Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.2000, Blaðsíða 20

20
LAUGARDAGUR 23. DESEMBER 2000
Helgarblað
DV
Ingjaldssandur er byggö við utan-
verðan Önundarfjörð og er dals-
mynnið á milli fjallanna Barða og
Núps. Þegar gengið er út í Núpinn þá
liður ekki á löngu þar til sést inn á
Flateyri. Bæirnir á Ingjaldssandi eru
sex en aðeins er búið á tveimur
þeirra, Sæbóli II og Sæbóli III. Þrjár
fullorðnar manneskjur og eitt lítið
barn búa á þessum bæjum og eru
tveir íbúanna bræður sem hafa búið
þar frá fæðingu. Á hinum bænum býr
Elísabet Pétursdóttir ásamt þriggja
ára syni sínum og er Elísabet með um
120 fjár. Um aldamótin bjuggu 120
manns á Ingjaldssandi og var samfé-
lagið þar fjörugt og uppbygging mikil.
Ungmennafélagsandinn var allsráð-
andi á Ingjaldssandi eins og í öðrum
sveitum á þessum árum og var mikil
starfsemi á vegum Ungmennafélags-
ins Vorblóms, m.a. íþróttaiðkun,
reglulegar gönguferðir, vegagerð og
söngæfingar. Ungmennafélagið var
stofnað 1908 og frá stofnun og fram til
stríðsára gekk bók á milli bæja sem
kallaðist Ingjaldur og í bókina skrif-
uðu bændumir hugleiðingar sínar,
ferðasögur og ýmislegt sem varðaði
landbúnaðarmál en það var blaðahóp-
ur á vegum Ungmennafélagsins sem
ritstýrði Ingjaldi. Dalurinn er af-
skekktur og eru samgöngur á vetrum
mjög erfiðar því fara þarf yfir Sands-
heiði til að komast yfir í Dýrafjörð og
er heiðin oft mjög snjóþung. Oft er
heiðin ófær í margar vikur. Á fyrri-
hluta aldarinnar var gengið til Flat-
eyrar og var þá yfirleitt fjöruleiðin
fyrir Núp farin eða farið á bát. Með
tilkomu bændafélagsins Einingar
urðu samgöngur mun betri því Eining
sá um vegagerð yfir Sandsheiði.
Á Ingjaldssandi allt sitt líf
Bræðurnir Guðmundur og Guðni
Ágústssynir hafa búið á Ingjaldssandi
allt sitt líf. Guðmundur er fæddur
DV-MYNDIR JÓHANNES KRISTJÁNSSON
Jólln koma á Sæbóli
Þegar gengiö er inn í íbúöarhúsiö aö Sæbóli er hreinlegt um að litast og jólaskrautiö er komiö á sinn staö. Jólatréö hefur veriö skreytt
og jólakonfektiö er á boröum.
DV heimsækir aldraða bræður á Ingjaldssandi:
Skatan soðin upp
úr hangikjötssoðinu
- jólin eru að verða hálfgerður skrípaleikur, segir Guðmundur Ágústsson
Guóni Ágústsson hefur smíóaö fjölmarga trébáta
Eitt þeirra er Guöni, sem er 5 smálestir, sennilega síöasta trébáturinn sem
smíöaöur hefur veriö á íslandi. Guöni hefur nú keypt bátinn aftur og ætlar
sér að gera hann upp aö nýju.
frostaveturinn mikla þann 30. janúar
1918 og Guðni er fæddur 20. september
1922. Þar til Steinunn Ágústsdóttir
systir þeirra lést fyrir fjórum árum
bjuggu þau þar öll saman. Þau tóku
formlega við búi fóður síns í kringum
1960 og voru mest með á fimmta hund-
rað fjár. í dag hafa þeir 112 kindur og
segja þeir að sá búskapur sé nú einna
helst áhugamál.
„Þetta er orðið allt annað líf eftir að
rúllurnar komu og gerir gjafir mun
auðveldari," segir Guðni um leið og
hann sker rúlluna í miðju með
stunguskóflu. Það hefur alltaf verið
nóg að gera hjá þeim bræðrum og
sitja þeir ekki aðgerðarlausir. Guð-
mundur eyðir mestum hluta dagsins í
fjárhúsunum þar sem hann sinnir
fénu af alúð.
Líður vel í kríngum féð
„Ég hef alltaf haft mjög gaman af
fjárbúskap og mér líður mjög vel í
kringum féð,“ segir Guðmundur og
strýkur einni kindinni sem bíður
óþreyjufull eftir því að hann aki hjól-
börunum inn jötuna og gefí. Það er
greinilegt aö það er ekki mikið um
ókunnugar mannaferðir í fjárhúsun-
um því kindurnar eru styggar við
blaðamann þegar hann gengur inn
fóðurganginn.
„Þær eru styggar við ókunnuga,"
segir Guðmundur og brosir.
Eftir að systir þeirra lést hefur
Guðmundur séð alfarið um heimilis-
verkin fyrir þá bræður.
