Dagblaðið Vísir - DV - 30.07.1999, Blaðsíða 23

FOSTUDAGUR 30. JULI1999
fíéttir*
Bakteríur á banaspjótum
- viðbrögð hafa framkallað Suðurlandsskjálfta. Vilja drepa kamphýlóbakteríuna eins og salmonelluna áður en er hótað rannsókn
Tveir óragir starfsmenn Heil-
brigðiseftirlits Suðurlands á Sel-
fossi hafa framkallað sannkallaðan
Suðurlandsskjálfta með aðgerðum
sínum. Þeir hafa beint spjótum að
því sem þeir telja óhæfan sóða- og
trassaskap í framleiðslu á landbún-
aðarafurðum í héraðinu. Þeir hafa
ekkert legið á upplýsingunum. Þær
hafa birst í öllum helstu fjölmiðlum
og lýsingar á aðkomunni hjá
stærsta kjúklingaframleiðanda
landsins eru ófagrar. Viðbrögð
kjúklingabænda eru ekki þau að
hefja nauðsynlegar úrbætur - held-
ur eru þau á þann veg að svokallað-
ir hagsmunaaðilar fara í fýlu og
sverja sig saman. Þeir hóta félögun-
um Matthíasi Garðarssyni og Birgi
Þórðarsyni lögreglurannsókn fyrir
að segja almenningi allt af létta um
hryllilegt ástand í matvælafram-
leiðslu. Og þeir kaupa leigupenna til
að skrifa fyrir sig tilkynningar í
blöð. Þeir félagar eru famir að
minna á blaðahetjurnar WoodwaTd
og Bemstein sem um árið komu
upp um Watergate í Ameríku.
Einnig þar beindust spjótin að
blaðamönnunum og upplýsingalek-
um til þeirra - ekki að meinsemd-
inni sjálfri. Ekki fyrr en allt sprakk
og Bandarikjaforseti varð að segja
af sér.
Kiúklingaveisla
í KótarÍKlúbbnum
í litlum sveitarfélögum sem hýsa
máttug fyrirtæki fer margt að snú-
ast í kringum stóra fyrirtækið. í
slíkum sveitarfélögum gegna menn
mörgum hlutverkum og aldrei að
vita hvar sami maður kann að
skjóta upp kollinum. Þetta sannast
á Hellu þar sem maður gengur und-
ir manns hönd þessa stundina að
reyna að hnekkja áliti Selfyssing-
anna tveggja. Heilsugæslulæknir,
heilbrigðisnefndarformaður, hér-
aðsdýralæknir og fleiri félagar í
Rótaríklúbbi Hellu taka höndum
saman og virðast vilja breiða yflr
óhæfa matvælaframleiðslu í stað
þess að safna kannski liði og fjöl-
menna að kjúklingabúinu og taka
þar hraustlega til hendinni að
rótarímanna sið.
En hverjir eru þessir nútíma
fornaldarkappar Sunnlendinga sem
beina geimum að meinsemd en upp-
skera ekki annað en ákúrur og
hótanir? Það eru tveir hámennt-
aðir starfsmenn hins opinbera,
Heilbrigðiseftirlits Suðurlands,
menn með langan og góðan feril
í heilbrigðiseftirliti, sem starfa
lögum samkvæmt. Eystra er tals-1
vert rýnt í þessi lög, einkum til
að finna smugu til að klekkja á
þeim félögum fyrir fréttaburðinn.
Menn eru æstir og þeir Matthías og
Birgir fá jafnvel nafnlausar upp-
hringingar með hótunum.
Siðmenntaðar þjóðir
eins og 'Svíar og Norð-
menn hafa tekið hart
á heilbrigðismál-
um. Þar er ekki
sagt að þessi
paddan eða hin sé
komin til að vera.
Hún er ekki boðin
velkomin til lands-
ins. Salmonella er
komin niður í núll í
báðum löndunum, í
Noregi er kamp-
hýlóbakter í 1%
sýna sem tekin eru, í
Svíþjóð 10%. 1 Dan-
mörku eru ljótari tölur,
yfir 50% salmoneOa og
36% kamphýlóbakter. Á
íslandi var tekið hraustlega
á salmonellunni og hún dauð
um sinn - en hér á landi keyr-
ir aUt úr hófi fram varðandi smá-
kvikindið kamphýlóbakter sem hef-
ur hreiðrað um sig undanfarin
12-13 ár. Niðurstöður rannsókna
sýna að 88% kjúklingasýna reynd-
ust sýkt hér á landi. Þetta er auðvit-
að staðreynd sem neytendur geta
ekki, sætt sig við.
