Dagblaðið - 06.04.1981, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 6. APRÍL 1981.

tð
horfnar á brott úr miðborgarkvos-
inni á kvöldin. Börnin leggja undir
sig ónotuð hallærisplön um helgar.
Ef maður á miðjum aldri sést á ferli í
miðborginni eftir að degi tekur að
halla þá vaknar ósjálfrátt þessi
spurning hjá sjónarvottum: Ætli
hann búi við einhverjar heimiliserjur
greyið!
En opinber fasteignagjöld láta ekki
að sér hæða þrátt fyrir lélega nýtingu
á eignum manna í kvosinni. Þau
spyrja ekki um afkomu “húseigenda
þegar hótunarbréf renna sjálfkrafa
úr tölvudeildinni. Enda er nú svo
komið í húsnæðismálum að einungis
hið opinbera og ríkisbankar megna
að færa út kvíarnar í gömlum tún-
fæti Ingólfs Arnarssonar.
Einstaklingurinn má hinsvegar herða
sultarólina og horfa fram á leigu eða
sölu eigna sinna til kansellí og
bankavalds en liggja dauður ella.
Honum er brátt ofaukið á landnáms-
jörð smábóndans sem valdi sjálfstætt
lif í útlegð fram yfir ríkisbáknið hjá
Noregskóngi. íslandssagan er þarna
aftur komin á sjálfheldu. En nú víkur
sögunni að göngugötu íslenzku
þjóðarinnar.
Göngum uppí gilið
Á sínum tíma var ráðizt í að leggja
göngugötu eftir hálfu Austurstræti
sem einu sinni hét Langafortóf. Þær
framkvæmdir döguðu því miður
uppi með annan fótinn á lofti því
nauðsynlegar ráðstafanir fylgdu
aldrei í kjölfarið á hellulögninni. Það
er nefnilega ekki, nóg að leggja
göngubrautir eftir miðborgar-
strætum og bíða síðan átekta eftir
gangandi mannlífi. Heldur þarf að
leyfa ýmsa starfsemi sem skilur
göngugötur frá akbrautum eins og til
dæmis Keflavíkurveginum. Þá
verður líka að tryggja vegfarendum
greiða leið í göngugötuna úr öðrum
borgarhverfum og umfram allt að út-
vega nægilega mörg bílastæði svo
aðkomufólk geti lagt farkostum
sínum og brugðið undir sig betri
fætinum á göngusvæðinu.
Þessar aðgerðir hafa því miður
setið á hakanum að mestu. í staðinn
var jarðsettur gamall söluturn fyrir
enda götunnar og trónir hann þar líf-
vana en kallar á nafna sinn í Morgun-
blaðshöllinni andspænis. Þarmeð
var lífsmark í göngugötu upptalið.
Að vísu hefur orðið mikil breyting til
batnaðar upp á síðkastið og mannlífi
stokkið bros á vör í góðviðri innan
um ýmsa torgsölu og farandleika.
En Austurstrætið er áfram lífvana
að kvöldi dags og minnir helzt á gilið
Almannagjá að vetarlagi utan ferða-
tíma.
Göngusvæðinu fylgja margir
kostir umfram þá sem nýttir eru í
dag. Þar er gott svigrúm fyrir fundar-
höld og ýmsar uppákomur jafnt sem
keppnir og jafnvel smærri íþrótta-
mót. Þarna má halda leiksýningar og
hljómleika daginn út og inn og
gaman væri að fá málfundahorn á
svæðið. í rauninni eru göngugötunni
engin sérstök takmörk sett þegar
betur er að gáð. Þá er ótalinn sá mögu-
leiki að byggja þak yfir götuna og
halda sólarylnum innandyra allan
ársins hring. En þá ber okkur aftur
að sama brunni: Það vantar fleiri
bílastæði. Bokki situr enn í brunni.
Mötuneyti
er banabiti
En aukið líf í göngugötu leysir ekki
vandann í allri miðborgarkvosinni.
Hann er stórbrotnari en svo. Þar eru
nú fleiri opinber mötuneyti til húsa
en veitingastaðir. Lausnin á þeim
vanda gæti verið fólgin í matar-
miðum sem gilda fyrir máltíð í
veitingahúsum borgarinnar en leggja
mötuneytin niður. Þarmeð vænkast
hagur veitingamanna og litlir salir
losna á tvist og bast um borgina
þeirra á meðal er gamla Sjálfstæðis-
húsið auk fleiri húsakynna. Þangað
gætu leikfélögin flutt með sín sjónar-
spil og Reykvíkingar þannig sloppið
fyrir horn á rándýru borgarleikhúsi.
Enda virðist þróun leikhúsmála
stefna í fleiri litla sali heldur en einn
stóran. Bezt væri þó að afnema
þessar opinberu matargjafir með
öllu.
