Dagblaðið Vísir - DV - 16.11.2001, Qupperneq 26

30
FÖSTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2001
Tilvera
Saga Bjargar C. Þorláksson:
Kötuzetusonur
fær heimasíðu
Catherine Zeta Jones og Michael
Douglas, frægustu foreldrar í heimi,
hafa keypt heimasíðu handa fimmtán
mánaða gömlum syninum, honum
Dylan, fyrir tæpar fimm þúsund krón-
ur. Slóðin er: dylanmichaeldou-
glas.net. Það var fyrirtæki í
Newcastle á Englandi sem útvegaði
síðuna.
„Við dáumst mjög að Zetu. Við er-
um himinlifandi yfir að fá að vinna
með henni,“ segja forráðamenn fyrir-
tækisins, Zebra Communications.
Vonandi fáum við að sjá myndir af
litla guttanum og mömmu.
Winslet kvik-
nakin í vatnið
Titanicstjaman Kate Winslet er
ekkert feimin við að sýna sig
kviknakta í nýjustu myndinni
sinni, „Iris: A Memoir of Irish Mur-
doch“. Að sögn fréttaþjónustunnar
Ananova fer leikkonan úr hverri
einustu spjör á vatnsbakka og hopp-
ar út í. Með henni í nektaratriði
þessu er leikarinn Hugh Bonneville.
Eins og heiti myndarinnar gefur
til kynna fjallar hún um ævi skáld-
konunnar Iris Murdoch. Winslet
leikur hana sem unga konu en Judy
Dench tekur svo við.
Status Quo frestar
vegna slæmsku
Gamla rokkgrúppan Status Quo
varð fyrr í vikunni að aflýsa þrenn-
um tónleikum, vegna slæmsku sem
hrjáð hefur Rick Parfitt, gitarleik-
ara sveitarinnar, en um er að ræða
taugaklemmur i olnboga, sem þekkt
er meðal gítarista. Parfitt er einn af
stofnendum sveitarinnar, sem stofn-
uð var árið 1966, en hún er nú í
miðri tónleikaferð um Bretland.
Uppselt er á alla tónleika sveitar-
innar, sem bera nafnið „Never Say
Never“, og sagðist Parfitt vera mjög
leiður yfir frestuninni sem tilkynnt
var með mjög stuttum fyrirvara.
„Ég gat orðið ekki hreyft hendina
og varð því að taka mér hvíld. Mér
þykir leitt að valda aðdáendum okk-
ar þessum leiðindum, en hjá því
^ varð ekki komist," sagði Parfitt,
™ sem segist klár í slaginn um helgina
á tónleikum í Manchester.
Harmsaga og hetjusaga
- segir Sigríöur Dúna Kristmundsdóttir prófessor
Prófessor og rithöfundur
Sigríður Dúna Krístmundsdóttir hefur kynnst Björgu C. Þoríáksson vel á und-
anförnum árum.
„Björg C. Þorláksson varð fyrst
islenskra kvenna til að taka dokt-
orspróf, árið 1926. Þegar ég var
sjálf ung kona i doktorsnámi, með
lítið bam, rakst ég á grein um
hana og hún fangaði strax huga
minn sem fyrirmynd. Svo var það
löngu síðar sem ég byrjaði að
skoða líf hennar og verk fræðilega.
Það var árið 1992. Þetta em orðin
ein níu ár sem við höfum fylgst
að,“ segir Sigríður Dúna Krist-
mundsdóttir prófessor. Hún hefur
lokið við að rita ævisögu Bjargar
C. Þorláksson - afar áhugaverða
bók upp á rúmar 400 blaðsíður.
