Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.2002, Blaðsíða 29

LAUGARDAGU R v. DESEMBER 2002
2^
halds“. Ég ákvað að byrja á sögu Gunnars og HaUgerðar og
vísa í fyrri hjónabönd Hallgerðar, hvemig þau enduðu og að
hún hefði jafnvel átt nokkra sök í þeim málaiokum. Sagan er
í þremur hlutum, fyrst er saga Gunnars og Hallgerðar, síðan
saga fjölskyldu Njáls, einkum Skarphéðins og Kára, sem end-
ar á Njálsbrennu og að lokum hefndarkaflinn þegar leikur-
inn berst út um víðan völl.
Ég man eftir að hafa lesið stutta gerð af Gunnlaugs sögu
sem pabbi átti þegar ég var lítil. Hún var nokkuð einfolduð
en ekki myndskreytt. Síðan las ég ekki íslendinga sögu fyrr
en ég las Gísla sögu í unglingadeildinni í grunnskóla. Ég las
Njálu ekki fyrr en í menntaskóla. Annaðhvort hef ég ekki
lagt í þær fyrr eða þá að þær vöktu ekki áhuga minn. Ég las
þjóðsögur og fleira í gömlu, svörtu bandi en greip ekki Is-
lendinga sögumar niður úr hiliunni. Tilgangur minn með
þessari útgáfú er ekki bara að einfalda söguna heldur vekja
áhuga bama á því stóra verki sem liggur að baki þessari bók
þannig að þau langi til að kynna sér heildarverkin síðar.“
Engar ofurhetjur í Njálu
Hvemig hafa viðbrögð bamanna verið við sögunni?
„Mjög góð. Við renndum nokkuð blint í sjóinn með þessa
bók. Ég hef lesið mikið í skólunum og þá aðallega fyrir níu
til tólf ára krakka. Þeim þykir sagan ótrúlega spennandi.
Einhverjir hafa heyrt af hetjum sögunnar en þó fæstir. Þeim
þykir óskaplega merkdegt að bændur hafi gengið um vopn-
aðir á íslandi og bardagamir og átökin hrikaleg. Þegar ég var
búin að segja frá sögunni í fyrsta skólanum sem ég heimsótti
sá ég hvemig persónur sögunnar breyttust í lifandi íslend-
inga á miðöldum í augum bamanna. Ég var að segja þeim frá
Njáli og Bergþóm í brennunni, því þegar Þórður Kárason
neitaði að fara út. „Daginn eftir,“ sagði ég, „fundust þau dáin
en óbrunnin.“ Þá spurði litil stelpa: dóu afrnn og amman?
Um leið breyttist viðhorfið hópsins til sögunnar og hún varð
miklu hryllilegri. Bömin áttuðu sig á því að persónur Njálu
voru engar ofúrhetjur sem lifnuðu við daginn eftir heldur
persónur af holdi og blóði - alveg eins og þau.
Það er hægt að nota Njálu til að ræða við krakka um svo
ótal margt, sagan er sennilega einhver besta fáanlega
kennslubókin í lifsleikni. Hún vekur t.d. upp spumingar um
vináttu, lífsgildi, jafnrétti, heilindi, rógburð og svo auðvitað
sæmdina. - Böm heillast af þessu, þau em stöðugt að veija
sæmd sina í frímínútunum. Það er einnig auðvelt að nota
svona sögu til að kynna samfélag bæði á víkingaöld og þjóð-
veldisöld. Það er jafnvel auðveldara að nálgast það á þennan
hátt heldur en í sögubókum. Fólk fór í útlegð í stað fangels-
is, það var engin lögregla, ekkert yfirvald. Þetta fmnst krökk-
unum stórmerkilegt.
Krökkunum frnnst allt ofbeldið spennandi og þá vaknar
spumingin um hvort það megi skrifa svona fyrir krakka. Þá
hlýtur svarið að vera já: þetta er okkar fortíð og það er eng-
in ástæða tU að fegra hana.
Við reynum oft að fegra og hreinsa sögur áður en við ber-
um þær á borð fyrir böm og kannski er það misskilningur.