Þá er útbreiðsla ríkisbankanna
mönnum nokkuð áhyggjuefni því
kannanir sýna að ferðir fólks í
bankaerindum eru ekki í samræmi
við umfang bankahúsa í miðborg-
inni. Sama sagan er um opinberan
skrifstofurekstur og stofnanahald.
Margan slíkan kontór má að ósekju
flytja varlega í önnur borgarhverfi og
rýma fyrir hefðbundinni miðborgar-
starfsemi á sviði verzlunar og veitinga
ásamt öðrum smærri búskap.
Þá eru ótaldir landnámsmenn
tæknialdar sem helga bifreiðum
sínum stæði á opínberum lóðum
borgarinnar. Þannig er nærri helm-
ingur bílastæða merktur starfsfólki
hinna ýmsu stofnana enda ríkir víða
sá skilningur á viðskiptavinum að
þeir þurfi ekkert frekar á bílastæðum
að halda. Opinber gjöld komist vel til
skila þótt greiðendur safni stöðu-
mælasektum og rangstæðumiðum í
hanzkahólfið.
Lausnarorðið
er bílageymsla
Að öllu samanlögðu eru því bíla-
stæðin ennþá efst á baugi í miðborg-
inni. Án þeirra verður aldrei blómlegt
mannlíf á þeim slóðum. Borgar-
sjóður Reykjavíkur virðist á sama
máli því hann hefur innheimt gjöld í
bílastæðasjóð í áraraðir af húseig-
endum í kvosinni þótt engin stæði
sjái raunar dagsljósið. Borgarskipu-
lagið hefur lagt fram merkilega teikn-
ingu af rúmgóðri bílageymslu við
Tryggvagötu. Hugmyndin er að
geymslan liggi frá Tollhúsinu og allar
götur inn að gömlu Togaraafgreiðsl-
unni við Kalkofnsveg. Þarna myndu
rúmast vel um fjórtán hundruð bílar
á þrem hæðum en margvísleg þjón-
usta rekin á jarðhæð. Þessi bíla-
geymsla er í raun lykill að frekara
mannlífi i miðborginni. Lausnar-
orðið er fundið. Ðokki eygir leið úr
brunni.
Örlög Hótel Borgar tengjast örlögum miðborgarinnar.
ágætt framsöguerindi á fundinum og
sýndi myndglærur máli sínu til
stuðnings. Ræddi hann sérstaklega
um þær tilraunir sem fram hafa farið
undir eftirliti hans og Guðna Þor-
steinssonar. Aðalsteinn studdi
gildum rökum hver fjarstæða það
væri að amast við þessum veiðum.
Guðni flutti síðar ræðu og komst að
sömu niðurstöðu. Enginn þarf að efa
að hér kom fram álit hlutlausra
manna sem þekkja málið öllum
betur. Báðir staðfestu að dragnót
væri viðurkennd sem létt og mein-
laust veiðarfæri. Annar framsögu-
maður var Valdimar Indriðason frá
Akranesi. Hann las langan talna-
lestur um hrun ýsustofnsins, sem
hann fullyrti að dragnótinni einni
væri um að kenna. Valdimar hældi
fiskifræðingum en komst að þeirri
niðurstöðu að ekkert mark væri á
þeim takandi. Undirritaður og Einar
Kristinsson úr Keflavík, sem báðir
ættu að þekkja þessi mál, reyndu að
lýsa staðreyndum málsins en fengu
engar undirtektir.
Vitnað á
samkomunni
Fundarmenn stóðu upp hver eftir
annan og vitnuðu um hvert voðatól
dragnótin væri. Einn jafnaði henni
við „Hírósíma” sprengju. Annar
sagði þá sögu af fjörðum vestra að í
fjörðinn hafi komið tveir dragnóta-
bátar dag einn, drógu þeir daglangt.
Ekki varð fiskjar vart vikum saman í
firðinum eftir þessa heimsókn. í stól-
inn steig formaður sportbátaeigenda í
Kópavogi, hann taldi það óhæfu
mikla ef nú ætti að eyðileggja að
menn gætu skroppið á sjó um helgar
og veitt í soðið. Menn yrðu að þjappa
sér saman í allsherjar-bandalag,
safna undirskriftum og láta þing-
mennina skilja að hér væru atkvæði í
veði. Síðan stigu í stólinn heildsali,
kaupmaður og skakkarl og vitnuðu
um gjöreyðingartækið. Þingmaður
Ólsara lýsti hve dragnót væri óholl
Faxaflóa, dragnót væri að sjálfsögðu
notuð í Breiðafirði, en kolinn sem í
land kæmi væri skítur, sem að mestu
færi í „gúanó”. Mörgum fyrirspurn-
um var beint til fiskifræðinganna og
þeim ekki öllum vinsamlegum.