10 þúsund fárveikir
Matthías Garðarsson er fram-
kvæmdastjóri Heilbrigðiseftirlits
Suðurlands. Hann segir að baráttan
nú standi gegn kamphýlóbakterí-
unni, ekki gegn þeim sem stjóma
kjúklingabúum, né heldur ýmsum
embættismönnum sem nú vilja láta
lög ganga yfir þá félagana og fá þá
dæmda fyrir að segja sannleikann.
„Vonandi tekst okkur að drepa
þessa bakteríu hér á landi. En
kannski verðum við drepnir áður,“
segir Birgir Þórðarson í samtali við
DV
„Mér finnst að kerfið hafi af-
hjúpað sig hryUilega að undan-
fomu. AUir era að gæta hagsmuna
framleiðandans, og allir eru að
fjaUa um þennan hégóma sem fjöl-
miðlaumræðan í sjálfu sér er miðað
við hættuna á sýkingum og þá stað-
reynd að 10 þúsund manns verða
fárveikir á þessu ári, algjörlega að
óþörfu. Það á að vera í umræðunni.
Síðan eiga aUir að snúa bökum sam-
an og vinna að úrbótum í málinu,"
sagði Matthías Garðarsson, fram-
kváemdastjóri Heilbrigðiseftirlits
Suðurlands.
„Eitthvað sem menn
verða að lifa við..."
„Það var sagt framan í mig hvað
eftir annað þegar salmoneUan grass-
eraði sem mest að þetta væri nú
bara eitthvað sem menn yrðu að lifa
við, salmoneUan væri komin tU að
vera. Svona kiisjur finnst mér al-
gjörlega óþolandi. Auðvitað var
hægt að halda þessari kamphýló-
bakteríu í skefjum eins og komið
hefur í ljós með salmonelluna, hún
er horfin. Nú verðum við að takast
á við kamphýlóbakteríuna. Það er
ábyrgðarhluti að leyfa það að þús-
undir manna verði heiftarlega sjúk-
ar vegna sóðaskapar í matvæla-
vinnslu."
En er ekki
nauösynlegt aö
fjölmiölar
komi til
og taki þátt í þeirri baráttu?
„Segðu nú það, það er alveg bráð-
nauðsynlegt. En svo era varðhund-
ar komnir á vettvang, fengnir úr frí-
um fyrir norðan, gelta og ýlfra í fjöl-
miðlum, kaUandi okkur öUum Ulum
nöfnum. Þeir segja okkur vera að
brjóta lög og vitna i rétta grein í
réttum lögum. En þegar betur er að
gáð era þessar tUvitnanir alveg út
úr kortinu og tóm vitleysa," sagði
Matthías.
Matthías sagði við félaga sinn
Birgi, þegar kjúklingamálið hófst
fyrir nokkrum dögum, að nú ættu
aUir eftir að snúa spjótunum að
þeim. Sú spá hefði ræst og nú verði
þeir kannski drepnir. „En ég vona
bara að aðalatriði málsins verði
Innlent
fréttaljós
Jón Birgir Pátursson
ofan á, jafnvel þótt okkur verði bol-
að burtu, og það er að matvæMram-
leiðendur leyfi sér ekki að selja sýkt
kjöt. Þetta er orðið faraldur að mati
landlæknis og það verður að bregð-
ast við því vandamáli, en ekki því
hvort einhver hafi gefið fjölmiðlum
upplýsingar. Fólk á reyndar rétt á
að fá þessar upplýsingar, annað
væri fuUkomlega ósanngjamt."
Hjálmar Ámason, alþingismaður
Reykjaneskjördæmis, hefur verið
kaUaður tU að vitna í fréttum. Hann
sagði heilbrigðisfuUtrúana vera að
brjóta lög, 16. grein laga númer 7 frá
1998 um mengunarvamir. Þar er
reyndar aðeins íjaUað um þagnar-
skyldu þeirra sem starfa samkvæmt
lögunum varðandi framleiðslu og
verslunarleynd. Þar er hvergi fjaU-
að um lirfur eða óhreinindi. Enn
fremur er fjallað um að upplýsingar
tU fjölmiðla eigi að vera efnislega
rökstuddar og þess gætt að einstak-
ar atvinnugreinar, stofnanir eða
fyrirtæki bíði ekki tjón af að óþörfu.
Bakterían verður drepin
Vitað er að sýkingar af kamp-
hýlóbakteríunni eru fjölmargar og
mánuðurinn sem nú er að líða verð-
ur metmánuður í tUkynntum sýk-
ingum. ÓheppUegt met það! Hins
Berjast við
kamphýlóbakteríuna
BIRGIR ÞORÐARSON
er 55 ára Reykvíkingur, stúdent úr
Hamrahlíðarskóla. Hann er
umhverfisskipulagsfræöingur frá Kanada, auk
þess sem hann lærði mat á umhverfisáhrifum
við háskólann t Aberdeen í Skotlandi. Birgir er
líka búfræðingur. Starfaði hjá Hollustuvernd
ríkisins í mörg ár á mengunarvarnasviöinu,
sorphiröumálum, spilliefnamálum ogöðru slíku.