Það er ekki eini heiðurinn sem
Björgu er sýndur um þessar mund-
ir því í dag opnar Kvennasögusafn-
ið sýningu í Þjóðarbókhlöðunni
sem bregður ljósi á ævi hennar og
starf. En hver var Björg C. Þorláks-
son? Enginn er betur fallinn til að
fræða okkur um það en Sigríður
Dúna - og hún segir frá:
Fékk ekki inngöngu í
Læröa skólann
„Björg var kona sem braust til
mennta og var langt á undan sinni
samtíð. Hún fæddist árið 1874 i
Húnaþingi og ólst upp i gamla
bændasamfélaginu. Komst á
kvennaskóla á Skagaströnd og stóð
sig svo vel að henni var boðið að
gerast kennari þar. Þar var hún í
þrjú ár. Hún lauk kennaraprófi
árið 1900 í Kaupmannahöfn og
Á undan sinni samtíö
Björg C. Þoríáksson lét ekkert
hindra sig í aö hijóta menntun á
mörgum fræöasviöum.
langaði að setjast i efsta bekk
Lærða skólans í Reykjavík til að
taka stúdentspróf en var neitað. Þá
tók hún stúdentspróf utanskóla við
menntaskóla í Kaupmannahöfn,
fór í háskóla og tók cand.phil.-próf
í heimspeki 1902. Þá var hún búin
að kynnast Sigfúsi Blöndal sem
var jafnaldri hennar norðan úr
Húnaþingi og þau giftu sig 1903.
Hún vildi læra meira og las kapp-
samlega fyrstu hjúskaparárin. Svo
þýddi hún rit margra helstu rithöf-
unda Norðurlanda yfir á íslensku,
þar á meðal Selmu Lagerlöf. Hún
prófarkalas og byrjaði fljótlega
sjálf að skrifa greinar í blöð og
tímarit. Fyrstu greinamar voru
um kvenréttindi því hún var mikil
kvenréttindakona."
Bjó viö kröpp kjör
„Það tíðkaðist á þessum árum að
þótt konur hefðu einhverja mennt-
un hættu þær aö nota hana eftir að
þær giftust en Björg hélt sínu
striki. Hún vann að orðabókinni
með Sigfúsi og eðlilegt hefði verið
að hún hefði verið skráð meðhöf-
undur verksins. En um 1920 var
orðabókin komin úr hennar hönd-
um og hjónabandið farið I vaskinn.
Sagan segir að hún hafi fundið
aðra konu handa Sigfúsi. Hið rétta
er að hún reyndi að finna konu
handa honum og keypti á hann
brúðkaupsfótin þegar hann gifti
sig aftur. Sjálf vildi hún halda
áfram að læra og lagði fyrir sig sál-
arfræði og heimspeki, bæði í
Þýskalandi og Frakklandi. í nám-
inu fannst henni hún vera með
fjöregg íslenskra kvenna í höndun-
um af því hún var fyrsta konan
sem tókst á við doktorsnám. En við
ýmislegt var að stríða. Hún fékk
krabbamein í brjóstið, var ein og
peningalítil og álagið var gífurlegt.
Svo fór að hugur hennar truflaðist
og hún taldi sig ofsótta. Þó voru
verk hennar vel unnin, allt til
dauðadags. En eftir að doktorspróf-
inu lauk fékk hún ekkert starf við
sitt hæfi, hvorki á íslandi né í Dan-
mörku, og bjó við kröpp kjör. I des-
ember áriö 1929 tók Parísar-lög-
reglan hana og lokaði hana inni á
geðveikrahæli í eitt ár. Hún lifði í
þrjú ár eftir útskrift þaðan en dó
úr krabbameini í Kaupmannahöfn
í febrúar 1934.“
Á sniö viö viðteknar hug-
myndir
„Björg var fjölfræðingur. Fyrir
utan vinnu sína við orðabókina
skrifaði hún mikið. Hún tileinkaði
sér sálfræði, heimspeki, lífeðlis-
fræði og næringarfræði og ritaði
greinar á öllum þessum sviðum.
Svo orti hún líka ljóð og skrifaði
leikrit. Sagan hennar er því bæði
harmsaga og hetjusaga. Hún fór á
snið við viðteknar hugmyndir þess
tíma um hlutverk konunnar en
þótt hún ætti skyldmenni og kunn-
ingja bæði i pólitík og meðal fræði-
manna þá fékk hún engin störf við
sitt hæfi. Ég segi í bókinni og vitna
þar í Sigurð Guðmundsson, rithöf-
und og myndlistarmann, að þótt
karlar séu flestir gagnkynhneigðir
kynferðislega þá virðist þeir and-
lega samkynhneigðir. Björg var
fyrst kvenna til að fara inn á
fræðasviðið. Hún rauf þar með
andlegt ástarsamband karla við
sjálfa sig á fræðasviðinu og uppsk-
ar þögn. Fyrirbærið kona átti ekki
heima á þeim vettvangi." -Gun.