1932 gaf Árni Friðriksson út kver
til þess að hvetja menn til notkunar
dragnótar. Þar segir Árni m.a.:
„Aðalatriðið finnst mér vera að berj-
ast ekki gegn því veiðarfæri, sem
getur orðið útgerð okkar til blessunar
og þrifa”. Þessi er nú staðan 50 árum
seinna þegar möskvinn er orðinn 155
mm, Árni gerði sér vonir um 100 mm
möskva.
Hræsnin opinberuð
Fljótlega kom fram tillaga á fund-
inum um að mótmæla framkomnu
frumvarpi um dragnótaveiðar í Faxa-
flóa. Tilkynnt var að frummælendur
myndu í fundarlok svara framkomn-
um fyrirspurnum og andmælum.
Aðalsteinn Sigurðsson fyrsti frum-
mælandi sem fyrr segir og Guðni
Þorsteinsson sem rætt hafði um
veiðarfæri, áttu mörgu ósvarað sem
ætla hefði mátt að menn vildu
fræðast um áður en til atkvæða-
greiðslu kæmi um tillöguna. Þeirra
svara var ekki beðið, heldur var til-
lagan tekin til afgreiðslu áður en þeir
fengu orðið og að sjálfsögðu sam-
þykkt með öllum þorra atkvæða.
Fundarboðendur sem munu hafa
ætlað að láta líta svo út að á fundin-
um ætti að hlýða á rök með og móti,
undirstrikuðu þar með rækilega að
álit fróðustu manna um málið væru
að engu virt. Þeir hefðu þess vegna
alveg eins getað hafið fundinn með
því að samþykkja mótmælin og
halda síðan heim. Fyrirlitningin fyrir
rökum er algjör og ekki nóg með
það, þessi vinnubrögð hljóta að
teljast hreinn dónaskapur við þá
fræðimenn sem þeir flekuðu á fund-
inn í þeirri trú að fræði þeirra væru
einhvers metin af söfnuðinum.
Faxaflói
fólkvangur?
Á fundinum var upplýst að vel á
þriðja hundrað trillur eru í eigu
manna við Faxaflóa, auk þess sport-
bátar í tugatali. Vart munu þess
dæmi að trilluútgerð sé höfð að aðal-
starfi, heldur er hér um að ræða
ágætt frístundagaman og í stöku til-
fellum aukatekjur. Með sama áfram-
haldi fer þó að muna um það sem
allur þessi floti tekur af þorskkvóta
bátaflotans. Reglur eru í gildi um að
svæðum skuli lokað fyrir tilteknum
veiðum ef 26% eða meira af þorski er
undir 58 cm og í sumar á að hækka
stærðarmörkin í 65 cm. Margir trillu-
eigendur vilja að litið sé á þá sem
alvörufiskimenn. Um veiðar þeirra
ættu þá að gilda alvöri reglur en
framhjá þeim hafa þeir sloppið til
þessa. Fullvíst er að væru þessar
reglur látnar gilda um veiðar trillu-
báta þá væri Faxaflói þeim lokaður
mest allt árið. Guðni Þorsteinsson
upplýsti að skrúfuhljóð fældi fisk og
kemur það heim og saman við
reynslu sjómanna. Það virðist því
vera að koma á daginn að trilluskar-
inn er hættulegri Faxaflóa en drag-
nótin. Aðalsteinn upplýsti að sannað
væri að þar sem hún er dregin á
fiskur auðveldara með að ná fæðu úr
sandinum. Það má því segja að drag-
nót hæni fisk að, en trillurnar fæli
hann burt.
Reynslan af tilrauna-
veiðum og vinnslu
Sl. sumar fengu tvö frystihús leyfi
til þess að ráða sér báta til dragnóta-
veiða í Faxaflóa, undir eftirliti Haf-
rannsóknarstofnunarinnar. Bæði
húsin hafa fengið sér kolaflökunar-
vél, „frystitúnils” og vigtar til að
stærðarflokka kolaflökin. Nauðsyn-
legt hefur reynst að lausfrysta
flökin. Þessi búnaður ásamt fleiru
sem til þarf hefur kostað mikið fé en
náist sæmilegur nýtingartími á
þessum búnaði er reiknað með að
kostnaður fáist vel upp borinn. Sjö-
stjarnan h/f í Njarðvík fékk leyfi
fyrir þremur bátum og 'ísbjörninn
h/f í Reykjavík fyrir tveimur bátum.
Veiðarnar hófust 1. júlí og stóðu
Meðalafli dragnótabáta í róðri i Faxaflóa 1980 eftir tegundum og mánuðum.
