Frjáls verslun - 01.12.1958, Síða 23

frumkvæðis að hinum miklu fjárflutningum til
Bretlands, sem síðar urðu og áttu heillavænlegan
þátt í því, að þjóðin tók að reisa sig úr kútnum.
— Hér má einnig geta þess, þótt það snerti ekki
sögu Þorláks fyrr en eftir að hann var fluttur
heim, að fyrir hans atbeina var gerð fyrsta til-
raunin með að flytja héðan ísvarinn fisk á brezkan
markað. En þótt sýnt væri, að íslendingar gætu í
þann mund liaft mikinn hagnað af þeim viðskipt-
um, varð ekki áframhald á þeim sökum þvergirð-
iugsháttar og skilningsleysis.
Eigi veitist kostur að rekja hér sögu Þorláks,
meðan hann dvelst í Bretlandi, en allar benda
athafnir hans til þess, að þar fer maður, sem vel
heldur vöku sinni og hefur ætíð opin augu fyrir
því, hvað íslandi má verða að gagni. Ilann er
eitt sinn kominn langt á leið með að fá enskt félag
til þess að hefja hér brennisteinsvinnslu í stórum
stíl, og í annan tíma er í undirbúningi surtarbrands-
vinnsla. Eitt sinn er hann með á prjónum útflutn-
ing á laxi og þannig mætti lengi telja. En á öllu
þessu sýsli sínu fær Þorlákur oð kynnast því, að
margir og margvíslegir farartálmar verða á vegi,
þegar brjóta á nýjungum braut meðal þjóðar,
sem lotið hefur nýlenduhlutskipti í aldaraðir.
Verzlunarfynrtæki það, sem nefnt var Norska
samlagið, má telja til fyrstu vormerkja í íslenzkri
verzlunarsögu eftir 1854. Frumdrögin að stofnun
þess lagði Þorlákur með aðstoð Norðmanns, sem
búsettur var í Englandi. — Þá hefur Þorlákur eitt
sinn orð á því, að nauðsynlegt væri fj'rir íslenzka
sjómenn að komast í skiprúm hjá Englendingum
og kynnast farmennsku, svo að íslendingar hafi
kunnáttumönnum á að skipa, þegar að því komi,
að þeir eignist sjálfir liaffær skip og hefji siglingar.
Býðst hann til að hafa milligöngu í þessu efni. —
Þorlákur var þess mjög fýsandi, að erlendir ferða-
menn legðu leið sína til Islands. Sumarið 1868
lagði hann mjög mikla vinnu í það að koma af stað
til íslands hóp skemmtiferðafólks frá Bretlandi.
En þar sem ferð þessi skyldi jafnframt farin í
öðru skyni og þar urðu óyfirstíganlegir þröskuldar
í vegi, varð ekki af henni. Þetta hugðarmál Þorláks,
svo nýstárlegt sem það var í þann tíma, var
ekki þar með úr sögunni, því að hann átti enn
eftir að vinna talsvert fyrir það, meðan hann var
í Englandi, og einnig eftir að hann var fluttur til
íslands.
Meðan Þorlákur var í Englandi ritaði hann fjölda
greina í brezk blöð um ísland og íslenzk málefni.
Reyndi hann að gera Bretum Ijóst, hvernig mun-
um íslendinga væri farið og vék þá oft að því,
hversu viðskiptum íslendinga og Dana háttaði
hverju sinni. Þá flutti hann fjölda fyrirlestra í
brezkum félögum og hafði þá meðferðis til skýr-
ingar ýmsa muni, er hann hafði fengið í þessu
skyni heiman frá íslandi. Yrði hann þess áskynja,
að brezk blöð fluttu missagnir eða óhróður um
íslendinga var hann jafnan skjótur til andsvara.
Kom þetta t. d. glögglega í ljós, þegar út kom
bókin „TJItime Thule“ eftir brezka ferðalanginn
Richard F. Burton, er hér hafði verið á ferð. En
Burton bar íslendingum illa söguna. Að minnsta
kosti einu sinni var Þorlákur fenginn til þess að
flytja fyrirlestur um Island í brezka landfræðifé-
laginu (The Royal Geographical Society) og sýndi
þá jafnframt skuggamyndir. Er ekki að efa, að
erindi Þorláks hefur vakið mikla athygli, því að
víst er, að hann var gerður þar heiðursfélagi. Það
þótti mikill sómi, því að félag þetta var þá talið
nafnfrægasta Iandfræðifélag í heimi.
Þjóðbanlci — Dagblað — Sjómannaklúbbur —
Skemmtanir „fyrir fólkið"
Eftir 13 ára dvöl í Bretlandi fluttist Þorlákur
til Kaupmannahafnar. Þar var hann um tveggja
ára skeið og þá lengst af viðloðandi á heimili
forsetahjónanna, Jóns og Ingibjargar. Á bessum
árnm var hann alllengi sjúkur. ITeim til tslands
fluttist Þorlákur alfarinn 1875 og kom til Revkja-
víkur 5. júní þá um sumarið. Biðu hans nú ný
verkefni í nýju landnámi, þar sem jarðvegur var
með öllu óruddur til sáningar. Þegar Þorlákur sezt
að á Islandi hefur hann aflað sér meiri þekkingar
og reynslu á öllum sviðum verzlunar en nokkur
annar íslendingur. Ilann er einnig ágætlega mennt-
aður í ýmsum öðrum efnum, en stendur þrátt fyrir
langa útivist svo traustum fótum í íslenzkum jarð-
vegi, að aðrir eru honum ekki skör framar að því
leyti. Þar sem Þorlákur var gáfaður vel, fjör-
maður mikill og frjór í hugsun, hlaut fljótt að
koma í ljós, að með komu hans hafði hinn fámenni
og kotlegi höfuðstaður eignazt óvenjulegan land-
námsmann. Enda leið eigi á löngu, að verkin sýndu
merkin.
Eftir heimkomuna réðst Þorlákur sem bókhaldari
til Fischersverzlunar, en stundaði að sjálfsögðu
jafnframt önnur verzlunarstörf. Hjá þessu fvrir-
tæki vann hann í sex ár. Á þessu tímabili fór hann
oft í „spekúlantstúra“ fyrir húsbændur sína. Var því
skjótt veitt. athygli, að þar var á ferð maður með
nýja siði og allt annað lífsviðhorf en ríkti hjá
þeim verzlunarmönnum, er hér voru fyrir. Þegar
svo bar undir, að Þorlákur þurfti að etja kappi við
verzlunarmenn á öðrum „spekúlantsskipum“, kom
brátt í Ijós, að þeir stóðust honum ekki snúning.
Iíann var frjálsmannlegur, glaður og lipur, laus
við sýtingshátt og smámunasemi og sérlega alþýð-
legur í öllu viðmóti. Þorlákur leit ekki einungis á
sig sem þjón Fischersverzlunar, heldur jafnframt
sem þjón fólksins, sem kom til að skipta við hann.
Framh. ó bls. 45
FRJÁLS VERZLUN
23