Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.2002, Page 16

Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.2002, Page 16
16 LAUGARDAGUR 18. MAÍ 2002 DV Helgarblað Lillian Hellman. Hún var gott leikritaskáld og hlaut enn meiri frægö fyrir endurminningar sínar sem reynd- ust aö stórum hluta vera lygi. Lygar og Lillian Lillian Hellman var fyrsta konan til aö hljóta alþjóðlega frægð sem leikritaskáld. Enn meiri frægð hlaut hún fyrir endurminningar sínar en þð reis upp skáldkonan Mary McCarthy og sagði að allt sem Hellman heföi skrifaö væri lygi. Lillian Heliman fæddist árið 1905 í New Orleans. Móðir hennar var af auðugum ættum og faðirinn stundaði viðskipti með litlum árangri. Lillian var einkabarn og dáði föður sinn en lýsti móður sinni sem bjána. Hún var nítján ára þegar þegar hún fékk vinnu hjá virtu bókaforlagi í New York og hélt því síðar fram að hún hefði þar uppgötvað William Faulkner sem var haugalygi. Hún giftist Arthur Kober, sem var umboðsmaður, og flutti með honum til Hollywood þar sem hún kynntist sakamálahöf- undinum Dashiell Hammett. Þegar hann hitti Hell- mann hafði hann gefið út fjórar sakamálasögur, þar á meðal Möltufálkann sem var besta bók hans. Árin með Hammett Hammett var alkóhólisti og frægðin sem Möltu- fálkinn færði honum var eitt það versta sem gat hent hann. Hann græddi peninga og þurfti ekki að vinna og var fjögur ár að ljúka við næstu bók, The Thin Man, sem færði honum enn meiri peninga. Eft- ir það hætti hann að skrifa, lokaði sig af inni á hót- elherbergjum með viskíflöskur og drakk þar til hann leið út af. Hann átti eiginkonu og tvö börn en virtist sjaldan muna eftir þeim. I bréfi til útgáfu- stjóra hans skrifaði eiginkona Hammetts: „Síðustu sjö mánuði hefur Hammett einungis sent mér hundrað dollara. Ég er örvæntingarfull, bömin þurfa föt og borða ekki rétta fæðu og ég fæ ekki vinnu og bý hjá foreldrum mínum sem eru að verða gömul og geta ekki hjálpað okkur.“ Hellmann skrifaði mikið um samband þeirra Hammetts og þá í mjög rómantísku ljósi. Sannleik- urinn var nöturlegri. Vín gerði Hammett ofbeldis- fullan, ekki síst gagnvart konum. Stuttu eftir að hann hitti Hellmann kýldi hann hana í boði. Þau Hellmann rifust stöðugt vegna sambanda hans við aðrar konur. Ást þeirra var þó sterk, þau skildu við maka sína og bjuggu saman með hléum þar til Hammett lést. Róttækar stjórnmálaskoðanir Hellmann öðlaðist frægð fyrir leikrit sitt, The Children’s Hour, sem fjallaði um illgjarna skóla- stúlku sem eyðileggur líf tveggja kennslukvenna með slúðursögum um að þær séu lesbíur. Önnur fræg leikrit hennar eru The Little Foxes, um valda- baráttu í Suðurríkjafjölskyldu, og The Watch on the Rhine, um andspyrnumann sem neyðist til að drepa útsendara nasista. Allt þjóðfélagsleg leikrit með sterkum siðaboðskap. Hammett var fangelsaður fyrir að neita að bera vitni hjá óamerísku nefndinni og árið 1952 var Hellman, sem hafði mjög róttækar stjórnmálaskoð- anir, kölluð fyrir nefndina. Hún var beðin um að nefna þá vini sína sem væru kommúnistar og svar- aði: „Ég get ekki og vil ekki sníða samvisku mína að tískustraumum þessa árs.“ í endurminningum sín- um sagði Hellman að maður úti í sal hefði kallað. „Loksins sýndi einhver hugrekki!" en það var bara notaleg ímyndun hennar sjálfrar. Það er lífseig saga að Hellman hafi komist nálægt því að verða gjald- þrota vegna lagakostnaðar hennar og Hammetts en sannleikurinn var sá að bæði stóðu ekki skil á tekjuskatti sem reyndist þeim að lokum dýrt. Hammett lést árið 1961 og Hellman stóð vörð um minningu hans. Hún skrifaði endurminningar sínar sem færðu henni meiri frægð og meira fé en leikrit- in. Þetta eru þrjár bækur, einstaklega vel skrifaöar, áhrifamiklar og sérlega skemmtilegar