Gömlu ævintýrin enduðu á því að vondar stjúpmæður döns-
uðu á glóandi skóm en nú hverfa þær hægt og hljótt úr sög-
unum. Ég held að böm þoli alveg aö lesa um baráttu góðs og
Uls án þess að hún sé þynnt út. Gunnars saga er saga um bar-
áttu góðs og Uls. Krakkamir vilja að hetjan sigri og vondu
karlarnir deyi en skynja um leið að þetta er saga. Biblían er
full af ofbeldi og ekki er henni haldið frá bömum nema síð-
ur sé. Auk þess eru aUir fréttatímar fuUir af ofbeldi. Kannski
frnnst einhverjum að fyrst verið er að gefa Njálu út fyrir
böm þá verði að taka ofbeldið út. En þá væri þetta ekki leng-
ur Njála. Brennu-Njáls saga gengur út á hefridir, bardaga,
sæmd, sættir.
Á tímabUi var það þannig að ekkert mátti segja við böm.
Þorvaldur Þorsteinsson hefur bent á þetta í fyrirlestri sem
hann hélt um dauðann. Það þarf ekki að hlífa bömum við
þessu en hins vegar á fólk að lesa bækur með bömunum sín-
um og ræða um þær.“
Lúsajátningar
Lúsastriðið er frábmgðið Njálu.
„Já, en þó eiga þessar bækur það sameiginlegt að persón-
ur þeirra eru mjög úrræðagóðar en sjást ekki aUtaf fyrir.
Ingibjörgu ÞórhUdi svipar líka tU HaUgerðar langbrókar að
því leyti að hún er óskaplega stolt og svolítið hörundssár."
Hvemig kvUmaði hugmyndin að Lúsastríðinu?
„Það var örugglega yfir hádegisfréttum þar sem sagt var
frá lúsafaraldri í skóla í Vesturbænum! Slíkar fréttir em
klassískar á hvetju hausti. Mér datt í hug að slíkir faraldrar
væm ekki aUtaf neikvæðir. Það var eitthvað spaugUegt við
lúsina. Ég sendi því krakkana út tU að græða á henni."
Það er mUíið fjör í þessari bók.
„Já, meginmarkmiðið er að fá bömin tU að hlæja. Það eru
mikU ærsl og kímni í bókinni. Það er gaman að nota lúsina
því að á upplestranum segja foreldramir oj en það ískrar í
bömunum af hlátri.
Nú í haust hefur fólk komið tU mín með ýmsar játningar.
Sumir hvísla því að mér að þeir hafi aldrei lesið Njálu og aðr-
ir að fjölskyldan hafi fengið lús.
Það er greinUegt á bamabókamarkaðnum hér, og erlendir
fræðimenn segja sömu sögu, að fyndnar bækur eru ríkjandi.
Auðvitað er ýmislegt fleira í boði, fantasíur jafht sem hefð-
bundin raunsæisverk, en fyndnu bækumar hafa notið mik-
Ula vinsælda. Það sem ég kaUa fyndnu bækumar eru ýktar
sögur úr raunveruleikanum, hlaðnar kímni sem felst í
óþekkt og brotum á aUs kyns reglum.“
Em fiUlorðnir ekki stundum dálítið viðkvæmir fyrir
svona bókum?
„Oft heyrist að ekki eigi að bjóða bömum upp á eintóm
ærsl og galsa. Ég held að þessi frasi endurspegli vandann við
bamabókamarkaðinn. Bömin lesa bækumar en fuUorðnir
kaupa þær og dæma þær. Sumir telja að aUt sem er fyndið sé
innihaldslaust. Það sem er fyndið getur hins vegar innUiald-
ið margvíslegan boðskap, t.d. beitta samfélagsgagnrýni. í nýj-
um bamabókum er fuUorðnum oft sendur tónninn. Ærslin
og hláturinn ríkir hjá bömunum en reglufestan og nei-
kvæðnin hjá hinum fuUorðnu. Fólk vinnur of mUdð og skipu-
leggur líf bamanna út í hörgul. Ærslin og uppátækm em
tæki bamanna tU að rísa upp gegn ofurskipulagningunni
sem einkennir hina fuUorðnu, bæði í bókum og raunvem-
leikanum.
