Dagblaðið Vísir - DV - 28.07.1998, Blaðsíða 11

ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚLÍ 1998
11
Fréttir
Mönnum hyglað út og suð-
ur og aðrir lagðir í einelti
- segir Matthías Eiðsson hrossabóndi og gagnrýnir dómara kynbótahrossa og hrossaræktarráðunauta harðlega
Matthías Eiðsson með eitt af hrossum sínum: „Ekki hægt að búa við þetta ástand lengur."
W, Akuieyri:
„Ég sé ekki hvernig í ósköpunum
það á að vera hægt að starfa við
hrossarækt hér á landi í dag við þau
vinnubrögð sem viðhöfð eru meðal
hrossciræktarráðunauta og þeirra
sem sjá um að dæma kynbótahross.
Það er auðvitað ansi hart að þurfa
að gagnrýna þessa menn á þann
hátt sem ég sé mig nauðbeygðan til
að gera, en ég hef því miður ekki
um neitt að velja. Nú sé ég ekki önn-
ur ráð en höfða um leið til þeirra
sem stunda hrossarækt og hvetja þá
til að sýna samstöðu. Menn verða
að setjast niður og tala saman og
freista þess að breyta þessu ófremd-
arástandi sem við búum við,“ segir
Matthías Eiðsson, hrossabóndi á
Möðrufelli í Eyjafjarðarsveit, en
hann er vægast sagt óánægður með
störf dómara kynbótahrossa, og sér
í lagi störf Kristins Hugasonar sem
hann segir ráða ferðinni nánast
einn.
„Ég vil beina því alveg sérstak-
lega til þeirra sem fást við hrossa-
rækt, og sér í lagi þeirra sem hafa af
henni lífsafkomu, að þeir opni sig í
umræðu um þessi mál. Hvort sem
mönnum líkar það betur eða verr
þá tengjast dómarnir yfir hrossun-
um markaðsmálunum. Það sér það
hver heilvita maður að hross sem er
dæmt niður fyrir 7,50 og allt niður
undir 6,0 fyrir byggingu og svipað
fyrir hæfileika er engin söluvara.
Það væri í sjálfu sér ekkert við því
að segja ef hross væru dæmd þannig
vegna þess að þau ættu ekki meira
skilið en því miður þá eru það í
mörgum tilfellum geðþóttaákvarð-
anir þeirra sem dæma sem ráða
ferðinni, og ég leyfí mér að fullyrða
að mönnum er hreinlega mismun-
að.
Eiga ekki að rífa niður
Ráðunautamir eiga að hjálpa
okkur við að rækta hrossin en ekki
rífa niður kerfisbuqdið það sem ein-
staka menn hafa verið að gera. Þeg-
ar Kristinn Hugason tók við starfi
hrossaræktarráðunautar af Þorkel
Bjarnasyni kom hann með inn það
sem kallað er „teygn“ sem þýðir að
hann teygir einkunnir upp og nið-
ur. En því miður virðist sem Krist-
inn hafi aðallega teygt skalann nið-
ur en ekki upp.
Fyrir um 20 árum, þegar ég byrj-
aði að fást við hestamennsku af al-
vöru, var viðburður ef maður sá
hross með einkunn undir 7,5 fyrir
byggingu en í dag er það mjög al-
gengt að hross séu undir þeirri ein-
kunn. Á sama tíma segja ráðunaut-
arnir hvar sem er og hvenær sem er
að hrossaræktinni hafi fleygt fram
og hrossin séu miklu fallegri nú en
þau voru áður. Ég get tekið undir
það en einhverra hluta vegna njóta
hrossin þess ekki öll fyrir dómi. Það
er alltaf verið að tala um ættir eða
eitthvað annað sérstakt og öllu
slíku hrósað upp í hástert en hitt er
miskunnarlaust dregið niður. Ég er
margoft búinn að horfa upp á þetta.
Ég hef t.d. horft á hross sem hefur
fengið 6,5 fyrir tölt og ekki séð
nokkurn mun á því og hrossi sem
hefur fengið upp í 8,5. Töltið hefur
jafnvel verið betra hjá hrossinu með
lágu einkunnina," segir Matthías.
Matthías hefúr langa reynslu af
hrossarækt og meðhöndlun hrossa,
og hefur „riðið í ættbók", eins og
það er kallað, eitthvað á annað
hundrað hrossum. Sjálfur segist
hann ekki eiga mörg hross í ættbók
enda hafi oftast staðið styr um
hross hans og hann hafi jafnvel
veigrað sér við að halda þeim fram.
„Það hefur orðið mikið rifrildi um
einstaka hross frá mér sem hafa
komist í 1. verðlaun, rifrildið hefur
þá ekki alltaf komið frá mér heldur
frá mönnum sem hafa tekið upp
hanskann fyrir mig.“
„Krummanef" og “holdugt
höfuð“
Það er ekki annað að skilja á
Matthíasi en að hann telji að kyn-
bótadómar hrossa ráðist að miklu
leyti af geðþóttaákvörðunum þeirra
sem dæma og misræmið sé yfir-
þyrmandi. Hann nefnir eitt dæmi í
þvi sambandi en það er af graðhesti
sínum, Óm frá Brún. Hann var
sýndur 19. maí sl. á Akureyri og
fékk þá aðaleinkunnina 7,39, og var
þá Kristinn Hugason einn af dómur-
unum. Ómur var svo sýndur á Mel-
gerðismelum 24 dögum síðar og
hækkaði þá i yfirlitssýningu í 7,83.
