Dagblaðið Vísir - DV - 18.03.2000, Qupperneq 14

14
LAUGARDAGUR 18. MARS 2000
Fréttir
DV
Flóttamannaeyjan Island
- 363 flóttamenn á 43 árum en viðskipti okkar við þá hafa ekki alltaf verið vinsamleg
Varla er til í víðri veröld þjóð sem
frekar á skilið að kallast flóttamenn
en einmitt íslendingar. Þjóð sem að
stærstum hluta rekur uppruna sinn
til pólitískra flóttamanna frá Noregi -
og er stolt af því!
Engin fastur kvóti, ef svo má kom-
ast að orði, er á móttöku erlendra
flóttamanna á Islandi. Það er í valdi
ríkisstjórnar hverju sinni að ákveða
slíkt eftir tillögu félagsmálaráðherra.
Gengið hefur verið út frá því að hing-
að komi að jafnaði um 25 flóttamenn á
ári hverju. Á 43 árum hafa þannig
samtals komið 363 flóttamenn til
landsins á vegum opinberra aðila og
25 til viðbótar eru væntanlegir. Ekki
eru þá taldir með þeir sem sækja hér
um hæli og koma á eigin vegum, sem
hafa verið hátt í tuttugu á ári.
„Rasismi" minni á íslandi
Flóttamennirnir eru sjálfir í raun
ekki vandamálið heldur þær aðstæður
sem upp koma og verða til þess að
flóttamenn eru reknir að heiman eða
neyðast til þess að flýja til þess að
bjarga lífi sínu. Til eru þeir sem flnna
slíkri blöndun þjóðarinnar flest til for-
áttu og „rasismi" er vissulega til eins
og sagan sannar og Páll Pétursson fé-
lagsmálaráðherra staðfesti í samtali
við DV. Hann telur þó að við höfum
enn ekki alið með okkur þá heift gegn
útlendingum sem víða þekkist um
hinn vestræna heim. Reynslan er sú
að þorri fólks hefur tekið flóttamönn-
unum vel. Einnig eru þeir til sem þyk-
ir ekki nóg að gert og að íslendingar
standi sig illa i samanburði við Norð-
urlandaþjóðirnar hvað fjölda flótta-
manna varðar.
Enga gyðinga, takk
Upphaf afskipta íslendinga af flótta-
mönnum á tuttugustu öldinni byrjaði
að margra mati ekki gæfulega. Flutn-
ingur þýskra gyðinga var takmarkað-
ur en Þjóðverjum af „germönsku
kyni“ var veitt landvist.
Ríkisstjórn íslands markaði
ákveðna stefnu í þessum málum 1938
er þýskir nasistar hröktu fjölda gyð-
inga úr landi. Sveinn Björnsson
hringdi þá frá Þýskalandi og spurði
hvort ríkisstjómin vildi veita þýskum
gyðingahjónum dvalarleyfi, en þau
hugðust leggja með sér fé til uppi-
halds. Svarið var afdráttarlaust nei.
„Principielt" væri ríksistjómin því
mótfallin. Þá sagði Hermann Jónas-
son forsætisráðherra það varúðarráð-
stöfun gegn flóttamannastraumi að
neita beiðni um að félag eitt í Reykja-
vík tæki 8-10 gyðingaböm í fóstur.
Lög voru sett 1939 til að skerpa enn á
þessari afstöðu íslensku stjórnarinn-
ar.
Fulltrúi íslendinga í danska sendi-
ráðinu í Berlín bjargaði þó einum
gyðingi úr klóm nasista. Það var
læknirinn og íslandsvinurinn Karl M.
Kroner sem hlaut þá náð eftir að kona
hans Irmgard leitaði til Helga P.
Briem eftir aðstoð í kjölfar ofsókna.
Kroner slapp með naumindum frá
Þýskalandi, en upplifði síðan mikla
niðurlægingu frá hendi starfsbræðra
sinna á íslandi. Hann var þó að lokum
tekinn í sátt, enda mjög fær læknir.
Á þessum árum skrifuðu Morgun-
blaðið, Tíminn og Vísir af hörku gegn
innflutningi gyðinga. Árið 1938 gerð-
ist svo mjög átakanleg saga er gyð-
ingahjónin Hans Rottenberger, Olga
kona hans og börn þeirra tvö, Eva
tveggja ára og Felix eins árs, voru rek-
in úr landi eftir tveggja ára dvöl hjón-
anna í Reykjavík. Var það gert að
undirlagi Iðnráðs Reykjavikur sem
þótti Rottenberger taka vinnu frá ís-
lenskum iðnaðarmönnum með rekstri
leðurverkstæðis. Fleiri ættingjar
þeirra hjóna sættu í kjölfarið miklu
harðræði hér á landi. Slík afstaða var
þó ekki algild um samskipti íslend-
inga og gyðinga. Samt má rekja andúð
gegn aðflutningi gyðinga enn lengra
aftur eða til þess er Alþingi hafnaði
árið 1853 ósk Danastjómar um að Is-
lendingar leyfðu gyðingum að setjast
hér að.
Á þessum árum skrifuðu
Morgunblaðið, Tíminn og
Vísir af hörku gegn inn-
flutningi gyðinga. Árið
1938 gerðist svo mjög
átakanleg saga er gyð-
ingahjónin Hans Rotten-
berger, Olga kona hans og
böm þeirra tvö, Eva
tveggja ára og Felix eins
árs, voru rekin úr landi
eftir tveggja ára dvöl
hjónanna í Reykjavík.
Þýskar konur í sveitirnar
Eftir heimsstyrjöldinna síðari, þar
sem Þýskaland var ein rjúkandi rúst,
tóku margar þýskar konur því fegins-
hendi að komast úr þeirri eymd til Is-
lands. Fyrir fram vissu þær nær ekk-
ert út í hvað þær voru að fara. Raun-
in varð reyndar sú að margar þessara

