Dagblaðið Vísir - DV - 17.02.1997, Qupperneq 22

30
MÁNUDAGUR 17. FEBRÚAR 1997
ÚJ J.J JJ_1-ÚJ;2JJ^,
If

Blýmengun
skemmir tenn-
urnar
Blýmengun frá útblæstri bif-
reiða og úr gamaldags pípu-
lögnum er hugsanlega að eyði-
leggja tennur í fólki í stórum
stíl, segja spænskir vísinda-
menn sem hafa rannsakað
málið.
Spánverjarnir komust að
því við rannsóknir sínar að
bæði börn og fullorðnir, sem
voru með mikið blýmagn í
tönnunum, voru einnig með
meiri tannskemmdir og tann-
stein en aðrir.
Böm, sem voru með 10 tann-
skemmdir eða fleiri, voru að
jafnaði með þrisvar sinnum
meira blý í blóðinu en böm
með engar skemmdir.
Vísindamennimir telja að
blýmengunin ráðist á glerung-
inn sem verndar tennumar.
Stíflaðar æðar og
alsheimer
Vísindamenn frá Hollandi
og Belgíu skýrðu nýlega frá
því að þeir hefðu fundið
greinileg tengsl milii als-
heimer, algengusta heUabUun-
arsjúkdómsins, og stíflaðra
æða.
Gerðar vom rannsóknir á
284 sjúklingum með heUabU-
un, aðaUega alsheimer, og 1700
sjáifboðaliðum sem vom ekki
heUabUaðir. í ljós kom að þeir
sem þjáðust af alsheimer vora
mun líklegri en hinir tU að
vera með æðakölkun eða
stíflaðar æðar af völdum fitu.
Stíflaðar æðar hafa áður
verið settar í samband við
heUabilun. Læknar segja það
ekki skrýtið þar sem æðakölk-
un geti dregið úr blóðflæði tU
heUans. Alsheimersjúkdómur-
inn hefur hins vegar ekki ver-
ið tekinn sérstaklega fyrir
áður.
Reykingar valda
hrukkum
Nú hefur það verið vísinda-
lega sannað: Reykingar valda
hrukkum og gera fólk eUUegra
en það er.
Það voru breskir læknar
sem sýndu fram á þetta með
rannsóknum á 25 eineggja tví-
burapöram þar sem annar tví-
burinn reykti en hinn ekki. í
ljós kom að hörand þess sem
reykti var að jafnaði íjórðungi
þynnra en hins reyklausa. Þar
af leiðandi hrukkast það mun
auðveldar.
Horft um öxl með Hubble:
Spáð í stjörnuþokur fyrir
fæðingu flestra stjarna
Það er ekki einleikið hvað hægt
er að gera með Hubble geimsjón-
aukanum sem svífur á sporbaug um
jörðina. Nýjustu tíðindi herma að
hann hafi nú gert stjamvísinda-
mönnum kleift að horfa svo langt
aftur í tímann að þeir hafi séð grUla
í fjarlægar stjömuþokur áður en
flestar stjömumar í þeim komu í
þennan heim. Hubble naut við þetta
dyggUegrar aðstoðar risastórs
stjömusjónauka á Hawaii.
„Það bendir svo sannarlega margt
tU þess að við höfum séð handan
þess tíma þegar flestar stjömuþok-
urnar vora að mynda flestar stjörn-
ur sínar,“ segir Henry Ferguson
sem starfar við stjömuvísindastofn-
un í Baltimore.
Vísindamenn hafa lengi leitað að
stjömuþokumyndunarskeiði en
þetta mun vera í fyrsta sinn sem
tekist hefúr að sjá lengra aftur í tím-
ann, tU tímaskeiðs þegar fáar
sfjömur vora að myndast. Talið er
að aldur alheimsins á stjömuþoku-
myndunarskeiðinu hafi ef tU vill
verið um fimmtungur þess sem
hann er nú.
TU að komast svona langt aftur í
tímann þurftu vísindamennimir að
nota djúpskoðunarsvið Hubble sjón-
aukans en það svið gefur mjög
þrönga mynd af alheiminum. Vís-
indamennimir notuðu síðan
stjömusjónaukann á Hawaii til að
rannsaka nánar 24 af þeim daufu
stjömuþokum sem sáust.
Þeir komust að því að margir
hinna fjarlægu hluta í myndinni frá
Hubble gátu ekki aUir hafa þróast
yfir í stórar og miklar stjömuþokur,
eins og Vetrarbrautina okkar, sem
nú era til. Þess í stað kunna þessir
fomu hlutir að hafa rannið saman
og myndað stóru stjömuþokumar
sem við þekkjum í dag.
Þessar fyrstu sfjömuþokur vora
að minnsta kosti jafnskærar og
Vetrarbrautin en aðeins um tíundi
hluti hennar að stærð og mynduðu
stjömur miklu hægar en frjósömu
stjörnuþokurnar gerðu mörgum
milljörðum ára síðar.
Andrúmsloft ungu stjamanna
sýndi ummerki kolefnis, súrefnis,
sílikons og annarra málma sem gef-
ur vísbendingar um að heilar kyn-
slóðir stjama hafi komið og farið á
fyrstu dögum alheimsins, hugsan-
lega um tveimur miiljörðum ára eft-
ir Miklahvell.
