Frjáls verslun - 01.12.1958, Síða 40

þrengi hið opinbera vald í dag um of að frelsí
borgaranna, og sumpart hafi ýmis félaga- og
hagsmunasamtök tekið sér vald, sem freklega
skerði athafnafrelsi einstaklinganna. Gegn þsssu
álítur hann að vinna beri, og að löggjafinn eigi
að setja félagasamtökum og valdsviði þeirra
skorður.
I öðrum liðnmn er túlkaður sá meginmunur,
sem er á skoðunum gamal-liberalista og sósíal-
liberalista, sem felst í lelagslegu viðhorfi hinna
síðarnefndu, eða í því, er nefna mætti heildar-
hyggju sósíal-liberalistanna, sem er andstæð
algerri einkahyggju gamal-Iiberalistanna. Um
þennan þátt kenninga sinna og stefnu farast
Ohlin svo orð í ritlingnum „Liberalismens Ár-
hundrade“:
„Heildarhyggjunni hefur verið aukið við
frjálslyndisstefnuna. — Það er ekki auðvelt að
vega og meta skyldm- einstaklingsins gagnvart
hópnum (t. d. stéttinni) gegn þeim kröfum,
sem heildin á til einstaklingsins. Forgangskrafa
heildarinnar til einstaklingsins hefur ekki alltaf
verið viðurkennd. I stórum dráttum hefur þó
tekizt að samræma heildarhyggjuna manngildis-
mati frjálslyndisstefnunnar, alveg á sama hátt
og tekizt hefur að finna félagslegri samhjálp og
öryggisviðleitni stéttasamtakanna svigrúm inn-
an hins frjálslynda hugmyndakerfis. Spennan
milli kröfu einstaklingsins til frelsis annars veg-
ar og á hinn bóginn viðleitni þjóðfélagsins og
félagsheildanna til öryggisaukningar á kostnað
einstaklingsfrelsisins, hlýtur þó alltaf að vera
fyrir hendi. Það er mikið sannleikskorn í því,
sem Clemenceau sagði endur fyrir löngu, að
„írelsið felst í því að aga sjálfan sig.“ Samt sem
áður er erfiðasta viðfangsefni nútíma-þjóðfélags
að skapa nægilegt öryggi þegnanna, án þess að
skerða verulega frelsi þeirra.“
Stefnuyfirlýsinguna um bætt lífskjör styður
Ohlin á þessa leið: „Þýðingarmesta atriðið er
að auka afköst framleiðslunnar. — í stórum
dráttum felst það í að auka framleiðslu hvers
einstaklings eða afköst vinnunnar miðað við
tíma. Menn lifa á því, sem þeir framleiða. Fram-
leiðsluaukningin er hins vegar háð tæknilegum
íramf'örum og fjármagnsmyndun, sem fær hin-
um starfandi höndum betri og fullkomnari
hjálpartæki. Samhliða því hafa bætt vinnu-
brögð og aukin verkkunnátta veruleg áhrif á
framleiðsluna. Þjóðfélag okkar gerir ráð fyrir
góðri nýtingu framtaks einstaklinganna á öllum
sviðum. Samkeppni milli einstakra rekstrar-
forma mun þar hafa holl áhrif. Ekkert fyrirtæki,
sem staðnar, fær staðizt samkeppnina. Vígorðið
er „framfarir eða fyrirtækið ferst“. Afleiðingin
af framleiðsluaukningu miðað við hvern ein-
stakling, verður, að hreinar tekjur þeirra vaxa
og lífskjör þeirra batna.“
Um tekjujöfnuðinn farast honum þannig orð:
„Það er gömul kenning frjálslyndra manna, að
tekjujöfnuðurinn eigi að verða eins mikill og
framast er hægt, án þess að skerða vaxtarmögu-
leika framleiðsluaflanna. Almenningur heíur
hvorki gagn né gleði af því, að ríkissjóðurinn
svipti hina tekjuhærri þjóðíelagsþegna meiri-
hluta tekna þeirra, ef eini árangurinn af þeirri
skattpíningu verður sá, að dregur úr efnahags-
legum framförum og fjármagnsmyndun, svo að
jafnvel lífskjör almennings verða beint lakari
en þau áður voru. Það er aldrei of oft á það
bent, að það er ekki frá tekjumismuninum, sem
þjóðfélaginu stafar meginhættan, heldur af
beinni örbirgð heilla þjóðfélagsstétta.“
Um síðasta liðinn, dreifingu efnahagsvaldsins,
segir Ohlin: „Að svo miklu leyti, sem dreifing
efnahagsvaldsins á fleiri hendur, dregur ekki úr
eða hindrar framgang annarra þeirra mark-
miða, sem þjóðfélagið stefnir að, er hún mjög
æskileg. Það er áreiðanlega ekki farsælt til fram-
búðar, að meirihluti þegnanna hafi á tilfinning-
unni, að þeim sé „stjórnað“ af fámennum hópi
„stjórnenda“. Hinu er ekki að neita, að
markmiðið framleiðsluaukning setur þessari
viðleitni til dreifingar valdsins nokkur takmörk,
og þau stundum þröng. Það er heldur ekki
með neinum rétti hægt að halda því fram, að
sjálfsagður lýðræðisréttur verkamanna sé að
kjósa sér stjórn í atvinnufyrirtæki, er þeir staría
við. Það er alls ekki rökrétt afleiðing hins
pólitíska lýðræðis, nema síður sé. Það er aftur
á móti höfuðmarkmið, að öllum sé gefinn jafn
réttur og möguleikar til þess að vinna sig upp
í stjórnandi stöður, og að vinnuaflið sé sem
frjálsast og hreyfanlegast og fái möguleika til
virkrar þátttöku og hafi áhrif á stjórn og rekstur
fyrirtækja og að framtak og hugkvæmni hvers
einstaklings sé nýtt, eins og kringumstæður
framast leyfa á hverjum stað.“-----------„Það
er nauðsynlegt, að borgarinn, bæði á vinnustað
og í þjóðfélaginu, fái þá tilfinningu, að samstarf
hans sé þýðingarmikið og að hann sé samábyrgur
vinnufélögum sínum og samborgurum."------------
40
FIiJALS VEHZLUN