Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1998, Page 10

10
LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1998 ]D"\F
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVlK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centaim.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr.Tn. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu.formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Gagnslausar loftárásir
íraks-kökkurinn festist í hálsi Vesturlanda, er George
Bush, þáverandi forseti Bandaríkjanna, ákvað skyndi-
lega í miðjum Flóabardaga að lýsa yfir sigri og senda
hermennina heim, áður en þeim tókst að ná Bagdað á
sitt vald og hrekja Saddam Hussein frá völdum.
Að baki mistaka Bush leyndist það ranga stöðumat, að
hóflega sterkur leiðtogi í hóflega sterku Íraksríki væri
nauðsynlegt mótvægi við íran, sem þá var talið ekki síð-
ur hættulegt hagsmunum Bandaríkjanna. Þess vegna
var Saddam Hussein ekki brotinn á bak aftur.
Síðar kom raunar í ljós, að Flóabardagi hafði ekki
gengið eins vel og fullyrt hafði verið. Upplýsingar banda-
ríska hermálaráðuneytisins voru sumpart uppspuni frá
rótum, svo sem fréttir af árangri Patriot-eldflauga, sem
raunar hittu ekki eitt einasta skotmark.
Enda kom á daginn, að Saddam Hussein var fljótur að
rétta úr kútnum. Þrátt fyrir vopnasölubann gat hann á
undraverðum tíma komið hemaðarmætti sínum í svip-
aða stöðu og fyrir Flóabardaga. Það heföi hann ekki get-
að gert, nema af því að tjónið hafði verið ýkt.
Við höfum lært af Flóabardaga að taka ekki mark á
fréttum bandaríska hermálaráðuneytisins. Loftárásir
undanfarinna daga hafa geigað að venju og sumpart hitt
fyrir vitlaus lönd, en tæpast komið í veg fyrir, að
Saddam Hussein verði áfram til vandræða.
Hann mun strax að loftárásum loknum taka upp fyrri
iðju við að framleiða sýklavopn og efnavopn, sem miða
að því að flytja stríðið fyrr eða síðar til Bandaríkjanna
sjálfra. Þetta verður ekki hindrað með loftárásum, held-
ur aðeins með hefðbundnum landhernaði.
Auðvelt er að sjá fyrir framhaldið á þessum menúett.
Þegar búið er að sprengja nógu mikið í loftárásum, fellst
Saddam Hussein á endurnýjað eftirlit. Síðan mun hann
koma í veg fyrir, að eftirlitið skili árangri. Það mun svo
leiða til vítahrings nýrra loftárása, ad absurdum.
Eina leiðin til að leysa vandann er að hertaka írak,
handtaka Saddam Hussein og helztu menn hans, koma á
fót leppstjórn í Bagdað og ausa fjármunum í uppbygg-
ingu til að snúa almenningsálitinu á sveif með sigurveg-
urunum. En þetta er of stór biti fyrir Bill Clinton.
Þegar Bandaríkin gátu safnað saman mörgum banda-
mönnum í stríð við írak, misnotaði þáverandi forseti
þeirra tækifærið. Sá liðsafnaður verður ekki endurtek-
inn, enda eru margir þáverandi bandamenn orðnir frá-
hverfir frekara stríði við Saddam Hussein.
Það hefur nefnilega komið í ljós, að ákvörðunin um að
nota Saddam Hussein sem mótvægi við klerkana í íran
hefur gert það að verkum, að þolendur refsiaðgerða eru
saklausir írakar, en ekki forseti landsins. Víða á Vestur-
löndum sætta menn sig ekki við þetta.
Viðskiptabannið á írak brestur fyrr eða síðar. Núver-
andi loftárásir flýta fyrir endalokum þess. Stríðsaðgerð-
ir, sem ekki hrekja núverandi valdhafa íraks frá völd-
um, eru til þess eins fallnar að auka vestræna samúð
með hörmungum almennings í írak.
Sigurvegari Flóabardaga var ekki George Bush, held-
ur Saddam Hussein. Sigurvegari bardagans, sem nú
stendur yfir, verður ekki Bill Clinton, heldur Saddam
Hussein. írakskur almenningur verður fyrir hremming-
um og samstaða Vesturlanda bíður hnekki.
Af þessu má ráða, sem dæmin voru raunar áður búin
að sanna, að Bill Clinton er engu hæfari en George Bush
til að stýra ferð Vesturlanda inn í nýja öld.
Jónas Kristjánsson
Ofriður og pólitík
Ástandið í alþjóðamálum hefur ekki verið jafnalvar-
legt frá því í Persaflóastríðinu. Enn er of snemmt að spá
um afleiðingar árása Bandaríkjamanna og Breta á írak,
vopnhlésbrota í Kosovo og tregöu ísraela til að standa
við gerða samninga við Palestínumenn. En þessir at-
burðir tengjast innbyrðis, ef þeir eru
settir í alþjóðasamhengi. Þeir vekja
spurningar um samspil utanríkis-
mála og innanríkismála, trúverðug-
leika Bandaríkjanna sem heimsveld-
is, hlutverk alþjóðasamtaka eins og
Sameinuðu þjóðanna, samstöðu vest-
rænna ríkja og stöðu Rússa á alþjóða-
vettvangi.
