Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1986, Blaðsíða 8

8
EINAR G. PÉTURSSON
heimildir eru til um tvær bækur að auki. Vel hefðu þær getað verið
fleiri.5
Eftirmaður Jóns Arasonar á biskupsstóli var Ólafur Hjaltason, sem
sat þar á stóli 1552—1569. Hann hefur mjög goldið þess að vera
biskup stuttan tíma milli þeirra höfuðskörunga Jóns Arasonar og
Guðbrands Þorlákssonar. Einnig hefur Ólafur þótt fara gálauslega
með fasteignir stólsins, en fyrirrennari hans og eftirmaður voru báðir
miklir fésýslumenn. En hver var hlutur Ólafs í bókaútgáfu?
Prentari sá sem Jón Arason biskup fékk til íslands hét Jón
Matthíasson og var vegna ættlands síns kallaður hinn sænski. Hann
varð prestur á Breiðabólstað í Vesturhópi og þar var prentsmiðjan á
biskupsárum Ólafs. Breviarium Holense var aftur á móti prentuð á
Hólum. Nú eru varðveittar óheilar og í einu eintaki hvor, tvær bækur,
sem Ólafur Hjaltason lét prenta. Báðar voru þessar bækur endur-
prentaðar í ritröðinni Monumenta typographica Islandica, sem
Ejnar Munksgaard í Kaupmannahöfn gaf út á 4. áratugnum. Fyrri
bókin er: „Passío, það er píning vors herra Jesu Kristi í sex predikanir
útskipt af Antonio Corvino.“ Oftast kölluð Passío Corvíns. Hún var
prentuð 1559 og er elsta bók prentuð á íslandi og enn varðveitt. Það
er undarleg tilviljun að á sama bæ, Breiðabólstað í Vesturhópi, var
rituð fyrsta bókin, sem við vitum með vissu, að skrifuð hafi verið á
íslandi, lögbókin Hafliðaskrá veturinn 1117-1118. Hin bókin kom út
árið 1562 og hefur oft verið kölluð Guðspjallabók Ólafs Hjaltasonar.
Kollekturnar úr þeirri bók, sumar a. m. k., voru oft endurprentaðar,
seinast 1852.6
Heimildir eru að auki um tvær eða þrjár bækur sem glataðar eru.
Arið 1729 segir Árni Magnússon, en hann skrifar um skaða sinn, að
hjá sér hafi brunnið önnur bók eftir fyrrnefndan Corvín, og hafi hún
verið prentuð nokkrum árum fyrri en Passío, en síðar skrifar Árni:
„Fleiri bækur þenki eg séra Jón svenski hafi prentað á Breiðabólstað,
5 Besta skrá um íslenskar bækur frá 16. öld er enn skrá Halldórs Hermannssonar, sem nefnd
er í 2. nmgr. Halldór samdi einnig framhald: Icelandic books of the seventeenth century, 1601-1700
(Islandica, 14). Viðbætur frá hendi Halldórs eru í Islandica, 29. Sjá einnig: Pétur
Sigurðsson. „Sextándu og seytjándu aldar bækur íslenzkar. Viðaukar og athugasemdir við
Islandica IX, XIV og XXIX.“ (Landsbókasafn íslands. Árbók. 9 (1952), s. 71-88).
6 Halldór Hermannsson. „Guðspjallabók Ólafs biskups Hjaltasonar.“ s. 43 (Gubspjallabók
1562. Bishop Ólafur Hjaltason’s Ritual. Facsimile edition with an introduction in English and Icelandic.
Copenhagen 1933). Meir um bók þessa hefur skrifað: Magnús Már Lárusson. „Guðspjalla-
bók Ólafs Hjaltasonar.“ (Landsbókasafn íslands. Árbók. 23 (1966), s. 199-228). Þar er prentað
eftir handriti í Stokkhólmi næstum allt sem vantar í prentuðu bókina.