Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1998, Qupperneq 42

LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1998
'46 *%ðtal
Yves Angelo kvikmyndagerðarmaður um Tímaþjófinn:
Raunverulegt ofbeldi er án orða
Leikstjóri Tímaþjófsins, Yves Angelo, með aðalleikkonunum Sandrine Bonnaire og Emmanuelle Béart.
DVParis:____________________________
Nafn Yves Angelos varð þekkt á ís-
landi fyrir um þremur árum þegar
hann fékk þá hugmynd að gera kvik-
myndahandrit eftir Tímaþjófnum,
skáldsögu Steinunnar Sigurðardóttur.
Núna er myndin komin til íslands,
rúmum þremur mánuðum eftir frum-
sýningu í heimalandinu, sem verður
að teljast skammur tími þegar um
ffanska mynd er að ræöa. Gagn-
rýnendur í Frakklandi fóru ekki
mjúkum höndum um myndina í
haust og aðsókn var fremur dræm en
ekki alslæm því enn er verið að sýna
myndina í einu kvikmyndahúsi höf-
uðborgarinnar. Angelo kann hins veg-
ar skýringar á móttökunum.
„Ég hugsa að ef myndin hefði kom-
ið frá Norðurlöndum hefðu gagn-
rýnendur litið hana aðeins öðnnn
augum,“ segir Angelo.
Hefóiröu ekki átt aö taka myndina
á íslandi?
„Ég vildi upphaflega taka myndina
á íslandi en það reyndist ekki gerlegt.
Við Steinunn fórrnn í ökuferð með
fram allri vesturströnd íslands, ffá
Reykjavík norður til Akureyrar,' í leit
að gömlu prestssetri og kirkju en
fundum ekkert sem hentaði. Við
byggðum því leikmynd á Ouissante-
eyju, sem er úti fyrir strönd Bretagne-
skagans, og tókum þar allar útisen-
umar. Þama vom einfaldlega bestu
aðstæðurnar, sjór allt í kring og
klettótt strandlengja. Það eina sem
vantaði var snjórinn, því ég sá strönd-
ina og húsið fyrir mér þakin snjó.
Ég hlýt að hafa lesið bókina illa, þvi
ég ímyndaði mér alltaf að kirkjugarð-
urinn væri alveg upp við hús systr-
anna, rétt eins og ég hélt að kirkjan og
menntaskólinn væra alveg við húsið.
Ég varð þvi undrandi þegar ég upp-
götvaði að svo var ekki, en það breytti
í engu hugmyndum mínum um um-
hverfið sem ég vildi hafa í myndinni.
Ég hélt mig því við þá mynd sem ég
sá fyrir mér við lestur bókarinnar og
reyndi á engan hátt að líkja eftir
raunverulegum aðstæðum í Reykja-
vík.“
Kvikmyndin er ekki nákvœm end-
urgerö á skáldsögunni, ekki frekar en
umhverfiö. Þú notar heldur ekki
nema hluta af bókinni í myndina.
Þaó vœri því nœr aö tala um inn-
blástur að sögu um systurnar Olgu
og Öldu en „leikgerö". Hvaö var þaó í
bókinni sem geröi þaö aö verkum aó
þú vildir nota hana sem útgangs-
punkt í kvikmynd?
„Það tengist því hvemig bókin
barst mér í hendur. En það er rétt,
kvikmyndin er þó nokkuð ólík skáld-
sögunni.
Það sem heillaði mig við Tíma-
þjófmn var andrúmsloftiö og það hve
tímalaus sagan er. Það að sagan skuli
gerast á íslandi skipti líka máli."
Skáldsagan Tímaþjófurinn er aö
mestu innri rœða Öldu, frjálslyndrar
nútímakonu, sem lendir í ástarsorg
og tekur upp á því aö hrörna á besta
aldri. Þaö er frekar erfitt að sjá fyrir
sér hvemig hcegt vœri aö sýna þessa
andlegu og líkamlegu hnignun í kvik-
mynd. Er þaö ástœöan fyrir því aö þú
heldur þig viö fyrri hluta bókarinnar?
„Nei. Ástæðan er sú að fyrstu 40 til
50 blaðsíður bókarinnar vöktu mestan
áhuga minn. Þær opnuðu mér sýn inn
í sérstakan heim, sem mig langaði til
að kanna nánar.
