Dagblaðið Vísir - DV - 17.02.1997, Blaðsíða 18

18
nmng
MÁNUDAGUR 17. FEBRÚAR 1997 Jj"V
Litróf tilfinninganna
Hreyfing hefur sitt eigið tungumál, oft í
mótsögn við orð. Dansari kemur öllu til skila í
gegnum líkama og segja má að grunntónn nú-
tímadans sé sá að táknmál líkamans sé frá-
brugðið táknmáli orða. Að sama skapi má segja
að esperanto dansins sé í eðli sínu bæði þjóð-
legt og alþjóðlegt.
Viðfangsefni danshöftmdarins, Jochens Ul-
rich, á fyrstu frumsýningu Islenska dansflokks-
ins, undir stjórn nýs listdansstjóra, Katrínar
Hall, er jafníslenskt og það er útlenskt: tilfmn-
ingar, ástríður, samspO kynja, leitin að ástinni,
ótti, höfnun, óþreyja, reiði, grimmd, örvænting
- eða allar þær harmskoplegu þversagnir
mannssálarinnar sem gera okkur brjóstum-
kennanlega mannleg. Kannski nútimadansinn
sé sáifræðilegastur allra listgreina.
Til að endurnýja tungumál dansins hafa evr-
ópskir danshöfundar siðasta áratugar leitað
innblásturs í útjöðrum dansheimsins (frá sjón-
arhóli listdansins), meðal annars í þjóðdönsum
(á borð við flamengó), samkvæmisdönsum, fim-
leikum, sirkus, látbragðslist, akróbatík og
absúrdleikhúsi. Sýning íslenska dansflokksins
Dans
Auður Ólafsdóttir
Tilfinningar, ástríður, samspil kynja... Lára Stefánsdóttir og David Greenall í ballettinum Ein. í baksýn Guð-
mundur Helgason og Birgitte Heide. DV-mynd Hiimar Þór
í Borgarleikhúsinu gefur íslenskum áhorfend-
um mikilvægt tækifæri til að kynnast ýmsum
megináherslum og möguleikum slíks nútíma-
dansleikhúss.
Fyrra verkið á efhisskránni, Ein (30 mín.,
1997), er samið sérstaklega fyrir íslenska dans-
flokkinn, ljóðrænt og rómantískt verk við
skemmtilega angurværan „fellinískan“ tónlist-
arspuna hljómsveitarinnar Skárren ekkert sem
leikur til hliðar við sviðið. Þótt íslenski dans-
flokkurinn sé lítill flokkur á alþjóðlegan mæli-
kvarða þá býr hann ekki einungis að góðri
tæknilegri uppbyggingu síðustu ára heldur líka að umtalsverðri túlkunarlegri
breidd. Eitt meginhöfundareinkenni Ulrich er að nýta sér persónuleg sérkenni, út-
lit og þroska hvers dansara. Þannig verður yngsti dansarinn og nýliðinn í flokkn-
um að „ballettdúkkunni" en það þarf öryggi, fágun og nákvæmni dansara á borð
við Birgittu Heide til að takast á við þungamiðju verksins, hin mörgu andlit kven-
leikans (og kynþokkans). Túlkun Birgittu frumsýningarkvöldið hlýtur að kallast
danssigur.
Útfærsla Elínar Eddu Ámadóttur á búningum og sviðsmynd í þessu hvíta verki
var einfóld og hugmyndarík. Einu efasemdirnar lúta að röndóttum glansbuxum og
pinnastígvélum Láru Stefánsdóttur sem gerðu nærvem hins sterka persónuleika
og afgerandi dansara sem Lára er allt að því yfirþyrmandi á sviðinu.
Síðara verk kvöldsins, átakaverkið La Cabina 26 (50 mín., 1993) sækir heiti sitt
til spænskrar flamengó- rokksveitar sem er höfundur tónlistarinnar. Verkið er
dansað mjög hratt, það er grimmt, svart, erótískt og gerir miklar kröfur til tækni-
legs þanþols dansara. Líkt og fyrra verkið byggist það á nákvæmri sundurgrein-
ingu tilfinninga og að finna þeim samsvaranir í hreyfmgum. Dansheimur Jochens
Ulrich gengur ekki hvað síst út á að magna upp mótsagnir og spennu i tilfmninga-
bundnu táknmáli dansins. Þótt ekki komi annað til eiga karlkyns gestadansarar
verksins eflaust eftir að draga að sér fjölmarga aðdáendur.
