Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.2000, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 23. DESEMBER 2000
11
I>V
Skoðun
Netið ógnar
tekjum ríkisins
Ég er ekki einn þeirra sem telja
að Internetið muni gjörbreyta öllu
lífi okkar í framtíðinni - breyta
hugmyndum okkar um menningu
og tungu, eða breyta heðgun okkar í
grundvallaratriðum. Ég er hins veg-
ar sammála þeim sem sjá stórkost-
leg tækifæri samfara netvæðingu
heimsins, fyrst og fremst með stór-
auknu Qæði upplýsinga (þó stöðugt
verði erfiðara fyrir almenning að
greina á milli réttra upplýsinga og
rangra eða villandi).
Tækifærin liggja einnig í betri að-
gangi viðskiptalífsins að viðskipta-
vinum sínum en um leið fá neytend-
ur mun meiri og ítarlegri upplýsing-
ar um verð og gæði þjónustu og vöru
sem í boði er. Viðskiptakostnaður
fer því lækkandi í framtíðinni þó
hann hækki til skamms tíma hjá
mörgum á meðan viðskiptalífið og
almenningur eru að tileinka sér nýja
siöi en þó fyrst og fremst á meðan
leitað er leiða til að leysa þau vanda-
mál - tæknileg og sálfræðileg - sem
netviðskiptin glíma við.
Ég hafna þvi hins vegar að smátt
og smátt muni nær öll viðskipti fær-
ast yfir á Netið. Fólk sitji heima til
að gera öll sín viðskipti, hvort held-
ur það er að kaupa í matinn, íjár-
festa í verðbréfum eða kaupa bíl.
Þeir sem hafa slíka framtíðarsýn
skilja ekki mannlegt eðli og verða
fyrir sömu vonbrigðum og þeir sem
boðuðu endalok kvikmyndahúsa
þegar myndbönd fóru að ryðja sér
til rúms, eða endalok prentmiðla
þegar ljósvakamiðlar litu dagsins
ljós.
Vonbrigöi
Ef lýsa á þróun netviðskipta með
einu orði er ekki hægt að nota ann-
að orð en vonbrigði. Þeir sem fram
til þessa hafa ætlað sér að sækja
gull í greipar netviðskiptanna hafa
orðið fyrir vonbrigðum - margir
eiga erfitt uppdráttar og margir
orðið skiptaráöanda að bráð. En
þetta eru tímabundin vandamál
sem eru eðlileg þegar ný tækni er
að riðja sér til rúms.
Eitt stórkostlegasta sem við mun-
um hins vegar upplifa vegna Nets-
ins - upplýsingaflæðisins sem því
fylgir og nýrra möguleika í við-
skiptum - eru þau áhrif sem það
mun hafa á starfsemi hins opin-
bera, ríkis og sveitarfélaga. Hvort
sem okkur líkar betur eða verr
neyöumst við til að leita nýrra leiða
við aö fjármagna sameiginlega sjóði
og það getur aftur orðið til þess að
við verðum að skilgreina hlutverk
og vald ríkisins að nýju.
Ógnun viö tekjustofna
Það er augljóst að eftir því sem
viðskipti færast meira yfir á Netið
mun það verða æ erfiðara fyrir
Geir H. Haarde og fulltrúa hans að
standa vörð um tekjustofna ríkis-
ins. Að ekki sé talað um ef netvæð-
ingin og netviðskiptin verða eins
umfangsmikil og bjartsýnustu spá-
menn telja.
Það verður ekki aðeins erfiðara
að fylgjast með viðskiptum og
heimta af þeim virðisaukaskatt eða
aðrar álögur heldur ekki síður að
fylgjast með tekjum einstaklinga
sem þeir afla beint eða óbeint í
Óli Björn
Kárason
ritstjóri

gegnum Netið. Þetta sama á við um
fyrirtæki
Eitt mikilvægasta einkenni hvers
skattkerfis er að fyrir þvi séu allir
jafnir. Tæknin og Netið sérstaklega
með auknum netviðskiptum kaUa á
Netið og netvœðing
heimsins skapa nýja
möguleika en einnig
hcettur sé ekki rétt á
málum haldið.
gjörbreytt skattkerfi þar sem úti-
lokað verður að heima tekjuskatt af
einstaklingum og fyrirtækjum með
eðlilegum hætti þar sem jafnræðis
er gætt í gegnum
núverandi
kerfi.
Netið, hvort heldur það er tónlist,
hugbúnaður eða myndbönd. Það
verður nær útUokað að innheimta
virðisaukaskatt af slíkum varningi.