Árásir á írak
Hernaðaraðgerðir Bandaríkja-
manna og Breta gegn írak komu ekki
á óvart. Clinton Bandaríkjaforseti og
Blair, forsætisráðherra Bretlands,
höfðu hótað því að láta til skarar
skríða, ef Saddam Hussein íraksfor-
seti héldi áfram að storka vopnaeftir-
litsmönnum Sameinuðu þjóðanna. í
febrúar tókst framkvæmdastjóra
Sameinuðu þjóðanna, Kofi Annan, að
afstýra loftárásum á síðustu stundu
með því að fá íraka til að ganga að
skilyrðum Bandaríkjamanna. í sept-
ember og nóvember var einnig talin
mikil hætta á hernaðaríhlutun eftir að Irakar höfðu
meinað vopnaeftirlitsnefnd Sameinuðu þjóðanna um að-
gang að stjórnarstofnunum og hemaðarmannvirkjum.
Hins vegar vekur tímasetningin grunsemdir. Var Clint-
on að bjarga eigin skinni með því að beina athyglinni
frá veikri stöðu sinni heima fyrir vegna Lewinsky-máls-
ins? Forystumenn repúblikana á Bandaríkjaþingi eru
ekki í nokkrum vafa um að Clinton hafi vÚjað forðast
málshöfðun fulltrúadeildar Bandaríkjaþings, en til stóð
að greiða atkvæði um hana á fimmtudag.
Samkvæmt skoðanakönnunum styður mikill meiri-
hluti Bandaríkjamanna hernaðaraðgerðirnar gegn írak.
Staða forsetans hefur því styrkst þegar til skemmri tíma
er litið, enda þótt repúblikanar ætli að greiða atkvæði
um málshöfðun fyrr en síðar. Á þessu stigi er engin leið
að segja til um hvort innanríkismál hafi ráðið úrslitum.
Það sem mælir á móti því er tvennt: Annars vegar heföu
Bretar vart sýnt Bandaríkjamönnum eins mikinn stuðn-
ing og raun ber vitni, ef þeir hefðu verið í vafa um hem-
aðartilgang árásarinnar. Hins vegar er vitað að Bretar
og Bandaríkjamenn vildu ekki gera árásir á írak um
helgina, þegar Ramadan, helgasti mánaður múslíma,
gengur í garð.
Hvað sem því líður er ljóst að Bandaríkjamenn taka
mikla áhættu með árásunum á írak, enda skortir stefnu
þeirra trúverðugleika í ákveðnum atriðum. Þeir segjast
vera að koma í veg fyrir að írakar geti framleitt gereyð-
ingarvopn. Viðskiptabanninu af írak verði aflétt þegar
írakar standa við gerða samninga um vopnaeftirlit. En
það er öllum ljóst að Bandaríkjastjórn mun ekki sam-
þykkja neina tilslökun í þeim efnum fyrr en Saddam
Hussein hefur verið komið frá völdum. Fall óbreyttra
borgara í írak getur vakið upp andúð gegn Bandaríkjun-
um í arabaríkjum. Draga má í efa að loftárásir þjóni
þeim tilgangi að grafa undan stjómvöldum í Bagdad,
þótt þær hamli vopnaframleiðslugetu íraka. Þvert á
móti gætu þær styrkt Saddam Hussein í sessi með því að
fylkja írökum saman um leiðtoga sinn á neyöartímum.
Enn fremur gætu þær veikt stöðu stjórnvalda í þeim
arabaríkjum, sem eru vinveitt Bandaríkjunum. Það sem
rennir stoðum undir þessa kenningu er að Clinton
mistókst að neyða ísraela til að standa við Wye-samkom
lagið um brottflutning herja sinna frá 13% af Vestur
bakkanum. Árásirnar geta einnig grafið undan sam
stöðu vestrænna ríkja. Eins og við var að búast brugð
ust þýsk stjórnvöld varfærnislega við hernaðaraðgerð
unum og skelltu skuldinni á Saddam Hussein íraksfor
seta. Þau vilja sýna að þau styðji við bakið á Bandaríkja
mönnum þegar mikið liggur við. En Frakkar hafa ekki
Erlend tíðindi
Valur Ingimundarson
dregið dul á andstöðu sína við hernaðaraðgerðirnar.
Rússar hafa sakað Bandaríkjamenn um heimsvalda-
stefnu og lýst yfir því að þær hafi gert að engu vonir um
að rússneska þingið staðfesti Start II-samninginn um
eyðingu kjarnavopna.
Heimsforræði Bandaríkja-
manna
Bandaríkjamenn og Bretar standa
frammi fyrir öðru vandamáli: Þeir geta
ekki haldið úti miklu herliði í Persaflóa
til lengri tíma vegna hemaðarskuld-
bindinga annars staðar, einkum á
Balkanskaga. í ljósi þess er mikilvægt
að skoða íraksmálið í stærra samhengi.
