Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1986, Blaðsíða 5

EINAR G. PÉTURSSON
Guðbrandur Þorláksson og bókaútgáfa hans
Landsbókasafn íslands og Þjóðminjasafn íslands stóðu að sýningu í Bogasal
Þjóðminjasafnsins um Guðbrand biskup Þorláksson og bókaútgáfu hans í tilefni af
því að íjögur hundruð ár voru liðin frá prentun Guðbrandsbiblíu. Sýning þessi stóð
frá 10. nóvember 1984-3. febrúar 1985. Engin sýningarskrá var því miður gerð fyrir
þessa sýningu, enda stóð prentaraverkfall yfir, meðan á undirbúningi hennar stóð.
Sem nokkur sárabót var fluttur í Þjóðminjasafni 30. janúar 1985 fyrirlestur sá, sem
hér birtist lítt breyttur, en neðanmálsgreinum var aukið við til útskýringar og
fyllingar.
I
Nú á næstliðnu ári voru liðin 400 ár frá fyrstu útgáfu biblíunnar á
íslensku. Þess var minnst með margvíslegum hætti, enda er Guð-
brandsbiblía óneitanlega mesta afrek í íslenskri bókagerð, ef miðað er
við tæknilegar aðstæður og fjárhagslegt bolmagn. Hér verður reynt að
geta Guðbrands með nokkuð öðrum hætti en flestir aðrir hafa gert
sem um hann fjölluðu á liðnu ári.
Hér verður ekki reynt að gera grein fyrir upphaíi prentlistarinnar
um miðja 15. öld, eða föður hennar Jóhanni Gutenberg, en prentlistin
barst skjótt til annarra landa, t. d. Danmerkur 1482 og Svíþjóðar
1483. Til íslands lét Jón biskup Arason flytja prentsmiðju um 1530,
en nákvæmt ártal er óvíst.1 Heimildir eru tvær bækur, sem Jón
Arason lét prenta, en báðar eru þær glataðar. í úttekt Hólastóls 1550
eftir aftöku Jóns biskups Arasonar voru til 17 eintök af Breviarium
Holense, tíðasöngsbók á latínu sem Jón lét prenta 1534, en 1569 voru
þau aðeins tvö. Seinasta heila eintak þessarar bókar brann ásamt
hluta afsafni Arna Magnússonar 1728. í Konungsbókhlöðu í Svíþjóð
1 Yfirlit um heimildir fyrir því, hvenær prentsmiðja kom til fslands, og mat á þeim, hafa t. d.
gert: Einar Sigurðsson. Saga íslengkrar þrentunar og bókaútgáfu. Agriþ. 2. útg. Rv. 1971. s. 3-5.
Sigurður Ægisson. „Fyrsta prentverk á íslandi." (Lesbók Morgunblaðsins. 60 (1985) 10. tbl.
(16. mars), s. 12—14, sbr. einnig 11. tbl. (23. mars), s. 10-11).