Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1945, Blaðsíða 54

54
PÁLL EGGERT ÓLASON
gangi Nýrra félagsrita. Tætir hann þar sundur alla ritsmíð þessa, svo að ekki stendur
steinn yfir steini. Meðal annars kemst hann svo að orði, að ef menn væru „ókunnugir,
þá mundu menn álykta þar af, að einhver stjórnarmannanna hefði samið, en þegar
menn fara að fletta hæklingnum, mun það fljótt verða augljóst hverjum manni, að eng-
inn menntaður maður muni hafa gert það, því síður nokkur af stjórnarmönnunum,
heldur muni höfundurinn vera tómthúsmaður, eða þaðan af minna, og prentarinn
drengur, sem hafi verið að leika sér að setja saman ljótustu stafina úr allra handa letri,
sem hafi legið fyrir honum í hrúgum. Það er bágast að sjá, hvernig á því stendur, að
stjórnarmenn hókasafnsins senda registrið, eins og það er, til velgerðarmanna safns-
ins, en væri það á Hornströndum, þá segðu menn, það væri svo til komið, að bókin
væri umskiptingur, sem ill vættur hefði sent í stað ens rétta
registurs, til að koma inn hjá útlendum mönnum forakti á ís-
lendingum og aftra þeim frá að sýna því landi nokkura velvild,
en allra helzt frá því að gefa þangað bækur.“ Jón Sigurðsson
lýkur ritdóminum á þessa leið: „Til að bæta úr þessari ávirð-
ingu sé eg ekki annað ráð en að stjórnarmenn verði (og séu
skyldir) að láta gera nýtt registur hið allra bráðasta, og á
safnið ekki að borga það að réttu lagi, en þetta registur ætti
að brenna upp, svo að það verði engum til ásteytingar, nema
mönnum þækti hæfa að geyma eitt af þeim í safninu sjálfu til
sýnis handa eftirkomendunum.“ Þótt dómurinn sé harður, er
hann studdur við full rök. Rafn varð mjög gramur af þessari
skrá og neitaði að senda hana vinum sínum í útlöndum, en
stjórnarmenn safnsins voru lengi skömmustulegir af blygðun og vildu víkja ábyrgð-
inni hver á annan.
Arið 1845 andaðist Steingrímur byskup Jónsson. Leiddi lát hans til mikils atburðar
í sögu safnsins og starfi. Steingrímur hyskup var lærðasti maður landsins og átti
mikið safn handrita, einkum lútandi að ættvísi, mannfræði og sögu. Hann hafði og
í vörzlum sínum handrit Hannesar byskups Finnssonar, og voru þau, sum, komin frá
Finni byskupi, föður hans, og jafnvel frá föðurföður, síra Jóni Halldórssyni í Hítar-
dal. Erfingjar Steingríms byskups buðu bókasafninu handritasafnið allt við lágu verði
(1200 rd.). Safnið sjálft var þá ekki megnugt til slíkra kaupa, og var þá leitað til
stjórnarinnar um fjárframlag til þessa. Hún brást vel við og setti nefnd þriggja manna
(þar á meðal Jón Sigurðsson, ásamt Rafni og Sveinbirni rektor Egilssyni, sem þá
var staddur í Kaupmannahöfn) til að íhuga boðið. Nefndin réð fastlega til kaupanna,
og varð það úr að stjórnin veitti fé, sem þurfti. Var þetta fyrsti vísir að handrita-
safni hókasafnsins. Af þessum handritum voru 176 bindi runnin frá Hannesi byskupi
Finnssyni og 217 frá Steingrími byskupi. Þess má geta, að þó að Steingrímur byskup
væri orðlagður hirðumaður og léti sér ekki sízt annt um bækur og handrit, má þó
Steingr. bp. Jónsson