Sem dæmi um einstaka rökstuðning
í þessum dómum nefnir Matthías að
í fyrri sýningunni hafi hesturinn
fengið þá umsögn að hann væri með
„krummanef* en þegar hann hafi
hreyft andmælum við því í síðari
sýningunni hafi umsögn um höfuð
hestsins verið breytt þannig að
hann væri með „holdugt höfuð".
Einkunnin fyrir höfuð var sú sama
í bæði skiptin, eða 7,0, en Matthías
segir það skoðun fiölmargra að
Ómur eigi skilið 7,5 eða 8,0 fyrir höf-
uð.
Matthías dregur nú fram bréf frá
Bergi Pálssyni, formanni fagráðs fé-
lags hrossabænda, frá í vor, um
notkun eldri dóma þegar nýr dómur
er upp kveðinn. í þeim reglum
(regla 9) segir m.a. að rétt sé að eldri
dómar séu ætíð hafðir við höndina
er nýir dómar séu upp kveðnir.
Þetta sé fyrst og fremst til þess að
koma í veg fyrir óþarfa einkunna-
sveiflur á stuttum tíma sem geti
haft mikla efnahagslega þýðingu. í
bréfinu segir Bergur það skoðun
fagráðs að eldri dómum eigi ekki að
breyta nema veigamikil rök liggi að
baki.
Tapaði 4-5 milljónum
Matthías segist geta nefnt ótal
dæmi um það að hross hafi fengið
mjög mismunandi dóma fyrir ein-
stök atriði með mjög skömmu milli-
bili og hann segir að því miður spili
ýmsir hlutir inn í einkunnagjöfina
sem eigi ekki að koma henni neitt
við. Hann segir það ekki sama hver
ríði hrossi fyrir dóm og það sé ekki
sama hver eigi þau. Þetta séu ekki
ásakanir, heldur blákaldar stað-
reyndir sem hægt sé að sanna með
fiölda dæma. En er ekki stóra málið
að hverjum finnist sinn „fugl fagur"
og peningasjónarmið spili inn í
þessar og viðlíka athugasemdir?
„Að sjálfsögðu vilja menn halda
stnum hrossum fram, annað væri
óeðlilegt. Hvað varðar peningahlið-
ina get ég auðvitað einnig svarað
játandi og ég skal taka eitt dæmi.
Hesturinn minn, Dósent, var í fyrra
með 1. verðlaun 8,01, þá 4 vetra
gamall. í dag er hann með 7,86 og
þar af leiðandi ekki lengur með 1.
verðlaun því 8 er viðmiðun fyrir 1.
verðlaun. Ég tel að þarna hafi þeir
sem dæmdu haft af mér 4-5 milljón-
ir króna þvi ég gæti varla fengið
meira fyrir hestinn í dag en 1—1,5
milljónir króna nema ég hitti á ein-
hvern sem þorir að hlusta ekki á
þetta dómakerfi. Ég tel að ég hefði
getað fengið fyrir Dósent 6-7 millj-
ónir króna ef hann hefði haldið
sinni einkunn og ég tala nú ekki um
ef hann hefði bætt við sig eins og tel
að hann hafi átt inni.“
Hvers vegna lækkaði einkunn
Dósents?
„Já, hvers vegna lækkaði hann
fyrir byggingu og af hverju lækkaði
hann t.d. fyrir fegurð í reið? Stað-
reyndin er sú að það dást allir að
þessum hesti, hann er alltaf jafnfal-
legur. Og hvers vegna fær hann
ekki 9 fyrir vilja, jafnviljugur og
hann er? Það er reyndar sama hvar
á Dósent er litið, hann á að vera í
mjög góðum 1. verðlaunum en ekki
með einkunnina 7,86.“
Matthíasi er greinilega mikið
niðri fyrir og hann fer ekki leynt
með andúð sina á þeim vinnubrögð-
um sem viðhöfð eru við dóma kyn-
bótahrossa. Og hann skorar á alla
þá sem fást við hrossarækt i dag að
taka nú höndum saman.
Hrossaræktendur sameinist
„Ég legg til að hrossaræktendur
sameinist og láti til sín taka. Menn
eiga ekki að þola það að hross
þeirra séu rifin niður að ástæðu-
lausu og hvert það hross sem ekki
fær mjög góðan byggingardóm fái
um leið sjáffkrafa lélegan dóm fyrir
hæfileika. Menn eiga einnig að sam-
einast um að það verði tekið upp
„kommukerfi" í dómum þannig að
hross sem nær ekki 8 fyrir einhvern
þátt fái ekki 7,5 heldur 7,8 eða þá
einkunn sem það á skilið. Þá eiga
ræktendur skilyrðislaust að hafa
samband við fagráð sitt og ræða
þessi mál. Umræðunni þarf að koma
af stað og síðan taki við fundur allra
aðila sem koma þessi mál við. Þetta
ástand sem við búum við núna, þar
sem geðþóttaákvarðanir eru allsráð-
andi og mönnum er hyglað út og
suður á meðan aðrir eru lagðir í
einelti, það hreinlega gengur ekki,“
segir Matthías.
-gk