Ég hafði heldur engan áhuga á að
segja ástarsögu karls og konu. Ég
vildi leggja áherslu á ástir systranna.
- Það er frekar sjaldgæft að fjallað sé
um ást milli systkina, hvort sem það
em tveir bræður eða tvær systur. í
þessu tilfelii era konumar reyndar
þrjár, því dóttir Olgu kemur líka við
sögu.
j Það skiptir lika máli að þessi ást er
aldrei tjáð i orðum. Það ríkir mikil
hógværð í samskiptum systranna og
þær hvorki orða né sýna tilfinningar
sínar í garð hvor annarrar, ekki fyrr
en Olga liggur fyrir dauðanum.
Hvomg systranna elskar karlmenn,
því jafnvel þótt Alda eigi í kynferðs-
legum samböndum við karlmenn þá
er hún ófær um að elska þá. Sannköll-
uð ást er því ekki til staðar. Olga, sú
þeirra sem gæti elskað karlmann,
leyfir sér aldrei að ganga alla leið;
hún heldur alltaf aftur af sér.“
Þú gefur Olgu miklu meira vœgi en
hún hefur í bókinni. Þaö má segja aö
þú hafir dregiö hana fram í dagsljós-
iö oggefiö henni jafnmikiö, ef ekki
meira vœgi en Öldu.
„Ég hef satt að segja meiri áhuga á
Olgu. Það er sjaldgæft að rekast á
konu eins og hana. Frjálslyndar kon-
ur, eins og Alda,
sem bindast aldrei
tilfinningaböndum,
þó líkami þeirra
standi til boða,
verða mun oftar á
vegi manns.
Olga er ekki ailra
og það er ekki fyrr
en hún er dauðvona,
sem hún virðist til-
búin til að gefa sig
karlmanni á ný. En
hún endar með að
ganga alla leið í þvi
sem hún hefur ein-
sett sér. Hún eignast
bam mjög xmg, að
öllum líkindum með
manni sem hefur
aldrei skipt hana
neinu máli og þó
það sé aldrei sagt
berum orðum þá
hefúr hún ákveðið
að neita sér fram-
vegis um holdleg
samskipti við karl-
menn. Og hún reynist ekki tilbúin til
að breyta þeirri ákvörðun þó að hún
hitti mann sem hún þráir og verður
ástfangin af. En hún hittir hann á
sama tíma og hún uppgötvar að hún
er dauðvona; það er því ekki fyrr en
líkaminn er að deyja sem hún verður
móttækileg fyrir lifmu.
Systumar eiga það sameiginlegt að
ganga alla leið, þær fylgja sannfær-
ingu sinni til enda, hvor á sinn hátt.
Á vissan hátt era þær eins og sín hvor
hliðin á sömu manneskjunni; Olga
heldur aftur af sér, en Alda gefur sig
ástríðunum á vald. Myndin íjallar því
ekki um brjálsemi ástfanginnar konu
eins og bókin. Jafnvel elskhuginn
fremur ekki sjálfsmorð í myndinni,
hann lætur sig deyja með því að leggj-
ast aðgerðalaus á ströndina."
Skipti þaö miklu máli aö láta
myndina gerast á eyju.fyrst ekki var
hœgt að taka hana upp á íslandi?
„Já, það var mikilvægt til að koma
því til skila að systumar lifa aðskild-
ar frá umheiminum og frá lífmu. Hús-
ið þeirra stendur fyrir utan þéttbýli
og eins og bamið í móðurkviði, era
þær umkringdar vatni. Ég vildi koma
sögunni til skila á táknrænan hátt því
ég hef engan áhuga á að endurgera
raunveruleikann. Ég vil heldur nota
kvikmyndatæknina til að túlka til-
finningar á sjónrænan hátt, með
myndhverfingum. Sjórinn og kirkju-
garðurinn, sem húsið stendur við,
tengja saman hringrás lífs og dauða,
hringrás sem konan stendur líka fyr-
ir, því hún gefur lif og er því fær um
að viðhalda hringrásinni. Það er hlut-
verk Siggu í myndinni, sem verður
ófrísk eftir að mamma hennar deyr.