m
DV
if
Ísafjör&ur
'96 = 29 Júgcstavar
(Króatar/Serhar)
1 Siglufjör&ur
© '00 = 25 Jugóslavar
]] (KroaUr/Sertar)'
nr'Djávik
• '99 = 24 Albanar

Albanar
Pólverjar
Víetnamar
(Kosovo)
Júgóslavar
Ungverjar
m
\w - , m. . im* 1 Blönduós
• '98 = 23 JúgósUvar Á W t Rey&artjör&ur! # 39 = 24 Albanar
11 (Króatar/Setbar)
(Kosovo)

t
Reykjavik
S6 = 52 Ungveijar
59 = 32 Júgóslavar
79 = 34 Vietaamar
'82 = 26 Póherjar
89 = 12 Víetaamar
90 = 30 Víetaamar
'91 = 30 Víetaamar
89= 3 Júgósiavar
V,
70
60
78
X Hafnarfjöröur 50 52
TP 39 = 24 Mbanar Jl (Kosovo) 1 Hornafjörður * 37 = 17 liígóslavar 40 I| (Króatar/Sertar)

Koma flóttamanna
- til íslands á vegum opinberra aðila
30
20
10
FJóldl flóttamanna
u u
< co Cg> 29 23 2
» 11 17
12
g ,1 .1.1.11: ii. J l
•56 -59 79 '82 '89 '90 '91
'96 '97 '98 '99 '00*
*Væntanloglr á árlnu
kvenna bættu úr miklu kvenmanns-
leysi í sveitum og giftust þá gjaman
íslenskum bændum. Reyndust þær
miklir dugnaðarforkar þó aðstæður
hafi trúlega verið með allt öðrum
hætti en þær höfðu nokkurn tíma
rennt grun í fyrir fram.
Ungverjar komu 1956
Fyrsti skipulagði hópur flótta-
fólks á síðari tímum kom til íslands
frá Ungverjalandi áriðl956, eftir
uppreisn í landinu það sama ár. I
þeim hópi voru 52 og gátu íslenskar
íjölskyldur sótt um að fá fólkið í
vinnu og eða til búsetu. Árið 1959
komu svo 32 flóttamenn hingað frá
Júgóslavíu.
Flóttamenn frá Víetnam
Frá hinu stríðshrjáða Víetnam
komu á sínum tíma fjórir hópar flótta-
manna hingað til lands. I fyrsta hópn-
um, sem kom 1979, voru 34 einstak-
lingar. Þá komu 12 árið 1989, 30
manns komu 1990 og aðrir 30 árið
1991. Fyrsti hópurinn kom eftir stríðs-
átökin í Víetnam, en tveir síðustu
komu hingað úr flóttamannabúðum í
Hong Kong þar sem þeir dvöldu vegna
óstjórnar og hungursneyðar i Ví-
etnam. Öllum voru þessum flótta-