MATTHIAS GARÐARSSON
er fimmtugur, ísfirðingur fæddur en bjó lengi á
Akranesi. Háskólamenntun frá Stokkhólmi, lauk
sérnámi sem spannar vítt sviö heilbrigöisfulltrúa,
lögfræði, sálfræði, þjóðfélagsfræði, sýklafræði,
vistfræöi og fleira sem heilbrigðisfulltrúar þurfa að
kunna skil á. Hefur unnið 130 ár viö heilbrigðiseftirlit,
13 ár í Reykjavík, einnig í Kaupmannahöfn,
Gautaborg, Ósló og Stokkhólmi.
1B3
vegar er hcifin aðgerð gegn kamp-
hýlóbakteríunni.
Jarle Reiersen, dýralæknir hjá
Bændasamtökunum og Tilrauna-
stöð Háskóla íslands, annast um
söfnun sýna úr ýmsu kjöti. Hann
sagði í gær að hann væri bjartsýnn
á að takast mætti að útrýma bakter-
íunni úr íslenskum matvælum á til-
tölulega stuttum tíma, rétt eins og
gert var með salmonelluna sem
hrjáði bændur um langan tíma.
Kamphýlóbakterían hefur verið
kunn í kjöti hérlendis frá því
snemma árs 1987, þá fundust sýk-
ingar í 74% tilfella. Hann segir að
ástandið nú kunni að vera eitthvað
í líkingu við það sem var
fyrir 12 áram. Jarle
segist vilja benda
á að sýkingar í
fólki hafi ef-
laust aukist á
þessum tíma,
það megi ekki
einblína um of
á kjöt og þá
mest kjúklinga.
í raun viti
Birgir Þórðarson heilbrigðisfulltrúi og Matthí-
as Garðarsson, framkvæmdastjóri Heilbrigð-
iseftirlits Suðurlands, með ósýkta kjúklinga-
kassa. DV-mynd Hilmar Þór
enginn hvaðan sýkingin kemur,
rannsóknin muni leiða það í ljós.
Allt qúmmilaðið
fór í Kangá
Birgir Þórðarson segir að það
sem nú er kallað atlaga að Ásmund-
arstaðabúinu eigi sér talsverða for-
sögu, allt til 1993. Viðræður hafi
staðið við Bjarna Ásgeir Jónsson í
Reykjagarði um fráveitumál frá
sláturhúsinu á Hellu. Þar var á sín-
um tíma öllu bunað út í Rangá,
veiðimönnum og útivistarfólki til
hrellingar. Ötullega hafi verið unn-
ið að úrbótum og mál núna komin í
betra horf en víðast í sláturhúsum,
en úrbætur tóku langan tíma. DV
benti ötullega á óþverrann í ánni
sem kom einnig frá stórgripaslátur-
húsi við Rangá.
„Auðvitað eru Reykjagarðsmenn
orðnir hundleiðir á okkur og svara
ekki bréfum. Þeir þurfa ekki annað
en lyfta símtóli og tala við okkur og
hafa síðan samstarf um að koma
hlutunum í gott lag. En það varð
ekki. Þetta eru engir smábændur,
með 20 tonn af kjöti á viku hverri,
það era margir lambaskrokkar.
Þeim er í lófa lagið að hafa allt á
hreinu. En það verður ekkert
litið fram hjá klögumálum á
hendur kjúklingabúinu né
heldur því að í gangi eru bull-
andi eitranir í mat, á þessu
verður að taka hraustlega,"
sagði Birgir Þórðarson.
Þeir Birgir og Matthías
heimsóttu Ásmundarstaði í
vikunni og var vel tekið af
Ríkharði Bragasyni bú-
stjóra. Hann kvartaði þó
yfir hvað þeir væru leið-
inlegir við sig og sitt fólk,
en skýrði hvað hann og
hans fólk hefði gert til úr-
bóta. „Þetta var í góðu
lagi og allt mjög snyrtilegt
og greinilegt að menn era að
fara að tilmælum okkar,“
sagði Birgir. Hann segir þetta þó
ekki neinn árangur í sjálfu sér,
eftir sé að útrýma bakteríu sem
neytendur á íslandi hafna al-
gjörlega, það sé hægt og nokkur
kjúklingabú starfi þar sem eng-
ar slíkar bakteríur sé að finna.
i