Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.2000, Blaðsíða 11

11
LAUGARDAGUR 11. NÓVEMBER 2000 __________________________________________
I>V Skoðun
Metnaður, mark-
mið og samkeppni
Ekkert viröist geta komið í veg fyr-
ir sameiningu ríkisbankanna, Búnaö-
arbanka og Landsbanka, nema þá
Samkeppnisstofnun. Ég er einn þeirra
sem hafa haft miklar efasemdir um
réttmæti þess að sameina bankana,
ekki vegna þess aö samruni sé ekki
skynsamlegur út frá viðskiptalegum
sjónarmiðum heldur hvernig staðið er
að ákvörðun um að renna saman
tveimur bönkum sem eru að meiri-
hluta í eigu ríkisins.
í leiðara DV 14. október síðastlið-
inn var því haldið fram að ríkisstjóm
Sjálfstæðisflokks og Framsóknar-
flokks væri á villigötum í málefnum
ríkisviðskiptabankanna. Margt bend-
ir raunar til þess að innanhússvand-
ræði á framsóknarheimilinu hafi
neytt ríkisstjómina til að beygja af
leið og velja versta kostinn i enda-
lausri viðleitni tO hagræðingar á ís-
lenska fjármálamarkaðinum. í áður-
nefndum leiðara sagði meðal annars:
„Sameining Landsbanka og Búnaðar-
banka þjónar engum hagsmunum öðr-
um en ríkissjóðs og gengur gegn anda
og tilgangi samkeppnislaga. Ákvörð-
un um að knýja fram samruna bank-
anna endurspeglar aðeins úrræða-
leysi og fáheyrt getuleysi í einkavæð-
ingu rikisfyrirtækja á samkeppnis-
markaði.
Réttlæting ríkisstjórnarinnar fyrir
samrana bankanna er hvorki trúverð-
ug né rökrétt. Þegar því er haldið
fram að hærra verð fáist fyrir samein-
aðan banka en fengist ef Búnaðar-
bankinn og Landsbankinn væm seld-
ir sinn í hvoru lagi er langt seilst og
byggt á miklum misskiiningi. Mark-
mið með einkavæðingu ríkisfyrir-
tækja er ekki að tryggja ríkissjóði
hæsta mögulegt verð heldur að koma
ríkinu út úr rekstri sem það á ekki að
stunda og stuðla að aukinni sam-
keppni og hagræðingu á markaði."
Hagræöing nauðsynleg
Ég hef átt þess kost að fylgjast náið
með íslenskum fjármálamarkaði í lið-
lega hálfan annan áratug, eða allt frá
því að bankar fengu takmarkað frelsi
til að ákvarða vexti. Framfarirnar á
þeim 16 árum sem liðin era frá því að
fyrstu skrefm til þróunar alvörufjár-
málamarkaðar voru stigin eru stór-
kostlegar - raunar mun meiri en flest-
ir átta sig á, enda menn fljótir að
gleyma gömlum og erfiðum tímum.
Þróunin hefur verið rekin áfram af
nýjum hugmyndum og ungu vel
menntuðu fólki sem hefur fengið vind
í seglin með auknu frjálsræði. Eignar-
hald og yfirburðastaða ríkisins á fjár-
málamarkaðinum hefur hins vegar
hamlað þróuninni og komið í veg fyr-
ir að nauðsynleg hagræðing næðist.
Hægagangur við einkavæðingu rík-
isbankanna hefur haft alvarleg efna-
hagsleg áhrif. Sala á bönkum hefði
ekki aðeins slegið á þensluna í efna-
hagslífinu, þegar þess var mest þörf,
heldur einnig hrint af stað uppstokk-
un á íslenskum fjármálamarkaði sem
heimili og fyrirtæki hefðu notið.
Því miður fáum við að líkindum
aldrei að vita hvort sameining Búnað-
arbanka og Landsbanka - með
handafli - er í raun hagkvæmasti
kosturinn sem fyrir hendi er. Hvorki
þær þúsundir hluthafa sem eru
minnihlutaeigendur í ríkisbönkunum
né aðrir fá að hafa áhrif á þróunina.
Markaðurinn er gerður áhrifalaus -
er tekinn úr sambandi af stjórnmála-
mönnum sem í örvæntingu leita leiða
út úr pólitískum ógöngum.
Ekki mlkill metnaður
Meginröksemdin að baki samruna
Búnaðarbanka og Landsbanka er að
með því aukist samanlagður hagnað-
ur - arðsemi verði meiri en hún gæti
annars orðið. í sameiginlegri yfirlýs-
ingu frá bankaráðum bankanna segir
að markmiðið sé að auka arðsemi,
samfara lækkandi kostnaðarhlutfalli.