Borgarstjórn Reykjavíkur myndi
reisa varanlegan minnisvarða á borð
við hótelbyggingu ungmenna-
félagans á Borg með þessari bíia-
geymslu. Fyrirtæki og félög jafnt sem
stofnanir og einstaklingar myndu
óðar slást í hópinn. Borgin skuldar
miðborgarfólki fjölmörg bílastæði
og loks gefst henni tækifæri til að
jafna reikninginn.
Hér er ekki verið að biðja yfirvöld
um eitt togaragildi af ölmusufé
heldur að skila aftur þeim bíla-
stæðum sem borgin hefur innheimt
með harðri hendi. Allavega þætti
miðborgarmönnum gaman að sjá
framan í forkólfa þess byggðarlags
úti á landi sem hefði greitt hinu opin-
bera heilan skuttogara af eigin fé sínu
en fengi skipið ekki afhent. Það hvini
líklega í tálknum þeirra á hrepps-
nefndarfundum og sýsluþingum eða
fjórðungsmótum? Það er hætt við
því að atvinnumenn byggðastefn-
unnar myndu slást um að fá að leysa
upp og niður hver um annan og
helztu vandamenni togarakaupa unz
skipið lægi rækilega bundið við
festar í heimahöfn en börnum og
hröfnum landsins að leik. Að
minnsta kosti myndu þeir bjóða fram
kroppa sína til lagningar í götu þeirra
manna er svo vildu féfletta fólkið á
landsbyggðinni.
Úr víkingi
á landnámsjörð
En féflettir húseigendur í miðborg
Reykjavíkur skipta ekki máli í anda
byggðastefnu. Landnámsjörð Ingólfs
Arnarsonar hefur aldrei þótt byggt
ból á íslandi þegar afkomu lands-
manna ber á góma. Aðeins þegar
lagðir eru á fasteignaskattar.
Bílageymslan á teikniborði Borgar-
skipulags mun snúa fólksflótta úr
miðborgarkvosinni upp í stórsókn hjá
blómlegu mannlífi. Hér þarf að taka
til höndum af rausn og skörungsskap
áður en það verður um seinan. Það er
ekki víst að miðborg Reykjavikur
endist lífdagar þar til annar hug-
sjónamaður kemur heim úr víkingi
með spariféð sitt til að verða að
gagni.
Ásgeir Hannes Liríksson,
verzlunarmaður.
fram í nóvember. Skarkolaaflinn
varð um 1100 tonn eða því sem næst
það sem talið er heppilegt að veiða á
ári. Þorskafli varð rúm 100 tonn,
mest allt fyrstu dagana. Smávegis
fékkst af öðrum tegundum. Meðal-
afli á bát varð því um 250 tonn þessa
fjóra mánuði. Einn hélt út til
nóvemberloka á Hafnarleir. Allt eru
þetta íitlir og uppí 50 ára gamlir
bátar. Meðan veiðarnar stóðu munu
þær hafa veitt um 100 manns atvinnu
í landi. Það þætti nokkuð ef skut-
togari veitti svo mörgu fólki atvinnu
án þess að taka afla frá öðrum. Full-
víst má telja að 5 bátar hefðu aflað
meira af þorski en þessi 100 tonn
hefðu þeir ekki haldið sig við drag-
nótina með þeim takmörkunum sem
henni eru settar.
Forróttindi
bátanna fimm
Mikið er því nú hampað að þessir
fimm bátar sem ráðnir voru til drag-
nótaveiða í Faxaflóa hafi notið
óheyrilegra forréttinda. Öllum ætti
að vera ljóst að 250 tonna afli á
fjórum mánuðum eru engin uppgrip.
Ekki sízt þegar mestur hluti aflans er
ekki nema í um 3/4 af þorskverði.
Rætt er um að fjölga í 6 báta og þá
yrði aflinn um 200 tonn á hvern eða
50 tonn á mánuði. Þá yrði svo komið
að tæpast eru hlunnindin til þess að
rífast um. Hlunnindi af þessu tagi eru
orðin vel þekkt hér á landi svo sem á
skel, rækju, síld og fleiri veiðum.
Dragnótabúnaður kostar talsvert og
þeim fer fækkandi sem kunna með
hana að fara. Þó skal á engan hátt
tekið fyrir að fleiri bátar gætu
stundað þessar veiðar hér I Faxaflóa
en óráðlegt væri að þeir væru fleiri í
einu. Tvær flökunarvélar ásamt
búnaði er næg fjárfesting til þess að
vinna þann kola sem leyft yrði að
veiða í Faxaflóa. Fjölgun þeirra yrði
aðeins þess valdandi að engin stæði
undir sér. Auk þess verður erfiðara
að fylgjast með veiðunum þegar
stöðvunum fjölgar. Ef til vill er það
sem menn vilja halda sig við að hafa
allt á hausnum og eftirlit illfram-
kvæmanlegt.
Ólafur Björnsson
Keflavík.