði eru þar um
flúoríö og hefur Hollustuvernd
ríksins notast við norskar viðmið-
unarreglur sem gilda fyrir við-
kvæman gróður en menn og dýr
þola mun meira. Öll þessi viðmið-
unarmörk eru langt innan við
skaðsemismörk, þannig að borð er
fyrir báru. Likanreikningum er
beitt til að sýna fram á dreifingu
mengandi efna í andrúmslofti, m.a.
til að menn átti sig á fyrrisjáanleg-
um loftgæðum í nágrenni álvers-
ins. Mér sýnist af niðurstöðum
loftdreifmgarreikninga fyrir iðnað-
arsvæðið á Grundartanga að stærð
þynningarsvæðis fyrir járnblendis-
verksmiðjuna, sem er svæði þar
sem mengun má fara yfir viðmið-
unarmörk, muni nær ekkert breyt-
ast með tilkomu álversins. Á
mæltu máli þýðir þetta að bændur
beggja vegna Hvalfjarðar geta
haldið áfram að rækta garða sína
óttalausir um að verða fyrir búsifj-
um af völdum mengunar frá álver-
inu. Niðurstöður mats á umhverf-
isáhrifum frá ótal álverum víða
um heim, þar á meðal álverinu í
Straumsvík, eru til vitnis um að
nútímalegt álver búið fullkomustu
tækni, eins og krafist er í starfs-
leyfi fyrir álver á Grundartanga, er
ekki mikili mengunarvaldur." -RR