Systumar búa í húsi sem hefúr ver-
ið í eigu ættar þeirra í margar kyn-
slóðir og hinir látnu eiga þar vissan
stað. Ég vil lýsa á sjónrænan hátt því
sem gerist í undirmeðvitundinni,
hinu óáþreifanlega, sem ekki er hægt
að segja með orðum. Hið táknræna er
því alls staðar nálægt, jafnvel i hvers-
dagslegustu athöfnum systranna.
Satt að segja hefur raimsæi í kvik-
myndum aldrei vakið áhuga minn.
Það er þvert á móti sannfæring mín
að listin eigi að hafa það að markmiði
að hega sig yfir raunveruleikann."
Hvar á sagan aö gerast?
„Hún gerist hvergi. Eða það er alla-
vega ekki tekið fram í myndinni hvar.
En ef ég hefði getað tekið myndina
upp á einhverju Norðurlandanna og á
einhverju Norðurlandamálanna, þá
hefði ég gert það. Það reyndist hins
vegar ekki gerlegt og þess vegna var
hún tekin á frönsku. Líklega spillir
það fyrir myndinni, af því að heimur
persónanna er ekki franskur."
Helduröu aö þaö sé ástœöan fyrir
því hversu slæmar móttökur myndin
fékk í Frakklandi?
„Það er eflaust hluti ástæðunnar.
Gagnrýnendur em ekki mjög opnir
fyrir þessari gerð kvikmynda, allra
síst ef þær era franskar. Þeir styðja
frekar myndir sem segja frá samfé-
lagslegum raunveruleika á raunsæjan
hátt. Og þá þykir ekki verra ef kvik-
myndatakan er sem líkust raunvera-
leikanum, helst svolítið óhrein. Það
þykir nefhilega fínt í dag að fara út
meö kvikmyndatökuvél og mynda það
sem fyrir augu ber. Kvikmyndatakan
í Tímaþjófnum er fullkomin andstæða
þessa, því hún er vönduð og hvert
myndskeið er þrungið merkingu. Sú
kvikmyndataka sem ég hrífst af og
notast við er því alls ekki í takt við
tíðarandann.
Ég er hins vegar nokkuð viss um að
ef myndin hefði komið frá Norður-
löndunum hefði henni verið betur
tekið. Fjarlægðin og ólíkur menning-
arheimur myndi gera það að verkum
að gagnrýnendur ættu auðveldara
með að samþykkja þennan mun.
Ég býst líka við að það hafi líka
skipt máli hversu þekktar leikkonur
eru í aðalhlutverkunum."
Hvaö áttu vió meó því?
„Ég held að ein af ástæðunum fýrir
því hversu slæma dóma myndin fékk
sé sú hversu þekktar leikkonur
Emmanuelle Béart og Sandrine
Bonnaire eru í Frakklandi. Þær hafa
hvor um sig mjög sterka ímynd, sem
gerir það að verk-
um að bæði gagn-
rýnendur og áhorf-
endur einblina frek-
ar á sjálfar leikkon-
umar heldur en að
velta fyrir sér per-
sónum myndarinn-
ar. Ef ég hefði feng-
ið erlendar eða
óþekktar franskar
leikkonm- í hlut-
verkin, hugsa ég að
gagnrýnendur
hefðu eytt meiri
tíma í að ráða í per-
sónumar á tjaldinu.
Þetta er undarlegt,
ég veit það, en
þannig er það
samt.“
Nú vildir þú fá
einmitt þessar
leikkonur í hlut-
verkin. Séróu eftir
því aó hafa valiö Bé-
art og Bonnaire?
„Það er rétt að ég
vildi einmitt þessar leikkonur í hlut-
verk Öldu og Olgu. En líklega þjóna
þær ekki myndinni sem skyldi, þótt
báðar standi sig óaðfinnanlega vel.“
Hverju svararðu þeim gagnrýnend-
um sem ásökuöu þig um aö stœla
Bergman og Dreyer?
„Ég held að þeir sem vitna í Berg-
man við ólíklegustu tækifæri hafi
sjaldnast séð myndimar hans eða
þekki .þær í það minnsta illa. En það
er rétt að ég finn til mun meiri skyld-
leika við norræna kvikmyndagerðar-
Yves leiðbeinir Emmanuelle Béart, sem leikur Öldu, við upptökur myndarinnar.