Dagblaðið Vísir - DV - 29.04.2000, Blaðsíða 22

22
LAUGARDAGUR 29. APRÍL 2000
Helgarblað ________________________PV
Grænland er ekk-
ert vandamálaland
- segir Jón Tynes, félagsmálastjóri Ammassalik
„í sveitarfélaginu mínu búa þrjú þúsund manns á svæði jafnstóru Bretlandseyjum. Það er enginn hægðarleikur að halda slíku þjóöfélagi sarnan."
Grænland
HNuuk l- Ammassalik ( Reykjavík ../
• Nanortallk irgr^i
Nágrannar okkar Grænlendingar
virðast skipta okkur íslendinga
furðu litlu. Sumir hneykslast reynd-
ar annað slagið á drykkjusiöum
þeirra, hárri sjálfsmorðstíðni og
fjölda ofbeldisglæpa. Aðrir gerast
svo djarfir að heimsækja landið
stundarkorn - svo þeir komist i frí-
höfnina á leiðinni til baka. Jón
Tynes er einn fárra landa okkar
sem þekkja grænlensku þjóðina af
eigin raun. Hann starfar sem félags-
málastjóri í bænum Ammassalik.
Leiöin til Grænlands
Jón útskrifaðist sem félagsráð-
gjafi frá háskólanum í Ósló árið
1974. „Þá var þetta lítt þekkt fag.
Ætli íslenskir félagsráðgjafar hafa
þá ekki verið um fjórtán talsins en i
dag skipta þeir hundruðum." Óhætt
er að segja að Jón hafi komið viða
við á næstu árum. Hann byrjaði á
Borgarspítalanum, starfaði nokkuð
lengi á Kleppsspítalanum og kom að
meðferðarmálum landans. Árið 1982
lauk hann síðan framhaldsnámi við
Norræna heilsuverndarskólann í
Gautaborg og sérhæfði sig þar í al-
menningsheilsufræði.
Eftir nokkurra ára starf í félags-
málastjórn Seltjarnarness hætti
hann öllu félagsmálavafstri 1985 og
sneri sér að smíðum. Spurður út í
þessa róttæku stefnubreytingur
svarar hann: „Ég stóð í skilnaði og
það er náttúrlega erfitt að standa í
félagsráðgjöf meðan maöur er að
takast á við sín eigin vandamál.
Þetta hlé varði í átta ár en þá réð ég
mig sem ráösmann og ráðgjafa á
meðferðarstofnunina í Víðinesi." Á
árunum 1995-1999 starfaði Jón síð-
an sem félagsmálastjóri á ísafirði.
Þegar Jón er spurður hvemig í
ósköpunum hafi staðið á því að hann
hélt til Grænlands svarar hann: „Á
ísafirði átti ég ekki pólitíska samleið
með þáverandi meirihluta í bæjar-
stjórn og sagði því upp. ísfirðingar
höfðu tekið á móti nokkrum Græn-
lendingum i vinnuþjálfun og þekkti
ég því nokkuð til í Nanortalik sem er
einmitt vinabær ísafjarðarbæjar.
Mér bauðst að fara þangað í hálfs árs
verkefni og ég sló til af hreinni æv-
intýramennsku. Þar vantaði félags-
ráðgjafa og festu í vinnubrögðum.
Það hafði myndast spenna meðal
starfsfólks og mér var ætlað að draga
úr henni. Þótt það hafi nú gengið
ágætlega vildi ekki betur til en svo
að sjálfur félagsmálastjórinn yfirgaf
staðinn þremur mánuðum eftir að ég
hóf störf. Ég var síðan einfaldega
ráðinn í hans starf. Mér bauðst síðan
að sinna því áfram en þótti fjarlægð-
in til íslands allt of mikil og afþakk-
aði því.“
Sérstaða austurstrandarinnar
Jón Tynes yfirgaf þó ekki landið
heldur flutti sig einungis um set.
Nanortalik er syðsta sveitarfélag
Grænlands, með 2.700 íbúa og af-
skaplega erfitt um allar samgöngur
þaðan. Jón flutti sig því um set til
Ammassalik á austurströndinni en
þaðan er ekki mikið meira mái að
fljúga til Reykjavíkur en frá ísa-
firði. íbúafjöldinn er svipaður og í
•Nanortalik eða um 3.000 manns en
þó eru sveitarfélögin um margt frá-
brugðin. „Danimir lögðu fyrst und-
ir sig vesturströndina en það var
ekki fyrr en um aldamótin 1900 að
fólk á austurströndinni komst í
kynni við vestræna menningu. Þjóð-
flokkurinn sem býr þarna uppgötv-
aðist í raun fyrst rétt fyrir aldamót-
in en hann var þá því sem næst á
steinaldarstigi - öll veiðitækni
byggðist á veiðarfærum úr beinum.
Gamla menningin hefur því lifað
miklu lengur þar en á vesturströnd-
inni. Það veldur síðan auðvitað
mikilli firringu þegar litlum þjóð-
flokki er á nokkrum áratugum
fleygt inn í boðaföll vestrænnar
menningar."