aflestrar en meinið er að þær byggjast á mestum hluta á lygi. Hellmann gerði þar sjálfa sig að dýrlingi á mjög sannfærandi hátt. Verðlaun og viðurkenningar hlóðust á hana. Kvikmynd var gerð eftir einum hluta minninga hennar, Juliu, þar sem Jane Fonda lék Hellmann og Jason Robards lék Hammett svo sannfærandi að hann fékk óskarsverðlaun fyrir leik sinn. Lygar afhjúpaðar Árið 1980, þegar Hellman var orðin lifandi goð- sögn, mætti rithöfundurinn Mary McCarthy í sjón- varpsþátt og sagði að allt sem Lillian Hellman hefði skrifað væri lygi, þar á meðal samtengingar og ákveðinn greinir. Hellmann gerði nú stærstu mistök á ferli sínum. Hún ákvað að fara í meiðyrðamál við McCarthy. Þar sannaðist eina ferðina enn að slíkur málarekstur vekur enn meiri athygli en ella á ásök- ununum. Og svo er heldur ekki sérlega vel til vin- sælda fallið fýrir rithöfund að fara í mál við annan rithöfund. Hellmann var rík en ljóst var að ef McCarthy tapaði málinu yrði hún að selja hús sitt. McCarthy var eiturskörp og stundum kölluð „konan með rakvélarblaðið". Hún setti nú allt sitt vit í málsvömina og lagðist yfir verk Hellmann i leit að lygum. Henni barst hjálp víða að. Martha Gellhom, fréttaritari og fyrmm eiginkona Hemingways, opin- beraði í timaritsgrein átta vegamiklar lygar Hell- mann um veru hennar á Spáni. Og Stephen Spend- er heindi athygli McCarthy að hinu einkennilega máli Muriel Gardiners. Muriel hélt því fram að hún væri fyrirmyndin að Juliu sem Hellmann hafði í endurminningum sínum sagt vera bestu vinkonu sína. Áþrifamesti kafli í æviminningum Hellman fjaUai' einmitt um Juliu, bandaríska auðmannsdótt- ur sem gerðist sósíalisti og gekk í andspyrnuhreyf- inguna en var síðan tekin af lífi af nasistum. Muriel hafði sent Hellmann bréf eftir að hafa les- ið sögu hennar um Juliu og bent henni vinsamlega á líkindin milli sín og Juliu en fékk aldrei svar frá Hellman. Þær Hellman höfðu aldrei hist en saga Muriel var þekkt í vinahópi Hellmann og þaðan hafði hún heyrt sögu hennar. Hellmann hélt því fram í endurminningum sínum að Julia væri dul- nefni vinkonu sinnar. Nú var hún beðin um að gefa upp fullt nafh hennar til að sanna raunverulega til- vist Juliu en þá varð lítið um svör. Muriel kom end- urminningum sínum snarlega á blað og líkindin með sögu hennar og sögu Julíu voru með ólíkind- um. Blaðamenn fóru að spyrja Hellmann óþægilegra spuminga. Kennari í háskóla í Boston, Samuel McCracken, lagðist siðan í rannsóknir á endur- minningum Hellmann um Juliu og sýndi fram á með óyggjandi rökum að sagan var uppspuni, byggð á sönnum atburðum úr lífi konu sem Hellmann hafði aldrei hitt. Skömmu áður en málflutningur átti að hefjast í máli McCarthy og Hellman, og mánuði eftir að grein McCrackens birtist, lést Lillian Hellman. Þá var æv- intýraheimurinn, sem hún hafði byggt líf sitt á, að hrynja i kringum hana. Óborganleg Lína Sögurnar um Línu Langsokk eru nú komnar í eina bók. Þess- ar sögur eru Lína Langsokkur, Lína Langsokkur ætlar til sjós og Lína Langsokkur í Suðurhöfum - uppáhalds- lesning flestra bama og þeirra fullorðnu líka. Hin sjálfstæða og andfé- lagslega Lína á engan sinn líka í kostulegum uppátækjum og frumlegri hugsxm. Eftir lestur- inn saknar maður þess sárlega að sögumar skuli ekki vera fleiri. Því gófaðri sem maður er þvífleiri frumlega menn finnur maður. Venjulegt fólk sér engan mun á fólki. Pascal Allar bækur 1. LEGGÐU RÆKT VIÐ SJÁLFAN ÞIG. Anna Valdimarsdóttir 2. HANN VAR KALLAÐUR ÞETTA. Dave Pelzer 3. EYÐIMERKURBLÓMIÐ. Waris Dirie 4. KONAN í KÖFLÓTTA STÓLNUM. Þórunn Stefánsdóttir 5. PABBI - BÓK FYRIR VERÐANDI FEÐUR. Inqólfur Gíslason 6. ÞINGVALLAVATN. Pétur M. Jónas- son oq Páll Hersteinsson 7. AF BESTU LYST II. Ýmsir höfundar 8. HÁLENDISHANDBÓKIN. Páll