Dagblaðið Vísir - DV - 13.07.1998, Qupperneq 22
Farsímar hækka
blóðþiýstinginn
Þeir sem eru sífein með far-
símann við eyrað eiga á hættu
að blóðþrýstingurinn í þeim
hækki umtalsvert, segja þýskir
vísindamenn í bréfi til lækna-
ritsins Lancet.
Þjóðverjarnir, undir forustu
Stephans Braunes við tauga-
deild háskólasjúkrahússins í
Freiburg, fengu tíu unga sjálf-
boðaliða til að taka þátt í
rannsókninni. Rafsegulbylgj-
urnar sem símamir senda frá
sér þegar kveikt er á þeim
hækkuðu blóðþrýstinginn
þannig að marktækt var.
Vísindamennirnir telja að
rafsegulsviðið frá farsímunum
þrengi að öllum líkindum æð-
amar og valdi þar með hækk-
uðum blóðþrýstingi.
Farsímum hefur verið kennt
um alls kyns kvilla, svo sem
hausverki og jafnvel heilaæxli,
en engar sannanir liggja þó
fyrir að heilsu fólks stafi al-
varleg hætta af þeim.
Karlaheilar valda
ekki húsverkum
Gerald Ford, fyirum Banda-
rikjaforseti, er sennilega full-
kominn karlmaður. Að
. minnsta kosti segja gárungarn-
ir að hann geti ekki gert
tvennt í einu, það er gengið og
tuggið tyggjó í sömu andránni.
Það er nefnilega svo að pró-
fessor við Iowaháskóla segir
að heilar karla séu þannig
gerðir að karlanir geti ekki
gert marga hluti samtímis.
Þar af leiðandi séu karlar ekki
gerðir fyrir heimilisverk.
Prófessorinn, Michael
O’Boyle, hefur gert margar til-
raunir sem styðja kenningu
hans. Hann lét meðal annars
loka sex karla og sex konur
inni í eldhúsi í tiu mínútur.
Fólkið fekk það verkefni að
þvo upp, laga kaffi, rista brauð
og búa til eggjahræm, auk
þess að strauja skyrtu. Kon-
umar stóðu sig vel en aðeins
einn karl.
„Karlar geta aðeins gert eitt
í einu,“ segir prófessorinn.
Hjólkoppur úti í
geimnum
Geimsjónaukinn Hubble hef-
ur fangað myndir af ógnar-
stórri rykskífu sem lítur út
eins og hjólkoppur í geimnum,
umhverfis svarthol í hjarta
fjarlægrar stjörnuþoku. Skífan
er um 3700 ljósár í þvermál og
kann að vera leifar áreksturs
stjörnuþoka endur fyrir löngu.
Næsta vist er talið að svart-
holið muni gleypa rykskífuna
V eftir nokkrar milljónir ára.
Knattspyrnudómarar ættu ekki að sprengja sig um of á vellinum:
Flest mistökin gerð í of
miklu návígi við boltann
Nú er mestu sláturtíð
knattspymudómara lok-
ið. Stuðningsmenn
tapliðanna í nýafstað-
inni heimsmeistara-
keppni í knattspyrnu i
Frakklandi geta sjálfsagt
nefnt óteljandi dæmi um
dómaramistök á afdrifa-
ríkum augnablikxim,
mistök sem skildu milli
feigs og ófeigs í þessari
miklu keppni. Og mistök
voru áreiðanlega gerð.
Nýjar rannsóknir benda
til að knattspyrnudóm-
arar gera flest mistökin
þegar þeir era of nálægt
boltanum eða á of mikl-
um harðahlaupum um
völlinn.
Tímaritið New Scient-
ist skýrði frá því á dög-
unum að Raymond Ver-
heijen við Frjálsa há-
skólann í Amsterdam í
Hollandi hefði, við rann-
sóknir sínar á knatt-
spyrnumóti unglinga,
komist að þeirri niður-
stöðu að dómarar
dæmdu rétt þegar þeir
væru um það bil sautján metra frá
slagnum um boltann.
Meðalíjarlægð dómara frá boltan-
um þegar þeim varð á í messunni
var hins vegar um tólf metrar.
„Ef við yfirfærum þetta á venju-
legan 90 mínútna leik varð hverjum
og einum dómara á nærri 23 sinnum.
Það er ótrúlega há tala,“ segir Ver-
heijen.
Hollenski vísindamaðurinn lumar
á heilræði fyrir þá dómara sem vilja
draga úr mistökum í starfi. Hann
ráðleggur þeim að hægja aðeins á sér
í stað þess að rembast við að halda í
leikmenn á fleygiferð fram völlinn.
Mestar líkur séu á því að dæma rétt
þegar yflrferðin sé um tveir metrar á
sekúndu. Meðalhraðinn þegar gerð
eru mistök sé hins vegar fjórir metr-
ar á sekúndu.
Niðurstöður þessar ganga þvert á
hin ströngu fyrirmæli sem alþjóða
knattspyrnusambandið, FIFA, gaf
dómurunum fyrir heimsmeistara-
keppnina. í fyrstu umferð keppninn-
ar sýndu dómararnir rauða spjaldið
sextán sinnum í 48 leikj-
um. Þar með jöfnuðu þeir
metið í allri heimsmeist-
arakeppninni árið 1990
þegar leiknir voru 52
leikir.
FIFA hvatti dómarana
til að refsa leikmönnum
fyrir tæklingar aftan frá,
svo og að refsa markvörð-
um fyrir að tefja leikinn.