Þegar Jón er spurður hvaða
vandamál hann hafi þurft að glíma
við sem félagsmálastjóri í
Ammassalik byrjar hann á því að
dæsa duglega en segir síðan: „Það
er mikið atvinnuleysi og húsnæðis-
skortur. Það er svo spurning hvort
áfengisvandamálið er afleiðing
þessa. Vandinn er ennfremur meiri
í Ammassalik en viðast hvar annars
staðar á Grænlandi. Þar er lítið um
nútímaatvinnutækifæri og hefð-
bundin veiðimennska á hverfanda
hveli. Aðeins er hægt að sigla inn
fjóra mánuði á ári, i júlí til október,
og því erfiðleikar meö aðföng og út-
flutning."
Margvísleg samfélagsvanda-
mál
Það er ekki laust við að Jón hafi
tekið ástfóstri við þessa granna okk-
ur og honum er mikið í mun að leið-
rétta sýn íslendinga á Grænlend-
inga. „Grænland er ekkert vanda-
málaland þótt það birtist okkur
þannig. Er þetta ekki sambærilegt
við hvernig Norðmenn líta niður á
okkur og við svo niður á Færey-
inga? Annars er rétt að hafa í huga
að á Grænlandi búa ekki nema
fimmtíu og fimm þúsund manns á
yfir tveggja milljón ferkílómetra
svæði. í sveitarfélaginu mínu búa
þrjú þúsund manns á svæði jafn-
stóru Bretlandseyjum. Það er eng-
inn hægðarleikur að halda slíku
þjóðfélagi saman.“
Jón sleppur þó ekki við að tjá sig
eilítið um títtnefndan áfengisvanda
Grænlendinga: „Þeir drekka í sjálfu
sér ekki svo mikiö af hreinum vín-
anda á ári miðað við aðrar þjóðir og
eiga langt í land með að ná herra-
þjóðinni Dönum hvað það varðar.
En þeir drekka öðruvísi en við ís-
lendingar og afskaplega mikið af
bjór. Meðan við fórum út eitt kvöld
og vöknum svo upp með timbur-
menn daginn eftir taka þeir tveggja
eða þriggja daga rispur. Annars er
drykkjan miklu frekar vandamál
fullorðinna en unga fólksins. Þjóðin
á síðan stutta áfengissögu og ekki er
óliklegt að líkami inúíta eigi erfið-
ara með aö vinna úr áfengi.“ I fram-
haldi bendir hann á að íslendingar
séu staddir svo til mitt á milli
Grænlendinga og þeirra Evrópu-
þjóða sem þykja búa yfir „siðmennt-
aðri“ drykkjumenningu. Við lítum
því enn og aftur niður á Grænlend-
inga meðan öðrum þjóðum þykir lít-
ið til drykkjusiöa okkar koma.
Jón gefur lítið fyrir höfðatölu-
samanburð sem sýnir bæði mjög
háa morð- og sjálfsmorðstíðni
Grænlendinga og bendir á að smá-
þjóðir séu jafnan áberandi í slíkum
samanburði - samanber endalausa
afrekaskrá íslendinga miðað við
mannljölda. Hann er þó ekkert að
draga úr því hversu stórt vanda-
mál sjálfsmorð eru í Grænlandi.
„Sjáifsvígin koma í bylgjum. Eitt
kveikir í öðru. Nú orðið er fjallað
nokkuð opinskátt um sjálfsvíg og
aðstandendum veitt áfallahjálp."
Hann segir ennfremur að ýmis ný
vandamál séu að koma upp á yfir-
borðið, t.d. hafi fram að þessu lítið
verið fjallað um kynferðislega mis-
notkun á börnum. Nú hafi aftur á
móti verið hrint af stað átaki en öll
umfjöflun sé afar viðkvæm i jafn-
litlu samfélagi.
Samskiptaleysi nágranna
Þó að vandamál séu vissulega til
staðar á Grænlandi gefur það ranga
mynd af þjóðinni að einblína ávallt
á þau. Jóni er mikið í mun að hinir
jákvæðu eiginleikar hennar komist
til skila: „Þetta er afburða elskulegt,
kátt fólk og einkar listrænt. Svo er
það mjög afslappað og alveg laust
við stressið sem einkennir íslenskt
samfélag. Þarna eru engir verð-
bréfamarkaðir þar sem hægt er að
selja sjálfan sig tuttugu sinnum á
sólarhring." Þá fer hann ekki síður
fógrum orðum um náttúruna sem
hann segir bæði stórbrotna og
óskaplega fallega.
Jóni þykir það mjög miður að við
skulum ekki þekkja betur til þess-
ara nágranna okkur og sýna þeim
meiri áhuga. Reyndar bendir hann
á að það sama gildi um Grænlend-
inga því þeir hafa tflhneigingu til að
sækja aflt til Danmerkur. Jón er
þegar byrjaður að reyna að bæta úr
þessu samskiptaleysi þjóðanna.
Væntanlegir eru í heimsókn græn-
lenskir nemar í félagsráðgjöf að
skoða íslenska félagsþjónustu og
stefnt er að því að nokkur fjöldi
starfsmanna af meðferöarstofnun-
um komi og kynni sér slíkt starf
hérlendis í haust. Jón leggur þó
áherslu á að þetta starf sé rétt að
byrja enda sé hann ekki búinn að
vera ytra nema í ár. Hann er þó bú-
inn að ráða sig til sex ára og hver
veit nema þessar þjóðir rækti
granna sína betur að þeim tíma
liðnum. -BÆN
„Sermiligaaq er nyrsta þorpið í sveitarfélaginu Ammassalik en íbúar þess
hafa átt í nokkrum vandraeöum meö aö aðlagast vestrænni mennlngu.“