Lif bama er orðið excel-skjal með baUett, fiðlutimum,
íþróttum og afþreyingu eftir skólann. SpreUið og fantasían í
bamabókunum ýtir hins vegar undir hugmyndaflugið. Og öf-
ugt við það sem var fyrir nokkrum áram eru hinir fuUorðnu
ekki þeir sem vita aUt best i bókunum. Það em jaflian böm-
in sem koma foreldrum sínum i skUning um að lífið sé meira
en vinna og það að græða peninga. I ævintýrinu um nýju fót-
in keisarans sagði bamið að keisarinn væri ekki í neinum
fótum og þá sussaði fuUorðna fólkið á það. I nýjum bamabók-
um er hlustað á það. Það er síðan misjafnt hversu djúpt
skilningur fuUorðinna á bömunum og skoðunum þeirra rist-
ir.
Tvöfalt flóð
Nú upplifir þú tvöfalt bókaflóð. Hvemig kanntu við þig í
flóðinu?
„Það sem máli skiptir er hvemig maður lendir í öldunni;
hvort maður sýpur hveljur eða nær að hafa hausinn upp úr.
Jólabókaflóðið er mikU vinna, meiri vinna en ég bjóst við.
Maður furðar sig svolítið á bóksölumarkaðnum og auglýs-
ingastefnu útgefenda. Mér leið fyrst eins og útlendingi sem
var að flytja tU íslands og fær ekki landsvistarleyfi nema
vera með atvinnuleyfi og fær ekki atvinnuleyfi nema vera
með landvistarleyfi! Bækur fá ekki auglýsingu fyrr en þær
komast á metsölulista og á þá komast ekki verk nýrra höf-
unda nema þau séu auglýst. Þó er orðspor bóka aUtaf mikU-
vægast; orðið fer eins og eldur í sinu. Og miðað við þau við-
brögð sem ég hef fengið frá þeim sem hafa lesið bækumar
hef ég engar áhyggjur."
Þetta er mikUl geðshræringartími fyrir rithöfunda.
„Já, það koma dómar sem slá mann út af laginu og aðrir
sem vekja manni gleði. Það skiptir öUu að halda jafnvægi.
Mér þykir mikUvægast að heyra viðbrögðin frá bömunum
sjálfum. Og ef þau em ánægð er ég ánægð."
-sm
H&Iqcirhlað TXST
F.h. Orkuveitu Reykjavíkur er óskað eftir tilboðum í verkið
„Dælu- og dreifistöð OR, Stóragerði 46 - nýbygging".
Verkið felst í jarðvinnu, uppsteypu og heildarfrágangi húss.
Verkinu skal skilað fullkláruðu 30. maí 2003.
Helstu magntölur eru:
Gröftur 470 rrf
Jarðvatnslagnir 51 m
Steypa 40 itl
Mótaflötur veggja 300 nrf
Múrhúðun 140 m®
Klæðning innanhúss 104 m3
Rafkerfi og öryggiskerfi 1 stk.
Útboðsgögn fást á skrifstofu Innkaupastofnunar
Reykjavíkurborgar, Fríkirkjuvegi 3, Reykjavík, frá og með 9.
desember 2002 gegn 10.000 kr. skilatryggingu.
Opnun tilboða: 20. desember 2002, kl. 11.00, hjá
Innkaupastofnun Reykjavíkurborgar
Fyrst og fremst
Martha Ernstsdóttir
Margfaldur methafi í langhlaupum
Ég vel Sekonda af
því að þau eru hand
hœg, meðfœrileg
og ó fínu verði.
Hvað myndir þú gera?
Láttu þig dreyma, það er aldrei að vita hvar rnilljónimar lenda.
Gleymdu ekki að muna eftir Lottóinu!
og þú átt möguleika á að vinna
heimsreisu fyrir tvo
Á lotto.is eða næsta sölustað.
Sanduraf milljónum!