Þá standa menn frammi fyrir því
að ef skattar eru ekki lækkaðir, eða
jafnvel afnumdir af slíkum varn-
ingi þá mun verslun með hann fær-
ast nær alfarið inn á Netið og þá að
líkindum einnig út úr landi. Sama
vandamál er einnig tU staðar i fjár-
málaviðskiptum.
Það getur orðið vonlaust að fylgj-
ast með fjármagnstekjum einstak-
linga og fyrirtækja í framtíöinni
hvað þá aö komast að því hver
eign þeirra er. Og í
getur skattmann
gleymt því að
reyna afla tekna
af fjarskipt-
um.
Þannig
molnar
smátt
raunveruleg
framtíðinni
Netvæðingin mun því neyða þær
þjóðir sem innheimta hvað hæsta
skatta á vöru og þjónustu tU að
lækka skatta verulega. Þetta sama á
við um tekjuskatta á fyrirtæki og
einstaklinga sem með samþættingu
heimsviðskiptanna verða sveigjan-
legri og færanlegri. Hugsanlegt er að
fyrirtæki tryggi að stór hluti tekju-
myndunar verði í útibúum eða dótt-
urfyrirtækjum sem eiga lögheimUi í
löndum sem eru með lága skatta eða
eru skattaparadís. Og það verður
Netið sem gerir þetta mögulegt.
Skattur á orkugjafa
í viðleitni sinni tU að fjármagna
starfsemi hins opinbera munu augu
skattheimtumanna beinast í aukn-
Ekki er allt gull sem glóir
Ef týsa á þróun netviöskipta með einu oröi er ekki hægt aö nota annaö orö en vonbrigöi. Þeir sem fram til þessa hafa
ætlaö sér að sækja gutl í greipar netviöskiptanna hafa oröiö fyrir vonbrigöum
Benjamín Franklín sagði eitt
sinn að ekkert í heiminum væri ör-
uggt annað en skattar og dauðinn.
Ég ætla ekki að ganga svo langt að
halda því fram að Internetið breyti
þessu, en netviðskipti munu án
nokkurs efa gera einstaklingum og
fyrirtækjum auðveldara fyrir en
áður að eiga viðskipti eða afla sér
tekna án þess að ríkið smeygi sér
þar á mUli og taki sína sneið af kök-
unni.
Molnar undan grunninum
Ef ég kaupi bók í íslenskri bóka-
búð verð ég aö standa skU á virðis-
aukaskatti. Kaupi ég hins vegar
sömu bók í gegnum bandaríska
netverslun get ég hugsanlega slopp-
ið við að standa skU á mínu gagn-
vart Geir H. Haarde, enda er útilok-
að fyrir fulltrúa hans að opna
hvem einasta pakka sem kemur tU
landsins að ekki sé talað um þegar
og ef netverslun fer á flug.
Staða Geirs H. Haarde er ekki
vonlaus og líklega nær hann að
setja skatta á meirihluta þess sem
tU landsins kemur í gegnum net-
verslanir. En staða hans er nær
vonlaus þegar kemur að vörum
sem hægt er að afhenda í gegnum
smátt undan þeim grunni sem
skattakerfið byggir á.
Það gleðUega við þetta er að lík-
lega standa stjómvöld frammi fyrir
því að lækka skatta á vöru og þjón-
ustu verulega tU að koma annars
vegar í veg fyrir að viðskipti flytjist
Það er augljóst að eftir
því sem viðskipti fcerast
meira yfir á Netið mun
það verða œ erfiðara fyr-
ir Geir H. Haarde og full-
trúa hans að standa vörð
um tekjustofna ríkisins.
Að ekki sé talað um ef
netvœðingin og netvið-
skiptin verða eins um-
fangsmikil og bjartsýn-
ustu spámenn telja.
úr landi og hins vegar til að koma í
veg fyrir að tekjustofnamir eyði-
leggist algjörlega. En einnig verður
ríkið að gæta jafnræðis miUi at-
vinnugreina og mUli fyrirtækja og
einstaklinga.
um mæli að vöru og þjónustu sem
vart verður komist hjá að greiða
fyrir. Ég er sannfærður um að í
framtíðinni munu opinberar álögur
á orkugjafa margfaldast, hvort held-
ur er á bensín, heitt vatn, rafmagn
eða vetni, verði sá draumur að
veruleika. Það verða ekki umhverf-
issjónarmið sem þar ráða ferðinni,
heldur hrein fjárþörf ríkisins.