Nútímadans fæst sjaldan við heilar sögur. Um leið og fléttan fer að likjast sögu-
þræði er hún leyst upp, tilfmningamar plokkaðar sundur og byrjað á nýjum
grunni. Formið er knappt, samþjappað, fremur í ætt við prósaljóð, og hvað sem
„tilvistarlegum“ boðskap verkanna í Borgarleikhúsinu líður byggist heildarmerk-
ing þeirra að stómm hluta til á óræðum heildaráhrifum.
Katrín Hall virðist hafa alla burði tO að móta íslenska dansflokknum sjálfstæða,
listræna stefnu. Hún hefur í fyrstu uppfærslu sinni farið þá skynsamlegu leið að
tengja flokkinn evrópskri nútímadanshefð. Spurningin er hvort ef til vill mætti
líka róta til í okkar hefð, án þess að fara í vaðmálsbuxur, jafnvel leita fyrir sér í
snjónum líkt og dansskáldið Jochen Ulrich gerir í hvítum vetraróði sínum til Is-
lenska dansflokksins.
íslenski dansflokkurinn sýnir á Stóra sviði Borgarleikhússins:
Ein, eftir Jochen Ulrich
Tónlist: Skárren ekkert
Leikmynd og búningar: Elin Edda Árnadóttir
og La Cabina 26, eftir Jochen Ulrich
Tónlist: La Fura deis Baus
Leikmynd: Jochen Ulrich
Búningar: Jutta Delorme og Mechtild Seipel
Lýsing: Elfar Bjarnason
Tónlist fyrir samvaxna
Þriðju tónleikar yfirstandandi
Schubert-hátíðar vom haldnir í safnað-
arheimili Vídalinskirkju síðastliðinn
laugardag. Þar komu fram pianóleikar-
arnir Jónas Ingimundarson og Gerrit
Schuil og léku fjórhent á risavaxinn
Fazioli-flygil. Á efnisskránni voru fjög-
ur verk eftir Schubert: Overture D 675,
Divertissement a la hongroise D 818,
Grand rondeau í A-dúr D 951 og
Fantasía í f-moll D 940.
Það er ekki oft sem íslenskum tón-
leikagestum gefst tækifæri til að sjá tvo
píanóleikara slást um sama flygilinn.
Samt em heilu ógrynnin til af píanótón-
list fyrir síamstvíbura - gallinn er sá að
það er óttalega óþægilegt fyrir tvær
stálpaðar, aðskildar manneskjur að
Tónlist
Jónas Sen
flytja hana. Ekki er hægt að segja að
mikið svigrúm sé fyrir framan eitt pí-
anó og verður þá mikið um olnbogaskot,
hnippingar og marbletti. Þessi tónlist er
líka erfið í samleik; aðeins sekúndu-
brots-ónákvæmni er mun meira áber-
andi en í kammertónlist þar sem
strengjahljóðfæri koma við sögu. Því
krefjast píanódúettar mikillar æfingar;
píanóleikaramir verða að hafa náð sam-
an; þekkja hvor annan svo þeir geti spO-
að sem einn maður - og getur það tekið
mörg ár.
Ekki gat undirritaður heyrt að þeir Gerrit Schuil
og Jónas Ingimundarson hefðu lengi leikið fjórhent
nefi. Þetta var sérstaklega áberandi í
lok fyrsta verksins, Overture D 675,
einnig í miðhluta Fantasíunnar. Enn
fremur var hljómstyrkur píanóleikar-
anna ekki alltaf í jafnvægi - Jónas spil-
aði áberandi sterkar en Gerrit, og var
það viðeigandi þegar hann sá um efri
hluta tónsviðsins en ekki þegar hann
var í bassahlutverkinu. Hann var
einmitt bassinn í Fantasíunni og var
leikur hans á köflum talsvert of sterkur
og yflrgnæfði kollegann við hinn end-
ann á hljómborðinu. En Gerrit hefði
líka mátt vera hljómmeiri og hefði það
gert túlkun þeirra á Fantasíunni meira
sannfærandi.
Fantasían var reyndar hápunktur
efnisskrárinnar - enda ægifagurt snilld-
arverk; því miður var hún ekki mjög vel
leikin og naut sín ekki sem skyldi. Tals-
vert var um feilnótur og svo hefðu fyrsti
og síðasti hlutinn mátt vera afslappaðri.
Jónas og Gerrit léku Fantasíuna alla
mjög ákveðið sem gaf henni fremur óró-
legan blæ. Samt er yfirskrift fyrsta og
síðasta þáttar Allegro molto moderato -
sem þýðir Hratt en mjög rólega.