Búnaðarbanka og Landsbanka hef-
ur tekist misvel upp þegar kemur að
kostnaði. Með sameinuðum banka er
talið að kostnaðarhlutfallið lækki nið-
ur fyrir 60% en það var á fyrri helm-
ingi þessa árs 73,1% hjá Landsbank-
anum og 76,5% hjá Búnaðarbankan-
um. Á sama tíma var arðsemi eigin
fjár Landsbankans 13,9% og Búnaðar-
bankans 9,8%, en stefnt er að 15% arð-
semi í hinum sameinaða banka.
Á liðnu ári skilaði Búnaðarbankinn
hins vegar 1.704 milljónum króna í
hagnað fyrir skatta og Landsbankinn
græddi 1.548 milljónir. Arðsemi fyrr-
nefnda bankans 20% og þess síðar-
nefnda 15,6%. Ljóst er af framansögðu
að afkoma bankanna verður töluvert
lakari á þessu ári en því síðasta, sem
var raunar metár hjá báðum. Hitt er
hins vegar augljóst að markmið um
15% arðsemi á komandi árum getur
ekki talist metnaðarfullt og þegar hátt
kostnaðarhlutfall er haft í huga er
augljóst að bankarnir geta náð sama
árangri hvor í sínu lagi og um leið
lækkað vaxtamun og/eða þjónustu-
gjöld. Kostnaður Landsbankans á síð-
asta ári var nær 71% af tekjum. í þess-
um efnum stóð Búnaðarbankinn sig
mun betur og var raunar ekki langt
frá því markmiði sem hinum samein-
aða banka hefur verið sett. Um 61,4%
tekna fóru í kostnað og lækkaði úr
68,5% árið á undan.
„Bankaráð Landsbanka
og Búnaðarbanka hafa
orðið sammála um stefnu
sem miðar að því að
auka arðsemi eiginfjár í
a.m.k. 15% á nœstu
þremur árum. Stefnt
verður að því að kostnað-
arhlutfall lœkki á sama
tíma niður fyrir 60%.“
Úr sameiginlegri yfirlýs-
ingu bankaráða Búnað-
arbanka og Landsbanka.
Miðað við alla framsetningu og rök-
stuðning bankaráðanna (sem eru að
meirihluta skipuð fulltrúum rikisins)
og viðskiptaráðherra má ætla að sam-
eining sé forsenda þess að arðsemi af
rekstri verði viðunandi í framtiðinni
og að ekki sé hægt að draga úr kostn-
aði í hlutfalli af tekjum á annan hátt.
Hér er langt seilst í réttlætingu og
ekki hægt að komast að annarri nið-
urstöðu en að rökin haldi ekki vatni.
Keppinauturinn
Helsti keppinautur ríkisbankanna,
Íslandsbanki-FBA, hefur í gegnum
árin skilað mun betri árangri í rekstri
en Búnaðarbanki og Landsbanki. Á
liðnu ári nam hagnaður íslandsbanka
(áður en Fjárfestingarbankinn og ís-
landsbanki sameinuðust), alls um
2.015 milljónum króna fyrir skatta.
Arðsemi eigin fjár var 26,4% og kostn-
aðarhlutfallið var 62,7% og lækkaði
úr 64,4% á milli ára. Með öðrum orð-
um: arðsemin var mun meiri en rikis-
bankarnir stefna að eftir sameiningu
en kostnaðarhlutfallið er svipað og
stefnt er að.
í þessu sambandi er einnig vert að
benda á að rekstrarkostnaður íslands-
banka sem hlutfall af heildarfjár-
magni var 3,6% á síðasta ári en var
4,2% árið 1998. Þetta hlutfall er annar
ágætur mælikvarði á rekstarhag-
kvæmni.
í raun er alveg sama hvernig litið
er á málið. Ekkert bendir til þess að
sameining ríkisbankanna sé skyn-
samleg að svo komnu máli. Mestu
skiptir þó það sem bent var á hér í
leiðara DV 12. október síðastliðinn:
„Verkefni ríkisstjórnarinnar og Val-
gerðar Sverrisdóttur viðskiptaráð-
herra er ekki að knýja fram samein-
ingu Búnaðarbanka og Landsbanka
heldur fyrst og fremst að klára verk-
efni sem þegar hefur verið hafið: að
draga ríkið fyrir fullt og allt út úr
rekstri á fjármálamarkaði en um leið
að tryggja að eðlOeg samkeppni fái að
njóta sín. Það væri furðuleg niður-
staða ef viðskiptaráðherra, yfirmaður
samkeppnismála, teldi það í samræmi
við anda og tdgang samkeppnislaga
að fækka leikendum á markaði með
handaíli og tilskipunum."