En um leið er líklegt að opinberir
aðilar verði að afla aukinna sértekna
vegna þeirrar þjónustu sem veitt er,
skiptir engu hvort um er að ræða
heUbrigðisþjónustu, menntun eöa
annað sem við lítum í dag á sem
sjálfsagðan hlut. Þetta skapar hins
vegar möguleika sem ekki hafa verið
áður fyrir hendi fyrir einkaaðUa að
keppa við ríkið á hinum ýmsu svið-
um, ekki sist á sviði heUbrigðisþjón-
ustu og mennta. Og það neyðir okk-
ur tU að huga að grunnþáttum í upp-
byggingu ríkisms, ef við ætlum aö
halda sæmilegri sátt í þjóðfélaginu.
Netið og netvæðing heimsins
skapa nýja möguleika en einnig
hættur sé ekki rétt á málum haldið.
Síðar er vert að huga að því á þess-
um stað hvernig Netið getur orðið
tU þess aö stéttskipting og launa-
munur geta aukist úr hófi.
Skoðanir annarra
Lýðræðisbyltingin
„Colin Powell,
sem hefur verið
tilnefndur næsti
utanríkisráð-
herra, var fifllur
trausts þegar
hann kom fram á
laugardag, ekki
aðeins á eigin
getu tU að stjóma
utanríkismálunum heldur einnig á
áframhaldandi leiðtogastöðu og
styrk Bandaríkjanna í heiminum.
Á degi þegar margir Bandaríkja-
menn voru enn reiðir eða miður
sín vegna 37 daga langrar baráttu
um kosningaúrslitin, minnti
PoweU hershöfðingi á að Bandarík-
in væru miðpunktur, og innblást-
ur, lýðræðisbyltingar í heiminum.
„Við munum komast yfir erfið-
leika undanfarinna daga og við
munum verða sterkari og stærri
þjóð á eftir," sagði PoweU.“
Úr forystugrein Washington
Post 19. desember.
Heitt í kolunum
„Grunnurinn
hefur verið lagð-
ur að því að í
upphafi nýs árs
verði heitt í kol-
unum á sviði ör-
yggismála þegar
breyting verður á
formennsku ESB
og Bandaríkin fá
nýjan forseta.
Bandar íkj amenn
mæli fifllir efasemda um varnará-
form Evrópuþjóða á sama tíma og
Evrópubúar standa andspænis nýj-
um Bandaríkjaforseta sem er ákaf-
ur talsmaður áætlana um umfangs-
miklar eldflaugavamir Bandaríkj-
anna. ESB-löndin eru ósammála
um framtíðarsambandið við
NATO.
Það eru fyrst og fremst Frakkar
sem þrýsta á aukið sjálfstæði en
þeir urðu að gefa eftir á leiðtoga-
fundinum í Nice. Meirihluti land-
anna hafnaði tfllögu Frakka um að
byggja upp sérstaka skipulagsein-
ingu í tengslum við nýjar við-
bragðssveitir þar sem þau óttuðust
afleiðingamar sem það myndi hafa
á samskiptin við Bandaríkin. Þau
höfnuðu frönsku tiUögunni vegna
viðvarana Bandaríkjamanna um
að hún gæti leitt tU þess að NATO
dagaði uppi sem forngripur."
Úr forystugrein PoUtiken 18.
desember.
eru í vaxandi
Ekkert er öruggt
„Eitt er ömggt
um ísraelsk
stjórnmál: Ekkert
er öruggt. Það er
það heldur ekki
fyrir kosningam-
ar á nýjum for-
sætisráðherra 6.
febrúar. Fram-
bjóðendum hefur
nú fækkað niður
í tvo, Ariel Sharon, fyrrum hers-
höföingja, og Ehud Barak. En úti
við hliðarlínuna eru enn tveir aðr-
ir menn sem hafa verið forsætis-
ráðherrai’ áður og gætu komið í
veg fyrir uppgjörið sem virðist
blasa við: Benjamin Netanyahu og
Shimon Peres.
í gær sagði Netanyahu réttUega
að hann ætlaði ekki að bjóða sig
fram af því að ekki var samtímis
boðað tU kosninga tfl þingsins,
Knesset. Hann fékk ekki alveg það
sem hann vUdi. Þingmenn vUdu
ekki leysa þingið upp en opnuðu
leiðina fyrir Netanyahu með því að
samþykkja ný lög sem gera öðrum
en þingmönnum kleift að bjóða sig
fram tU forsætisráðherraembættis-
ins. Enda þótt yfirlýsing Netanya-
hus hefði átt að vera skýr og
greinUeg er hún samt svo loðin að
hún gefur honum færi á að skipta
um skoðun."
Úr forystugrein Aftenposten 20.
desember.