„Ef FIFA vill bæta
dómgæsluna í næstu
heimsmeistarakeppni
ættu samtökin að hvetja
dómara til að fylgjast
með leiknum úr fjarlægð
í stað þess að keppast við
að halda í við boltann,"
segir Verheijen.
Hann segir einnig að
misráðið sé að láta dóm-
ara hætta störfum þegar
þeir verði 45 ára ef þeir
gera meira ógagn en gagn
með þvi að halda í leik-
mennina sem eru með
boltann hverju sinni.
„Áherslan gæti flust
frá líkamlegu atgervi yfir
á aðra þætti, eins og inn-
sæi,“ segir Raymond Ver-
heijen.
Við biðum spennt eftir að flautað
verði aftur til leiks eftir fjögur ár.
Vísindamenn greinir á
um hvort hákarlar geti
fengið krabbamein. Hitt
virðist þó ljóst að efni
sem unnið er úr hákarla-
lifur getur stöðvað vöxt
heilaæxla í rottum með
þvi að stöðva til þeirra
blóðflæðið, ef marka má
niðurstöður rannsókna
við hinn virta Johns Hop-
kins háskóla í Bandaríkj-
unum. Frá þessu eru sagt
í tímaritinu Cancer Re-
search.
Umrætt efni, skval-
amín, dregur umtalsvert
úr vexti æða sem sjá slík-
um æxlum fyrir næringu. Lyfjafyr-
irtækið Magainin í Pennsylvaniu
vinnur nú að þróun efnisins.
Vísindamennirnir uppgötvuðu að
skvalamín hægði um 75 prósent á
vexti ákveðinnar tegundar heila-
æxla þegar æxlunum var komið fyr-
ir í tilraunastofurottum.
„Niðurstöður okkar benda til að
skvalamín sé vel til þess fallið að
lækna heilaæxli i mönnum og aðra
sjúkdóma sem einkennast af og era
háðir vexti nýrra æða,“ segir Henry
Brem, yfirmaður krabbameinsheila-
skurðlækninga við Johns Hopkins,
sem vann að rannsókninni. „Það
dró umtalsvert úr æðamyndun án
þess að skaða heilbrigðar framur
eða þroska fósturvísa."
Skvalamínið er fengið úr smá-
vöxnum háfum og er nafn efnisins
dregið af latnesku vísindaheiti há-
karlsins. Sýnt hefur verið fram á að
það búi yfir eiginleikum bæði sýkla-
og krabbameinslyfia.
„Gögn þessi hafa vissulega aukið
skilning okkar á því hvernig
skvalamín virkar í baráttunni gegn
æxlavexti," segir Michael Zasloff,
aðstoðarforstjóri Magainin og sá
sem þróaði lyfið, í yfirlýsingu sem
hann lét frá sér fara.
Zasloff og félagar hans stofnuðu
Magainin eftir að þeir uppgötvuðu
eiginleika skvalamínsins á árinu
1992. Efnið grípur á nokkrum stöð-
um inn í þá atburðarás sem leiðir
að lokum til myndunar nýrra
framna.
Verið er aö gera fyrstu tilraunir
með skvalamín á mönnum og fara
þær fram við Texasháskóla í San
Antonio og við Georgetownháskóla
í Washington D.C.
Vísindamenn segja að hákarlar
framleiði nokkur áhugaverð efni
sem hugsanlega megi þróa til að
berjast gegn krabbameini. Sérfræð-
ingar vísa þó á bug sumum fréttum
þess efnis að hákarlar njóti ein-
hverrar náttúralegrar verndar og
fái ekki krabbamein.
Mittismálið segir
til um heilsufarið
Mjótt mitti er ekki bara til
mikillar prýði heldur er það líka
allgóð vísbending um að heilsu-
far viðkomandi sé betra en það er
hjá honum Sigurjóni digra.
Skoskir og hollenskir vísinda-
menn komust að því að fólk sem
er mikið um miðjuna er gjarnara
að vera með mikið kólesteról í
blóðinu og háan blóðþrýsting,
veikjast af sykursýki og jafnvel
ákveðnum tegundum krabba-
meins. Fyrir nú utan að hvers-
dagsleg verk reynast því erfiðari
en hinum mittismjóu.
Michael Lean, prófessor við há-
skólann í Glasgow, og samverka-
menn hans mældu mittið á meira
en tólf þúsund körlum og konum
á aldrinum 20 til 59 ára og báru
tölurnar saman við almennt
heilsufar þeirra. í ljós kom að
karlar með meira en 102 sentí-
metra í mittismál og konur með
meira en 88 sentímetra voru mjög
líkleg til að fá áðurnefnda kvilla.
Aðeins 9,5 prósent karla sem
voru minna en 94 sentímetrar um
mittið voru með hátt kólesteról.
Sú tala komst í 18 prósent þegar
mittismálið var komið upp í 101,9
sentiímetra og 26,4 prósent hjá
þeim sem voru 102 sentímetrar
um mittið.
Hlutfallslega sama aukning
varð á tíðni sykursýki og hás
blóðþrýstings.
Lean segir að mælingar á mitt-
isummálinu verði sífellt vinsælli
aðferð til að meta heilsufar fólks
þar sem mittismálið endurspegli
fitusöfnun líkamans. Hann mælir
eindregið með því að mittisdigrir
reyni nú að losa sig við fimm til
tíu sentiímetra af mittinu til að
bæta heilsuna.
Efni úr hákarlalifur getur
stöðvað vöxt heilaæxla