Vísindamenn íTexas:
áður en fyrsta skurðaðgerðin við
stami verður framkvæmd," segir
taugasjúkdómafræðingurinn Ma-
hlon DeLong. Hann bætir við að nú
sé aftur farið að íhuga að beita
skurðaðgerðum við ýmsa taugasjúk-
dóma, nokkuð sem ekki hefur átt
upp á pallborðið undanfama ára-
tugi.
Ýmsir vísindamenn eru hins veg-
ar ekkert of hrifnir af þessum hug-
myndum og segja það of róttækt að
nema á brott hluta heilans til að
lækna kvilla eins og stam.
En vísindamennimir frá Texas
ætla að fara afar varlega í sakimar.
„Það er langur vegur frá þvi að
við finnum stykkin sem mynda
þrautina og þar til við skiljum
hvemig þau passa öll saman, hvað
þá hvaða stykki er hægt að fjarlægja
til að bæta heildarmyndina,“ segir í
greininni í New Scientist.
Stam getur
verið erfitt
viðureignar
en vísinda-
menn við Texas-
háskóla í San Ant-
onio velta nú fyrir sér nýjum
leiðum til að lækna þennan tal-
galla. Þeir eru að kanna hvort hugs-
anlega sé hægt að beita heilaskurð-
lækningum í því skyni.
í tímaritinu New Scientist segir
að vísindamennirnir í Texas ætli að
gera tilraunir í ár sem miða að því
að gera óvirka gölluðu taugahring-
rásina í heilanum sem þeir telja
að valdi stami.
Vísindamennimir munu byrja á
því að lama hluta heilans um stund-
arsakir með segulbylgjum. Ef þær
tilraunir ganga samkvæmt áætlun
munu þeir ef til vill reyna fyrir sér
með eitthvað varanlegra, eins og
skurðaðgerð á heilanum, segir í
greininni í New Scientist.
Heilinn starfar á óvenjulegan hátt
þegar stamari hnýtur um orð.
Svæði heilans þar sem engin
starfsemi á að fara fram
verða virk og tengingar
myndast þar sem engar
eiga að vera. Það kann
því vel að vera að meðferð
af þessu tagi henti stami vel
þar sem auðvelt er að
kveikja á því og
slökkva.
Heilaskurðlækning-
um mætti ef til vill
einnig beita gegn
kvillum á borð við
mígreni, depurð og
áfallastreitu.
„Meðferð af þessu tagi er
enn á miklu tilraunastigi.
Það gætu liðið nokkur ár
Vínber gætu gagnast í baráttunni gegn krabba
Vísindamenn eru sífeUt að leita að
plöntum sem innihalda efni sem
gætu komið að liði í baráttunni gegn
krabbameini. Nú hefur athygli þeirra
m.a. beinst að efni sem er að finna í
vínberjum, og lofar góðu. Frá upp-
götvun þessari er sagt í tímaritinu
Science.
Bandarísku vísindamennirnir,
sem hér eiga hlut að máli, vara þó
viö því að aðeins sé um að ræða
fyrstu bráðabirgðaniðurstöður til-
rauna sem gerðar vora á músum og
frumum í ræktun. Þeir segja að þörf
sé fyrir frekari rannsóknir á efninu,
sem heitir reservatrol, til að kanna
að hve miklu leyti það nýtist í að fyr-
irbyggja og meöhöndla krabbamein
hjá mannfólkinu.
„Þetta er á algjöru frum
stigi en það er spennandi
að við skulum hafa fundið
þetta efhi,“ segir John
Pezzuto sem starfar að
lyfjafræðirannsókn-
um við Ulinois-há-
skóla í Chicago.
„Efiiið hefur marg-
víslega virkni og það
fyrirbyggir vöxt
krabbameinsins á
mörgum stigum, sem er
fremur óvenjulegt."
Tilraunir Pezzutos
sýna að reservatrol getur
komið í veg fyrir myndun
krabbameins á þremur mis-
munandi stigum. Það getur
komið í veg fyrir að DNA
erfðaefnið í frumu verði
fyrir skaða, að fruma
breytist í krabbameins-
frumu og það getur
komið í veg fyrir að
æxli vaxi og breiði úr
sér.
„Uppgötvunin lofar
góðu og það verður að
fylgja henni eftir,“ segir
Peter Greenwald, for-
stöðumaður rannsókna
við bandarísku
krabbameinsstofnun-
ina, sem hefur veitt fjár-
stuðning til Pezzutos og margra ann-
arra vísindamanna sem rannsaka
hugsanlegan lækningamátt hundraða
plantna frá öllum heimshomum.
EMð reservatrol er að finna í vín-
beijum, einkum þeim rauðu, og vin-
beijaafurðum, þar á meðal víni. Þá
finnst það í jarðhnetum og ýmsum
öðrum plöntum.
Vísindamennfrnir mæla þó hreM
ekki með því að fólk fari nú að
gleypa vínber í stórum stíl eða þá að
hella í sig rauðvíni. Uppgötvunin
kynni hins vegar að leiða til fram-
leiðslu á fæðubótarefiii sem gæti gert
þeim gott sem eru í hættu á að fá
krabbamein eða hafa þegar fengið
sjúkdóminn.