Ýmislegt var þó prýðilega flutt á tón-
leikunum. Grand rondeau var yfirleitt
fallega leikið; sömuleiðis var Divert-
issement a la hongroise glæsilega spilað
þó tónninn væri stundum nokkuð harð-
ur. Best var samt fyrra „aukanúmerið",
upphafleg útgáfa lagsins sem vísan
„Mikið lifandi, skelfingar, ósköp er gam-
an að vera svolítið hífaður" er sungin
við. Fáir vita að Schubert samdi þetta
lag; en hann var alltaf góður í slögurunum, blessað-
ur karlinn...
Sjaldgæft að sjá tvo við sama flygilinn. Gerrit og Jónas á æfingu.
DV-mynd ÞÖK
saman. Ýmsir hnökrar voru á samleik þeirra og
kom einstöku sinnum fyrir að hvor spilaði með sínu
„Norræna húsið" í
Nuuk
Á laugardaginn var nýja
menningarhúsið Katuaq vígt í
Nuuk, höfuðborg Grænlands, og
nú stendur yfir fimm daga menn-
ingarfyllirí með dagskrám og
uppákomum og 275 gestum
hvaðanæva af hinu stóra landi -
því menningarhúsið á að þjóna
því öllu, ekki aðeins íbúum
Nuuk. Húsið er ríflega 4000 fer-
metrar, þar er 500 manna salur
með leiksviði og kvikmynda-
tjaldi, sýningarsalur fyrir mynd-
list, æfingaaðstaða, kaffihús og
fundaherbergi. Fyrsta frumsýn-
ing í þessu fyrsta kvikmyndahúsi
bæjarins verður vitaskuld á Les-
ið í snjóinn, myndinni um Smillu
sem er að hluta tekin á Græn-
landi.
Húsið er byggt fyrir fé frá
Norðurlandaráði, bæjarráði
Nuuk og heimastjórninni í Græn-
landi og kostaði um það bil millj-
arð íslenskra króna. Vitaskuld
heyrðust raddir sem sögðu að
meiri þörf væri á sundhöll og
skólahúsnæði en þær hljóðnuðu
þegar húsið fór að rísa.
Listrænn stjómandi hússins er
Juaaka Lyberth en framkvæmda-
stjóri er Jan Klovstad.
íslenskir gestir í
Katuaq
Fyrstu íslensku gestimir í
nýja menningarhúsinu sem við
höfum frétt um er hópur kvenna
sem syngur í Vestnorræna
kvennakórnum ásamt konum frá
Færeyjum og Grænlandi, tíu frá
hvetju landi. Kórinn kom fyrst
fram opinberlega á Nordisk For-
um í Finnlandi 1994.
Pær ætla aö syngja í Katuaq.
Kórinn verður í Nuuk 1.-11.
mars og flytur fjölbreytta tónlist-
ar- og leikdagskrá í menningar-
húsinu, byggða á þjóðmenningu
landanna þriggja að fomu og
nýju, og tekur þátt í hátíðahöld-
um á kvennadaginn, 8. mars.
Einnig munu íslensku konurnar
standa fyrir listanámskeiði fyrir
grænlensk skólaböm í Nuuk.
Margrét Pálmadóttir er stjórn-
andi Vestnorræna kvennakórsins
og undirleikari er Agnar Magn-
ússon.
Konur skelfa
Dagný Kristjáns-
dóttir varði doktors-
ritgerð sína, Kona
verður til, í hátíðasal
Háskólans á laugar-
dag. Salurinn yfir-
fylltist og svalir líka Dr. Da~~*-
og stóð fiöldi manns ®nF
frammi á gangi. Athöfhin
tók þrjá tima og var afar virðuleg
en þó ekki þrúgandi og bmgðu
bæði doktorsefni og andmælend-
ur á glens þegar tilefhi gafst til.
Meðal annars sagði fyrri and-
mælandi, Ástráður Eysteinsson
prófessor, frá því að hann hefði
farið að sjá leikritið Konur skelfa
eftir Hlín Agnarsdóttur kvöldið
áður til að búa sig undir vörnina.
Ekki var annað að sjá en það
hefði haft góð áhrif.
Eins og kunnugt er endurreis-
ir Dagný í bók sinni rithöfundinn
Ragnheiði Jónsdóttur, sem var
ein af þremur mest lesnu höfund-
um þjóðarinnar á sjötta áratugn-
um en hunsuð af gagnrýnendum
og bókmenntastofnim bæði þá og
síðar. Það yar mat beggja and-
mælenda, Ástráðs og Sigríðar
Þorgeirsdótfiu, að full ástæða
hefði verið til að taka þennan
merka höfund til endurmats.