Ás- qeir Ásqeirsson 9. GARÐURINN - HUGMYNDIR AÐ SKIPULAGI. Ýmsir höfundar 10. ÞJÓÐSÖGUR VIÐ ÞJÓÐVEGINN. Jón R. Hjálmarsson Ljóð víkunnar___________ Nú skil ég stráin - eftir Davíö Stefánsson Nú skil ég stróin, sem fönnin felur, og fann þeirra vetrarkvíða. Þeir vita það best, sem vln slnn þrá, hve vorsins er langt að bíða. Að haustnóttum sá ég þlg sigla burtu, og svo kom hinn langi vetur. Þótt vald hans sé mikið, veit ég þó, að vorið, það má sín betur. Minningin talar máli hins liðna, og margt hefur hrunið til grunna ... Þeir vita það best, hvað vetur er, sem vorinu heitast unna. En svo fór loksins að líða að vori og ieysa mjallir og ktaka. Ég fann að þú varst að hugsa heim og hlaust að koma til baka. Þú hlýtur að vera á heimleið og koma með heita og rjóða vanga, því sóiin guðar á gluggann minn, og grasið er farið að anga. Hrifning unglingsáranna Snorrl Már Skúlason fjölmiölamaður segir frá uppáhalds- bókunum sínum. „Það hefur einhvem veginn æxlast þannig að bækur sem ég las sem unglingur eru þær eftirminni- legustu sem ég hef lesið. Þá var maður móttækileg- ur, áhrifagjam og tapaði sér í taumlausri hrifningu af listinni. Tvær bækur koma sérstaklega upp í hug- ann í þessu sambandi. Þrúgur reiðinnar eftir John Steinbeck sem bæði er full af heimspekilegum vangaveltum og segir sögu eins mesta erfiðleika- tímabOs í bandariskri sögu. Hin er Hamskiptin eftir Franz Kafka sem hafði mikil áhrif á mig. Ég get nú ekki sagt að Halldór Laxness höfði sterkt til mín en samt er Gerpla á meðal minna upp- áhaldsbóka. Þar er ógleymanlegur kafli sem lýsir ís- lenskri þrjósku og stolti betur en flestir aðrir sem ég hef lesið. Það er kaflinn þegar Þorgeir Hávarsson og svarbróðir hans, Þormóður, sigu í björg eftir eggj- um. Þorgeiri gekk eggjatakan vel og varð svo bráður að hann rann á steini. Þverhnípið blasti við þegar hann náöi taki á hvönn sem stóð út úr berginu og tókst þannig að bjarga sér frá bana. Ekki náði hann að hífa sig upp og hékk þvi ósjálfbjarga utan í bergstálinu. Á meðan kláraði Þormóður, sem var þar í hvarfi skammt fyrir ofan, sína vinnu og lagði sig að því loknu. Svaf hann lengi dags en alltaf hékk Þorgeir á hvönninni og datt ekki í hug að leggjast svo lágt að kalla á hjálp. Þegar Þormóður vaknaði undraðist hann um vin sinn og fór að kalla á hann en Þorgeir bað hann vinsamlegast að vera ekki með læti, það styggði fuglana. Að lokum sá Þormóöur hvernig komið var fyrir Þorgeiri og bjargaði honum upp. Fannst Þorgeiri það hið versta mál og var aldrei gott með þeim svarbræðrum eftir þetta. Þessi kafli er í sérstöku uppáhaldi hjá mér. Af nútímahöfundum er Einar Már Guðmundsson í mestu uppáhaldi. Ég tók mig til fyrir 2-3 árum og las allar skáldsögumar hans i tímaröð sem var mjög skemmtilegt. Af hans bókum eru Riddarar hringstig- ans, Vængjasláttur í þakrennum og Englar alheims- ins í mestu uppáhaldi. Einar Kárason og Hallgrímur Helgason eru líka í uppáhaldi." Skáldverk I. HRINGADRÓTTINSSAGA l-lll. J. R.R. Tolkien 2. UÓÐASAFN TÓMASAR GUÐ- MUNDSSONAR. Tómas Guðmunds- son 3. HEIMSLJÓS - kilja. Halldór Lax- ness________________________ 4. ALVEG DÝRLEGT LAND - kilja. Frank McCourt_______________ 5. STÚDÍÓ SEX - kilja. Lisa Mark- lund 6. BARN NÁTTÚRUNNAR. Halldór Laxness 7. ÞETTA ER ALLT AÐ KOMA - kilja. Hallqrimur Helqason_____________ 8. PASSIUSÁLMAR. Hallgrímur Pét- ursson 9. HÖFÐINGJAHÓTELIÐ. Agatha Christie 10. Mýrin - kilja. Arnaldur Indriða- son Metsölulisti Eymundsson 9.5. - 15.5. Kiljur 1. ON THE STREET WHERE YOU LIVE. Mary Hiqqins Clark 2. THE SUMMERHOUSE. Jude Deveraux 3. CHOSEN PREY. John Sandford 4. ON A WICKED DAWN. Stephanie Laurens 5. THE VILLA,. Nora Roberts Listinn er frá New York Times

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.