Dagblaðið Vísir - DV - 30.08.2003, Blaðsíða 16

76 DVHELGARBLAÐ LAUGARDAGUR 30. ÁGÚ5T2003
DvHelgarblað
Umsjón: Snæfríður Ingadóttirog Páll Ásgeir
Ásgeirsson
Netfang: snaeja@dv.is / polli@dv.is
Sími: 550 5891
Bergmál í
Kárahnjúkum
DV á vettvongi stærstu
framkvæmda
íslandssögunnar
Hattur er
höfuðprýði
Betri helmingurinn
Bls. 20
Bls. 24
Bls. 22
Hvers vegna er Napóleon með
höndina inni undir jakkanum?
Fyrst minnst er á hinn iágvaxna Napóleon
Bónaparte er ekki úr vegi að gera grein fyrir'
einu þekktu persónueinkenni pessa þjóð-
sagnakennda Frakkakeisara, sem sjálft er
næsta þjóðsagnakennt eins og oft vill raunin
verða með kæki og skapgerðareinkenni sem
eignuð eru stórstjörnum veraldarsögunnar.
Pótt vissulega sé það útúrdúr þá verður hér
rakið hvers vegna flestar myndir afNapóleon
sýna hann með aðra höndina á kviðnum, inn
undir jakkanum.
Fáar myndir af Napóleon sýna hann öðru-
vísi en með aðra höndina falda inn undir
jakkanum eða stungið inn undir hina keis-
aralegu yfirhöfn, eftir atvikum. Margar
kenningar eru til um hvers vegna keisarinn
er svo gjarnan sýndur á þennan hátt, t.d.
þær að hann hafi haft svæsið magasár, hann
hafi verið að trekkja úrið sitt, hann hafi ver-
ið með húðsjúkdóm sem hann klæjaði und-
an, að á hans tíma hafi þótt ókurteist að vera
með hendur í vösum, hann hafi verið með
krabbamein í kviðnum, hönd hans hafi ver-
ið vansköpuð, hann hafí geymt vasaklút,
vættan í ilmvatni, í vestinu sínu og þefað af
honum svo lítið bar á og að síðustu hin ein-
falda skýring að málurum sé einfaldlega illa
við að mála hendur.
Einfaldari og smekklegri skýring hefur
verið sett fram. Bandarískur listfræðingur,
Arline Miller, skrifaði heila tímaritsgrein um
„hönd-í-jakka“ portrettið og benti þar á að
þetta mótíf væri afar algengt og sums staðar
allsráðandi í portrettmyndum 18. aldar,
jafnvel svo mjög að hægt væri að tala um
klisju. Þessi stelling var notuð svo oft að
einn málari var jafnvel sakaður um að
kunna ekki að mála hendur - svo sjá má að
sú kenning að minnsta kosti er ekki svo fjarri
lagi.
I raunveruleikanum ku þessi stelling og
ámóta - þ.e. að vera með aðra höndina ein-
hvers staðar inni í skrúðanum - hafa verið
algeng hjá aðalsmönnum á þessum tíma.
Nefnir listfræðingurinn fjölmörg dæmi um
önnur málverk þar sem stellingin sést.
Falda höndin í fornöld
Árið 1738 gaf Frani;ois Nivelon út nokkurs
konar kennslubók um hvernig aðlinum bæri
að haga sér þar sem „hönd-í-jakka" stelling-
unni var lýst þannig að hún gæfi til kynna
„karlmannlega dirfsku tempraða með hóg-
værð“. Miller segir földu höndina sjáan-
lega(!) á mörgum styttum Forn-Grikkja og
Rómverja og að síðari tima málarar hafi
byggt myndir sínar á styttunum sígildu.
Skáld fornaldar mæltu auk þess sum hver
með þessari stellingu og sögðu hana nyt-
samlega fyrir ræðumenn. Æskines frá
Makedóníu, leikari, ræðumaður og stofn-
andi ræðumennskuskóla, sem skrifaði fræga
Árið 1738 gaf Frangois
Nivelon út nokkurs konar
kennslubók um hvernig aðlin-
um bæri að haga sér þar sem
„hönd-í-jakka" stellingunni
var lýst þannig að hún gæfi til
kynna „karlmannlega dirfsku
tempraða með hógværð".
bók um ræðumennsku, boðaði að það væri
talið ókurteisi að flytja mál sitt með höndina
út úr tóganu. Nokkrar kennslubækur í ræðu-
mennsku, sem gefnar voru út á 18. öld,
fylgdu dæmi Æskinesar og mæltu einnig
með stellingunni. Þótt Miller nefni það ekki
getur verið að hinn frægi leikari, Talma, sem
sagan segir að hafi þjálfað Napóleon í kon-
unglegri framkomu, hafi haft einhverja
nasasjón af þessum ritum.
„Hönd-í-jakka“ stellingin er f dag órjúfan-
lega tengd Napóleon og hefur yfir sér valds-
mannslegt - og óneitanlega dálítið tilgerðar-
legt og sjálfumglatt - yfirbragð. Helsta
ástæðan fyrir því að stellingin er svo ná-
tengd Napóleon, að kalla má hana vöru-
merki hans, er frægt málverk lacques-Louis
Davids af keisaranum, „Napóleon á skrif-
stofu sinni“, og það má óneitanlega teljast
nokkuð kaldhæðnislegt að þessi stelling,
.sem hafði verið mikið tískufyrirbrigði á por-
trettmyndum af enskum aðalsmönnum,
skyldi á endanum verða jafnfrönsk í hugum
fólks og froskalappir. fin@dv.is
HVERS VEGNA7 Var hann með krabbamein i
kviðnum, ólæknandi húðsjúkdóm eða vanskapaða
hönd? Eða þótti honum kannski þessi stelling bara
svona virðuleg eða „töff". Enginn veit.