Skoðanir annarra
Engar skuggahliðar
Dauðinn mddar
og það er hið fadega
við dauðann að
hann lætur skugga-
hliðar mannsins
hverfa í myrkri
grafarinnar, skrif-
aði Oehlenschláger
í endurminningum
sínum. Hvað
Ingiríði drottningu áhrærir var engar
skuggahliðar að sjá. Hún var sænsk
prinsessa, Bernadotti, fædd til að vera
drottning og þegar hún kom til Kaup-
mannahafnar árið 1935 var hún enn
sænsk. Það var hún ekki lengur við
dauða sinn - já, hún hafði ekki verið
það lengi. Hernámið gerði hana að
Dana af lífi og sál og dimm og fadeg
rödd hennar mun lengi hljóma sem
sjálfur kjarni danskrar tungu. Hún
hafði td að bera virðingu og hún gerði
engan mun á því að vera og þykjast.
Hún var drottning - kannski sú síð-
asta sem við eignumst. Dóttir hennar,
Margrét drottning, er einnig drottn-
ing en hún hefur barist fyrir virðingu
sinni með meiri afleiðingum og með
skerfi sem hefur verið bæði sýndegur
og fadegur. Það hefði Ingiriður drottn-
ing ekki leyft sér. Vandi fylgir veg-
semd hverri, eins og segir í titli bókar
eftir tengdason hennar, Hinrik prins.“
Úr forystugrein Politiken 8. nóv-
ember.
Sýnum þolinmæði
„Erfitt er að hugsa sér skýrari stað-
festingu á þeirri einfóldu kennisetn-
ingu lýðræðisins, sem fékkst við at-
kvæðatalninguna kosninganóttina
löngu í Bandaríkjunum, um að hvert
einstakt atkvæði, hver einstök mann-
eskja skiptir máli. Og jafnmiklu máli.
Nú verður heimurinn að sýna sömu
þolinmæði og Bandaríkin áður en við
fáum að vita hvað maðurinn heitir
sem næstu fjögur árin kemur td með
að hafa meiri völd en nokkur annar
leiðtogi á jörðinni. En þótt nafnið
liggi ekki ljóst fyrir hafa kosningarn-
ar á þriðjudag sagt okkur heilmargt
um Bandaríkin í dag.“
Úr forystugrein Aftenposten 9.
nóvember.
Taka áhættu í velmegun
„Af hverju urðu
úrslitin svona jöfn?
Af hverju gat ekki
Gore, sem hefur
verið virkasti og
áhrifamesti vara-
forsetinn til þessa,
ekki siglt án nokk-
urrar ógnunar inn í
Hvíta húsið í kjölfar vinsæls for-
seta? Ein ástæðan getur verið sú að
velferöin hafi komið Bush til góða.
Kjósendur hafa meiri tdhneigingu
til aö taka áhættu í góðæri og
Bandaríkjamenn hafa tdhneigingu
td að verða íhaldssamari eftir því
sem bankainnstæðan stækkar. Vel-
gengni frambjóðenda græningja
hafði einnig áhrif í sumum ríkjum,
í Flórída fékk hann yfir 90 þúsund
atkvæði. Líklegasta skýringin er þó
hjá frambjóðendunum sjálfum. Afi
Bush var öldungadeildarþingmaður
og faðir hans forseti. Hann er meiri
hluti af kerfinu en Gore. Áherslan á
framkomu hefur ef til vill verið
mesta vandamál Gores í kosninga-
baráttunni. Hann hefur unnið hart,
sumir segja of hart, að þvi að þvo af
sér leiðindastimpdinn."
Úr forystugrein Dagens Nyheter
9. nóvember.
Bless, Clinton
„Það dapurlega við velgengni Clint-
ons, atorku og ada hæfdeika hans var
að hann skyldi aldrei beita þeim td
að hvetja þjóðina til að takast á við
stærsta vandamál sitt: það verður
smánarblettur fyrir Ameríku að svo
mörg börn alast upp við fátækt þrátt
fyrir að þau búi i ríkasta landi heims.
{staðinn lét hann Lewinskymálið
draga sig niður í svað lygi og hálf-
sannleika, sjálfsmeðaumkun og fram-
taksleysis. Það verður ráðgáta hvers
vegna hann lét þetta gerast. Það eru
fleiri en þeim sem kusu Bush sem
þykir gott að losna við Clinton úr
Hvíta húsinu."
Úr forystugrein Expressen 8.
nóvember.