Balkanskagi er sem púðurtunna sem
getur sprungið hvenær sem er. Vopn-
hléið í Kosovo er í bráðri hættu. Átök-
in milli Kosovo-Albana og serbneskra
hermanna í vikunni benda til þess að
stríðið geti hafist fyrirvaralaust. Og
Bandaríkjamenn og Bretar geta ekki
haft bein hernaðarafskipti af Kosovo-
deilunni meðan þeir eru með hugann
við Saddam Hussein. Það sem gerir mál-
ið enn alvarlegra er sú misráðna
ákvörðun að senda um 2000 manna frið-
argæslulið á vegum Öryggis- og sam-
vinnustofnunar Evrópu (ÖSE) til að
standa vörð um vopnahléið í Kosovo. Það segir sig sjálft
að ÖSE er engan veginn í stakk búið til að sinna því
hlutverki. Nú er óttast um öryggi liðsins, enda er það
óvopnað. Um 1800 manna herliði NATO, sem verið er að
flytja til Makedóníu, hefur verið falið það hlutverk að
vemda gæsluliðið, ef til átaka kemur. Bandaríkjamenn
ákváðu að blanda ÖSE í málið til að friða Rússa, sem
styðja málstað Serba í Kosovo-deflunni. En hættan er sú
að ÖSE-liðið dragist inn í átök í Kosovo.
Eins og dæmin frá Sómalíu, Bosníu og Rúanda sýna
er fráleitt að ætlast til þess að alþjóðastofnanir á borð
við Sameinuðu þjóðirnar eða ÖSE, sem ekki hafa herlið
á sínum snæram, standi undir hernaðarskuldbinding-
um af slíku tagi. Mikil óvissa er í alþjóðamálum. Rúss-
ar era ekki færir um að hnekkja heimsforræði Banda-
ríkjamanna vegna efnahagsveikleika síns. Það skiptir
heldur ekki svo miklu máli hvort Rússar staðfesti Start
II-samninginn vegna þess að þeir hafa ekki efni á því að
halda við kjamorkuvopnabúri sínu. Hins vegar geta
hugmyndir þeirra um fjölræði í alþjóðamálum fengið
byr undir báða vængi, ef hernaðaraðgerðirnar í írak
leiða til mikils mannfalls, ef upp úr sýður milli ísraela
og Palestínumanna og ef stríð brýst út í Kosovo.
Arásir Bandaríkjamanna og Breta á Irak, væringar í
Kosovo og sú ákvörðun ísraela að neita að standa
við samkomulagið við Palestínumenn um Vestur-
bakkann hafa leitt til mikillar spennu í alþjóðamálum.
Þessir atburðir hafa beint sjónum að alþjóðakerfinu,
stöðu helstu ríkja innan þess og hlutverki alþjóða-
stofnana.
annarra
Vegiö að stjórnarskránni
„Ef ákæra af hálfu fulltrúadeildarinnar og brott-
vikning úr embætti af hálfu öldungadeildarinnar
skaðaöi aöeins hann (Bill Clinton Bandaríkjafor-
seta) og ekki stjómarskrána styddum við það heils
hugar. En eins og málum er háttað nú þegar at-
kvæöi verða greidd eftir flokkslínum, væri vegið að
stjórnarskránni, svo og trausti almennings á þeirri
dýrmætustu eign Bandaríkjanna sem er lögbundið
valdaafsal einnar stjómar til annamar á fjögurra
ára fresti.“
Úr forystugrein New York Times 17. desember.
Skammarleg viðskipti
„Breska blaðiö Observer hefur skýrt frá því
hvernig Nóbelsstofnunin rekur hlutabréfaviðskipti
sín. Niöurstaðan er ákaflega pínleg og alls ekki í
samræmi viö skreytta sali, kóngaræður og hug-
myndaheim mikilla snillinga. Stofnunin fjárfestir
fyrir rúman hálfan milljarð (sænskra króna) í fyrir-
tækjum sem framleiða vopn. British Aerospace hef-
ur selt indónesíska hernum, sem hertók Austur-
Tímor, stríðsflugvélar. GK hefur selt hemum vatns-
þrýstibyssur. Vopnin hafa verið notuð gegn mót-
mælendum og friðarsinnum. Hundruð þúsunda
hafa verið drepin. Samtímis verðlaunar Nóbels-
stofnunin þá sem berjast fyrir frelsi á A-Tímor.“
Úr forystugrein Aftonbladet 17. desember.
Vandi Bandarikjanna
„Nú hefur þingið í Washington frestað atkvæða-
greiðslu um mögulega ákæm til embættismissis.
Verði forsetinn ákærður er margra mánaða pólitísk
barátta fram undan í Bar.daríkjunum. Það þurfa
Bandaríkjamenn að reyna að forðast, óháð því
hvemig málið er til komið, og jafnvel þó það krefð-
ist afsagnar forsetans. Heimurinn má ekki ramha á
barmi stríðs sem forseti, sem rambar á barmi
pólítísks falls, hefur hafið.“
Úr forystugrein Aftenposten 18. desember.