Ný mynd Sólveigar Anspach umdeild í Frakklandi:
Fjallar um dauðarefsingu
Heimildamyndin
„Made in the USA“,
eftir Sólveigu
Anspach og Cindy
Babski, sem frum-
sýnd var í París
miðvikudaginn 14.
nóvember, virðist
ætla að vekja tals-
verða athygli en
hefur fengið nokkuð
misjafna dóma. Sól-
veig Anspach, sem
er íslensk í aðra
ættina og bandarísk
í hina en uppalin í
Frakklandi og starf-
andi þar, varð þekkt
fyrir kvikmynd sína
„Haut les coeurs"
sem sýnd var víða, m.a. á íslandi. 1
þessari nýju kvikmynd heldur hún
til ættlands síns Bandaríkjanna og
fjallar um mál sem hefur verið ofar-
lega á baugi um langa hríð: dauða-
refsingu. Hún tekur fyrir mál svert-
ingjans Odell Barnes sem dreginn
var fyrir rétt í Texas 1989, ákærður
fyrir morð og
síðan tekinn af
lífi 1. mars 2000 í
hinu illræmda
fangelsi í
Huntsville, þótt
hann lýsti jafnan
yfir sakleysi
sínu og ljóst
væri að máls-
meðferðin hefði
verið í meira
lagi gölluð.
Fengu aldrei
aö hitta Odell
Barnes
Myndin sem
Sólveig Anspach
gerði í samvinnu við bandaríska
blaðakonu, Cindy Babski, er byggð
á viðtölum við ýmsa sem tengjast
málinu og á bréfum Odell Barnes,
sem kvikmyndakonurnar fengu þó
aldrei að hitta. í opnuviðtali sem
birtist í vikublaöinu „Journal du
dimanche" segir Sólveig Anspach
frá þeim erfið-
leikum sem fylgt
hefðu gerð
myndarinnar.
Eftir eitt viðtal
neitaði saksókn-
arinn að ræða
frekar við hana
og lögregluþjón-
um sem tengd-
ust rannsókn málsins var bannað
að hafa nokkur samskipti við kvik-
myndakonumar. Svo er að sjá að
andinn í Texas á stjórnartímum Ge-
orges W. Bush, þáverandi ríkis-
stjóra, hafi verið mótsnúinn öllu því
sem kom frá Frakklandi, þar sem
búið er að koma fallöxinni fyrir á
safni. En í mjög jákvæðum dómum
sem birtust í blaðinu „Libération"
og vikuritinu „Télérama" er lokið
miklu lofsorði á það hvemig kvik-
myndakonurnar hefðu gert grein
fyrir hinum ýmsu hliðum málsins
og sýnt fram á veilumar viö rann-
sókn þess. Gagnrýni hins kunna
blaðs, „Le Monde“ er stutt en einnig
jákvæð og er þar talað um „ótrúleg-
ar svipmyndir" og
„spennandi heim-
ildamynd". Þeir sem
eru neikvæðir segja
að myndin sé nokk-
uð einhæf og viðtöl-
in hvert öðru lík, en
Sólveig Anspach
bendir á að það stafi
af því að þær hafi
ekki viljað hafa áhrif á áhorfendur
með mismunandi sjónarhornum og
slíku, þær hafi stefnt að sem mestu
hlutleysi í kvikmyndatökunni:
myndin sé ekki áróðursmynd gegn
dauðarefsingu heldur heimilda-
mynd um eitt ákveðið mál.
Kemur á réttum tíma
Þótt það sé sjálfsagt tilviljun má
segja að myndin komi nú alveg á
réttum tíma þegar Frakkar gerast æ
tortryggnari á stjómarstefnu ríkis-
stjórans fyrrverandi i hinu nýja
embætti sínu.
Einar Már Jónsson í París