„Ég sé um alla eldamennsku og
held húsinu hreinu en hún Una systir
eldaði nú besta mat sem ég hef feng-
iö,“ segir Guðmundur og það er
greinilegt að mikil vinátta var á milli
allra systkinanna.
Bændur og bátasmiðlr
Á meðan að Guðmundur sinnir
fénu og sér um heimilisverkin hefur
Guðni ávallt nóg fyrir stafni. Hann
hefur smíðað fjölmarga trébáta og
meðal annars Guðna sem er 5 smálest-
ir, sennilega síðasta trébátinn sem
smíðaöur hefur verið á íslandi. Guðni
hefur nú keypt bátinn aftur og ætlar
sér að gera hann upp að nýju.
„Ég keypti bátinn aftur frá Flateyri
og ætla mér að gera hann upp í róleg-
heitum og halda honum í góðu lagi. Ef
kvótakerfið tekur einhverjum breyt-
ingum á næstunni mun ég aö sjálf-
sögðu gera bátinn út.“
„Bátasmíðin hefur alltaf tekið mik-
inn tima og i heildina hef ég smíðað 5
báta og endurbyggt og lagað
þónokkra,“ segir Guðni stoltur á svip.
Hann hefur smíðað bátana í vinnu-
skúr sem er áfastur fjárhúsunum og
þegar gengið er inn i skúrinn kennir
þar margra grasa. Meðal annars hafa
þeir bræður varðveitt ankeri sem not-
uð voru í hákarlabátunum fyrr á öld-
um og framhlaðning sem norskir sel-
fangarar notuðu við selveiðar.
Skotið á tundurdufl
„Eitt sinn þegar við vorum ungir,“
segir Guðmundur og lítur sposkur á
svip á bróður sinn, „vorum við niðri í
fjöru og rákumst á tundurdufl sem
maraði í hálfu kafi í fjöruborðinu. Við
vorum með byssuna með okkur og
datt í hug að skjóta á tundurduflið.
Við komum okkur fyrir á bak við
stein og skutum en ekkert gerðist.
Maður á náttúrlega ekki að segja frá
þessu," segir Guðmundur og þeir
hlæja báðir af þessu uppátæki sínu.
Þeir bræður fara örsjaldan út fyrir
Ingjaldssand og er það þá helst ef fara
þarf til læknis eða til að sinna öðrum
brýnum erindum. Báðir eru þeir lífs-
reyndir menn og á stríðsárunum var
Guðmundur til sjós á siðutogurum og
sigldi mjög viða. Guðni var á sínum
tíma með þrjár jarðýtur í rekstri,
ásamt Ásvaldi Guðmundssyni, fyrr-
verandi bónda í Ástúni, og var fjöldi
manns í vinnu hjá þeim. Þeir bræður
hafa því tekið þátt í atvinnulífí utan
Ingjaldssands.
Jólin voru hátíðlegri áður
Þegar gengiö er inn í íbúðarhúsið
að Sæbóli er hreinlegt um að litast og
jólaskrautið er komið á sinn stað.
Jólatréð hefur verið skreytt og jóla-
konfektið er á borðum. Talið berst að
jólahaldi á Sæbóli þegar þeir voru
ungir menn og það lifnar yfir gömlu
mönnunum.
„Það var mikill hátíðleiki yfir jól-
unum hér og máttu börnin til dæmis
ekki leika sér eða hlaupa um á að-
fangadag og jóladag," segir Guðmund-
ur og fær sér konfektmola.
„Á Þorláksmessu var gengið
snemma til húsverka og reynt að
ljúka þeim af sem fyrst. Hangikjöt var
soðið og upp úr hangikjötssoðinu var
skatan soðin og var borðað um þrjú
leytið. Skatan var mjög vinsæl hjá
okkur krökkunum og var oft erfitt að
biða þegar skötulyktin lá i loftinu,"
segir Guðni og fær sér kaffisopa.
Hálfmánar og húslestur
„Á aðfangadag var engin sérstakur
hátíðarmatur en haldin var húslestur
og las amma upp úr Jónsbók. Börnun-
um voru gefnar kleinur og hálfmánar
en það eru hveitikökur meö sultu í.“
Börnin voru þvegin og sett í betri
fótin og fengu yfirleitt spilastokk í
jólagjöf og þótti það mikið á þessum
tíma, enda var mikið spilað á dimm-
um vetrarkvöldum.
„Ég fékk nú einu sinni vasaljós og
það var alveg sérstakt á þeim tíma og
þótti mikil gjöf,“ segir Guðmundur
dreyminn á svip.
„Séra Sigtryggur á Núpi hélt jóla-
messu um hátíðamar og yfirleitt þótti
okkur börntmum það frekar leiðinlegt
en eftir messuna var mikið fjör í
krakkahópnum og farið í alls konar
leiki. Við borðuðum síðan hangikjötið
á jóladag og var öllu heimilisfólkinu
skammtaður maturinn að gömlum
sið. Á milli jóla og nýárs var haldið
jólaball að Hrauni eða Álfadal og var
það mikið ævintýri hjá okkur börnun-
um, þar var dansað, sungið og boðið
var upp á kaffi og kökur.“