Ambitat viöarhúsgögn úr gegnheilum
kirsuberjavið í boröstofur og svefnherbergi.
Portúgalskt handbragð sem ber af.
usgögn
Sæjarhrauni 12 Hf. • Sími 565 1234
Opiö wírka daga 10-18, laug. 10-16
mönnum búin heimili í Reykjavík.
Við þetta er að bæta að árið 1982
kom hingað 26 manna hópur frá Pól-
landi, sem var á flótta undan harð-
stjóm í landi sínu.
Júgósiavar á landsbyggöina
Árin 1996, 1997 og 1998 komu þrír
hópar frá Júgóslavíu í kjölfar borgara-
styrjaldar í landinu. I þeim voru hjón
úr svokölluðum hlönduðum hjóna-
böndum, þcu: sem annað var af
serbneskum uppruna en hitt af króat-
ískum. Vegna þessarar blöndunar
voru fjölskyldurnar ofsóttar og reknar
burt úr eigin landi. Þessir hópar voru
þeir fyrstu sem settust að úti á lands-
byggðinni. Sá fyrsti var 29 manns og
Hörður
Kristjánsson
blaðamaður
fór hann til Isafjarðar síðsumars 1996.
Árið eftir, 1997, komu 17 flóttamenn
úr flóttamannabúðum við Belgrad til
Hafnar í Hornaflrði og 1998 kom 23ja
manna hópur til Blönduóss. Þessir
hópar áttu það sameiginlegt að þeir
nutu ekki neinna borgaralegra rétt-
inda í heimalandi sínu.
íslensk stjómvöld ákváðu því næst
að taka á móti allt að 25 manna hópi
flóttafólks til Fjarðabyggðar 1999 af
forvalslista frá UNHCR, alþjóðaflótta-
mannastofnuninni. Átti þessi hópur
að koma úr flóttamannabúðum ná-
lægt Belgrad, að stærstum hluta úr
Krajina-héraði í Serbíu. Breyttar for-
sendur og mikil neyð í Kosovo ollu
því að ríkisstjórnin samþykkti að
bjóða allt að 100 Kosovo-Albönum til
tslands.
Raunin varð því sú að þann 8. apr-
íl 1999 komu 24 Kosovo-Albanar til
Fjarðabyggðar og sama dag komu 26
Álbanar til Dalvíkur. Þann 8. maí 1999
kom síðan þriðji hópurinn frá Kosovo,
samtals 25 manns og fór hann til
Hafnarfjarðar.
34 til baka
Samkvæmt upplýsingum frá félags-
málaráðuneytinu hefur 31 Kosovo-Al-
bani farið aftur til baka, en 3 einstak-
lingar hafa aftur á móti bæst í hóp
flóttamanna hér á landi. Þeir sem fóru
aftur til síns heima voru Kosovo-Al-
banamir 24 sem komu til Reyðarfjarð-
ar í Fjarðabyggð. I þeim hópi voru
mikil ættartengsl, systkini með börn.
Hafði þessi stórfjölskylda starfrækt
skóverksmiðju ytra. Þegar stríðsátök-
um lauk í Kosovo höfðu yfirvöld þar
samband við ættarhöfðinga þessa
hóps fyrir austan báðu þau að koma
heim, sem þau og gerðu.
Þá var í þeim hópi sem kom til Dal-
víkur kona með mörg börn, en maður
hennar var týndur þegar hún yfirgaf
flóttamannabúðirnar. Síðan fannst
maðurinn á lífl, en hann vfldi ekki
fara tfl íslands vegna aldraðra for-
eldra sinna. Það varð því úr að konan
fór aftur tO baka með bömin.
Auk þessara Albana sem farið hafa
héðan aftur hafa einhverjir Vietnam-
ar og aðrir yfirgefið landið, en í sum-
um tilfeUum hafa ættingjar flótta-
manna líka komið hingað í kjölfar
þeirra.
25 til Siglufjaröar
Gert er ráð fyrir að í júnímánuði
nk. komi um 20-25 manns frá ríkjum
fyrmm Júgóslavíu. Valið verður i
þann hóp 13. og 14. apríl. Að sögn Páls
Péturssonar félagsmálaráðherra verð-
ur farið að ábendingum Alþjóða flótta-
mannastofnunarinnar og RKÍ við val
á þessum flóttamönnum. Langmestar
líkur eru á að þeir verði úr flótta-
mannabúðum í Serbíu og í blönduð-
um hjónaböndum Serba og Króata.
Aðeins eitt sveitarfélag hefur óskað
sérstaklega eftir því að taka við flótta-
mönnunum en það er Siglufjörður.
PáU reiknar með því að niðurstaðan
verði sú að hópurinn fari þangað.
Fjöldi kemur á eigin vegum
Inni i tölum um flóttamenn sem
hingað hafa komið síðan 1956 eru
ekki þeir sem komið hafa á eigin
vegum og beðist hafa hælis hér sem
pólitískir flóttamenn, né aðrir sem
hingað hafa komið með tUstuðlan
atvinnumiðlana. Þarna eru einung-
is þeir flóttamenn sem íslensk
stjórnvöld hafa fyrirfram samþykkt
að taka á móti. Það sem af er þessu
ári hafa t.d. komið 3 einstaklingar
sem sótt hafa um hæli hér á landi.
Á síðasta ári voru það 17 einstak-
lingar og árið 1998 voru þeir 19 tals-
ins.
Eðlilegt að taka við 25
flóttamönnum á ári
„Á meðan við leggjum okkar lóð á
vogarskálamar við að leysa þau
vandamál sem upp koma varðandi
flóttamenn - þá er það vel,“ segir
Hólmfríður Gísladóttir, deildar-
stjóri RKÍ, og telur eðlilegt miðað
við okkar aðstæður að taka í kring-
um 25 flóttamenn árlega auk þeirra
sem leita hér hælis.
(Byggt á heimildum JSS:DV, fé-
lagsmálaráðuneytis, RKÍ, Þórs
Whiteheads o.fl.)