Frjáls verslun - 01.12.1958, Page 10

aður, eins og það oft hefur verið nefnt, er ekki
eingöngu og jafnvel ekki fyrst og fremst hugsað
sem skref í átt til fríverzlunar. Á sumum svið-
um er gert ráð fyrir miklu skipulagi og veruleg-
um takmörkunum á frjálsri samkeppni innan
tollabandalagsins, t. d. í sambandi við verzlun
og framleiðslu landbúnaðarafurða, en í flokki
með landbúnaðarafurðum lentu fiskafurðir, illu
heilli fyrir okkur Islendinga.
Megintilgangur sexveldasamningsins er ekki
fríverzlun, þó að hún sé þar snar þáttur, heldur
fyrst og fremst stjórnmálalegur ávinningur, það
er að segja sameining viðkomandi landa á sem
víðtækustum grundvelli.
Fríverzlunin er sögulega séð fyrst og fremst
svar við þeirri ákvörðun sexveldanna að stofna
tollabandalag sín á milli. Það er ekki aðeins
ágæti fríverzlunar, sem fyrir höfundum fríverzl-
unarhugmyndarinnar lá, heldur hin mikla efna-
hagslega nauðsyn þeirra ellefu O.E.E.C.-þjóða,
sem utan við sexveldasvæðið standa, að koma
í veg fyrir óhagstæð áhrif tollabandalagsins á
afkomu sína. Og sú hætta vofði þar að auki yfir,
að tollabandalagið myndi rjúfa einingu álfunnar
og veikja hana stórkostlega á alþjóðavettvangi.
Þessa stjórnmálalegu og efnahagslegu hættu
hafa hin 11 ríki, sem utan við standa, reynt að
forðast með því að leggja til, að komið yrði á
fót fríverzlunarbandalagi, sem yrði mildu lausari
samtök en tollabandalagið og hefði afnám tolla
og hafta milli þátttökuríkjanna sem aðalmark-
mið. Að öðru leyti vilja þau um flest halda
athafnafrelsi og sjálfsákvörðunarrétti í eigin
málum, eftir því sem föng eru á, og einnig um-
fram allt forðast pólitíska samsteypu, enda eru
í þessum flokki nokkur ríki, Sviss, Svíþjóð,
Austurríki og írland, sem hafa verið hlutlaus í
alþjóðamálum, og önnur, eins og t. d. Bretland,
sem eiga svo mikilla hagsmuna að gæta utan
Evrópu, að erfitt er fyrir þau að ganga í fast
pólitískt samstarf við önnur ríki álfunnar.
Nú fyrir skömmu er ár liðið síðan umræður
hófust um þessar tillögur og ekki er að undra,
þótt ekki hafi alltaf gengið greiðlega. Þetta
vandamál er flókið og ekki í því einu fólgið að
finna hagkvæmustu leið til þess að framkvæma
kenningar um viðskiptafrelsi, heldur þarf að
samræma sjónarmið 17 landa varðandi mikil-
væga hagsmuni. Það þarf að finna þann jafn-
vægispunkt, þar sem hvert ríki fyrir sig telur
sig geta treyst því, að hagnaður þess af fríverzl-
un verði að minnsta kosti jafn þeim erfiðleikum,
sem hún kann að skapa.
Það eru óteljandi sjónarmið, sem taka verður
tillit til, t. d. stjórnmálalegar aðstæður, sem ekki
þýðir annað en beygja sig fyrir. Svo er t. d. um
bændasjónarmiðin, sem eru fyrir hendi í sér-
hverju landi, og fjölda-marga aðra hagsmuni,
sem alla verður að taka meira og minna til
greina.
Tvö meginvandamál
I samningunum um fríverzlunarsvæðið, sem
hafa nú staðið í ár, eins og ég sagði áðan, hefur
verið við tvö meginvandamál að etja. Annars
vegar er landbúnaðarmálið, það er að segja
meðferð og sala landbúnaðarafurða innan frí-
verzlunarsvæðisins. Þar hafa einkum Bretar
haldið fram þeirri skoðun, að fríverzlun ætti ekki
að ná til landbúnaðarafurða, heldur eingöngu
til iðnaðarvara og hráefna. Margar aðrar þjóðir
eru í raun og veru hlynntar þessu sjónarmiði að
verulegu leyti, þar sem landbúnaðarvernd er
svo algeng í þeim heimi, sem við nú lifum í. Á
annarri skoðun eru þó útflytjendur landbún-
aðaraíurða, fyrst og fremst Danir, þá Hollend-
ingar, sem að vísu eru innan sexveldasamnings-
ins og bundnir öllum samningum, sem þar eru
gerðir, og svo nokkrar aðrar þjóðir, t. d. Grikkir
og Tyrkir, sem eiga mjög afkomu sína undir
þessum afurðum. Þessar þjóðir hafa að sjálf-
sögðu lagt geysimikla áherzlu á, að það væri
ekki hægt fyrir þær að taka á sig skuldbind-
ingar um afnám hafta og tolla af innflutningi
iðnaðarvara, ef þeirra eigin útflutningur nyti
ekki hagra'.ðis vegna þess, að landbúnaðarafurð-
ir væru undanskildar í samningunum.
Fiskur og fiskafurðir lentu i þessa kvörn
í upphafi, eins og ég gat um áður, en vonir
standa til þess, að minnsta kosti eins og nú horf-
ir, að varðandi fiskafurðir verði annars konar
samkomulag og eitthvað frjálslegra heldur en
varðandi landbúnaðarvörur og ef til vill nær
fullkominni fríverzlun, en of snemmt er fyrir
okkur að fagna sigri í því máli.
Hitt vandamálið er í raun og veru miklu
stærra og miklu vandleystara, en það er sam-
ræming sexveldasamningsins og væntanlegra
samþykkta fríverzlunarsvæðisins. Sexveldin
hafa gert með sér samning, og það er ekki hægt
að ætlast til þess af hálfu hinna, að þau brjóti
ákvæði hans eða gefi eftir varðandi þau atriði,
10
frjáls verzlun